Liệu nước Mỹ còn giữ được
tam quyền phân lập ?
22/10/2020
http://www.danchimviet.info/lieu-nuoc-my-con-giu-duoc-tam-quyen-phan-lap/10/2020/20997/
Đã từ lâu người Việt thường
xem tam quyền phân lập tại Mỹ như một mô hình kiểu mẫu cho một Việt Nam tự do,
nhưng tiếc thay mô hình này đang bị chính những người Mỹ cấp tiến tìm mọi cách
thay đổi và đã trở thành một đề tài tranh cử tổng thống 2020.
Bởi thế vào ngày
19/10/2020, Thượng nghị sĩ Ted Cruz (Texas) và năm Thượng nghị sĩ Cộng hòa khác
đã đưa ra Thượng Viện một dự luật tu chính hiến pháp nhằm ngăn chặn đảng Dân chủ
đưa thêm người vào Tối Cao Pháp Viện phá vỡ tính chuyên môn và độc lập của tư
pháp, nếu lỡ ra ông Joe Biden thắng cử và đảng Dân chủ nắm được Thượng viện.
.
Tam quyền phân lập…
Năm 1787 khi bản Hiến
Pháp được soạn thảo và ban hành, những nhà lập quốc lo ngại nước Mỹ sẽ lọt vào
tay những kẻ độc tài nên đã xây dựng mô hình với 3 nhánh hành pháp, lập pháp,
tư pháp hoàn toàn độc lập, kiểm soát và cân bằng quyền lực lẫn nhau.
Hành Pháp (Chính Phủ) và
Lập Pháp (Quốc Hội) là hai nhánh do các đảng chính trị hay chính trị gia được
dân chúng ủy quyền qua các cuộc bầu cử tự do.
Tư Pháp (Tối Cao Pháp Viện)
là nhánh chuyên môn do Tổng thống bổ nhiệm và Thượng viện cứu xét thông qua.
Vai trò của thẩm phán là
bảo vệ giường mối quốc gia, phán xét những Đạo Luật Liên Bang hay Tiểu Bang và
việc phân xử của các Tòa bên dưới có phù hợp với Hiến Pháp không.
Hiến Pháp cho phép thẩm
phán được phục vụ trọn đời hay đến khi họ tình nguyện về hưu nhằm tránh cho họ
bị các chính trị gia hay dân chúng làm áp lực chính trị mất đi tính chuyên môn
và độc lập.
Nhưng Hiến pháp có lỗ hổng
lớn là không quy định con số thẩm phán của Tối Cao Pháp Viện.
Đó chính là nguyên nhân
gây tranh cãi về việc mở rộng con số thẩm phán Tối Cao Pháp Viện, thách thức
tam quyền phân lập và những quyền tự do đựơc Hiến Pháp bảo vệ.
.
Pack the court
Tạm dịch “lấp đầy tòa án”
là một thuật ngữ liên quan đến việc mở rộng con số thẩm phán tại Tối Cao Pháp
Viện bắt nguồn từ thời Tổng thống Franklin Roosevelt (1933-45) thuộc đảng Dân
Chủ.
Nhiều chính sách trong Đối
Sách Mới (New Deal) do ông Roosevelt đưa ra đã bị kiện lên Tối Cao Pháp Viện và
bị xử là vi phạm Hiến Pháp.
Phản ứng lại ông đưa ra một
dự luật trao cho tổng thống quyền đề cử một thẩm phán bổ sung cho mỗi thẩm phán
trên 70 tuổi và 6 tháng, dự luật bị ngay chính các đảng viên đảng Dân Chủ trong
Quốc Hội phản đối và bác bỏ.
Ngày nay ông Roosevelt được
xem là Tổng thống Mỹ cấp tiến nhất vì đã khai sinh hệ thống an sinh xã hội tại
Mỹ và nhiều cải cách xã hội khác.
Nhưng đồng thời ông cũng
là người bị cho là coi thường Hiến Pháp và kỳ thị Á châu nhất vì trong Thế chiến
thứ 2 vào tháng 2/1942 ông ra lệnh đưa 127,000 người Mỹ gốc Nhật vào các trại tập
trung.
Vào tháng 7/1983, trong
phiên điều trần của Ủy ban Tư pháp Thượng nghị sĩ Joe Biden cho biết ý tưởng “lấp
đầy tòa án” của Tổng thống Roosevelt không có gì là sai trái với Hiến Pháp,
nhưng theo ông:
“…Đó là một ý tưởng dại
khờ (a bonehead idea), một sai lầm khủng khiếp, thật khủng khiếp nếu được thực
hiện, nó đặt ra câu hỏi về sự độc lập của cơ quan quan trọng nhất ở đất nước
này: Tối Cao Pháp Viện Hoa Kỳ.”
Cuộc tranh cử Tổng thống
2020, ông Biden lại bị vướng mắc vào ý tưởng dại khờ “lấp đầy tòa án” của thành
phần cấp tiến trong đảng Dân Chủ.
.
Từ cuộc tranh cử
2016…
Tháng 2/2016, thẩm phán bảo
thủ Antonin Scalia qua đời, Tổng Thống Obama đề cử ông Merrick Garland, Chánh
án tòa Phúc Thẩm D.C. lên thay.
Khi đó đảng Cộng Hòa đang
nắm Thượng viện nên lấy lý do gần ngày bầu cử tổng thống không tổ chức điều trần
phê chuẩn thẩm phán cho ông Merrick Garland.
Đảng Dân Chủ lúc ấy rất tự
tin bà Clinton sẽ thắng lớn và chiếm luôn Thượng Viện sẽ tiến hành thủ tục điều
trần phê chuẩn cho ông Garland.
Nào ngờ ông Trump thắng cử
tiến hành đề cử thẩm phán Neil Gorsuch thay thế, đảng Dân Chủ bắt đầu tố cáo
ông Trump đánh cắp ghế tổng thống của bà Clinton vì thua bà hơn 3 triệu phiếu,
đồng thời đánh cắp ghế thẩm phán lẽ ra thuộc đảng Dân Chủ.
Vào tháng 7/2018 thẩm
phán Anthony Kennedy từ chức, Tổng thống Trump đề cử ông Brett Kavanaugh một thẩm
phán bảo thủ lên thay, mặc dù được Thượng Viện chấp thuận nhưng ông Kavanaugh gặp
nhiều chống đối từ phía đảng Dân Chủ.
Ngày 18/9/2020, Thẩm phán
Ruth Bader Ginsburg qua đời, đảng Cộng Hòa ngay sau đó tuyên bố sẽ tổ chức điều
trần phê chuẩn thẩm phán nếu Tổng thống Trump đề cử người ra Ủy Ban Tư Pháp Thượng
Viện.
.
Người Mỹ nghĩ gì?
Theo kết quả cuộc thăm dò
ý kiến được hãng Gallup tiến hành khảo sát vài ngày trước khi Thẩm phán Ruth
Bader Ginsburg qua đời, thăm dò từ ngày 31/8 đến 13/9/2020, cho thấy đa số người
Mỹ tin tưởng vào sự độc lập và chuyên môn của Tối Cao Pháp Viện.
Nói chung 42% người Mỹ
tin rằng rằng hệ tư tưởng của Tối Cao Pháp Viện là “đúng đắn”, chỉ 32% nói rằng
quá bảo thủ và 23% cho rằng quá cấp tiến.
Điều khá lý thú là có đến
48% những người Mỹ độc lập không theo đảng nào lại tin tưởng vào hệ tư tưởng của
Tối Cao Pháp Viện là “đúng đắn”, vẫn 32% nói rằng quá bảo thủ và chỉ 16% cho rằng
quá cấp tiến.
Trong lần thăm dò mới nhất
của hãng Gallup công bố hôm 20/10/2020 vừa qua, được tiến hành khảo sát 4 ngày
sau khi Tổng thống Trump chính thức đề cử bà Amy Coney Barrett, thăm dò từ ngày
30/9 đến ngày 15/10/2020, lên đến 51% người Mỹ ủng hộ việc đề cử bà Barrett với
chỉ 3% là chưa có ý kiến về việc đề cử.
Điều đáng nói là có đến
84% người theo đảng Dân Chủ không ủng hộ việc đề cử.
.
Ông Biden lâm vào
thế kẹt…
Chính vì đại đa số đảng
Dân Chủ không chấp nhận việc đề cử nên ngay khi đảng Cộng Hòa công khai kêu gọi
Tổng thống đề cử thẩm phán mới thay thế, thì phía cấp tiến cũng công khai đòi hỏi
ông Biden khi thắng cử phải “lấp đầy tòa án”.
Những người cấp tiến còn
đề nghị sẽ đưa các thẩm phán Tối Cao Pháp Viện vượt quá 70 tuổi 6 tháng xuống
tòa dưới hay các thẩm phán chỉ được phục vụ 18 năm tại Tối Cao Pháp Viện rồi được
đưa xuống tòa dưới, như thế không vi phạm Hiến Pháp thẩm phán vẫn được phục vụ
trọn đời.
“Lấp đầy tòa án” sẽ gây đổ
vỡ sự độc lập và chuyên môn của Tối Cao Pháp Viện, phá vỡ tam quyền phân lập,
các quyền tự do cũng nhanh chóng tan biến dưới bàn tay của những kẻ cầm quyền
và phá vỡ nền tảng chính trị liên bang của nước Mỹ.
Dẫu biết rằng đó là những
ý tưởng dại khờ thiếu suy nghĩ gây phân hóa ngay trong nội bộ đảng Dân Chủ và
là một ý tưởng nguy hiểm nhưng rõ ràng ông Biden đang lâm vào thế kẹt do cánh cấp
tiến đưa ra.
Ông Biden đến nay vẫn
không trả lời câu hỏi có “lấp đầy tòa án” không, nếu ông Biden ủng hộ thì sẽ bị
cử tri ôn hòa phản đối, còn nếu trả lời không thì sẽ bị cánh tả cấp tiến tẩy
chay, các chính trị gia đảng Cộng Hòa, truyền thông và cả cư tri thấy thế càng
chất vấn ông.
Có lần ông Biden trả lời
người Mỹ không xứng đáng (don’t deserve) nhận câu trả lời.
Có lúc ông cho biết ông
không ái mộ việc “lấp đầy tòa án” (a fan of court packing) rồi đổ lỗi cho chính
ông Trump là người đã “lấp đầy tòa án” khi tiến hành đề cử bà Barrett, thay vì
để cho cử tri Mỹ quyết định vào ngày bầu cử sắp tới.
Câu trả lời thiếu thuyết
phục vì thế ông Biden tiếp tục bị truyền thông gặn hỏi, gần nhất ông cho biết sẽ
trả lời khi Thượng Viện thông qua đề cử bà Amy Coney Barrett vào Tối Cao Pháp
Viện.
***
Diễn trình đề cử bà Barrett…
Bài viết trước: “Cuộc chiến giành Tối Cao
Pháp Viện” đã nói về bà Amy Coney Barrett nay chỉ xin cập nhật một
ít thông tin về quá trình đề cử bà.
Bà đã trải qua một cuộc
điều trần với nhiều câu hỏi nhưng câu trả lời chính là nếu được chấp nhận trở
thành một thẩm phán Tối Cao Pháp Viện bà sẽ triệt để thượng tôn pháp luật, chỉ
dựa vào Hiến Pháp Hoa Kỳ để xét xử những tố tụng từ tòa dưới đưa lên.
Bà cho biết rất vinh dự nếu
được phục vụ trong Tối Cao Pháp Viện để bảo vệ Hiến Pháp, bảo vệ đất nước, giữ
gìn những giá trị truyền thống mà những vị khai quốc công thần đã khai sinh nước
Mỹ, truyền lại cho các thế hệ sau trong số có 7 người con của bà.
Theo đúng thủ tục ngày
22/10/2020, Ủy ban Tư pháp sẽ họp để quyết định đưa đề cử bà Barrett ra trước
Thượng Viện bỏ phiếu biểu quyết.
Đấu tranh văn hóa tư tưởng
Càng gần ngày bầu cử cuộc
đấu tranh văn hóa tư tưởng giữa cánh bảo thủ và bên cấp tiến càng trở nên dữ dội,
một bên muốn gìn giữ những giá trị truyền thống cha ông để lại còn phía bên kia
cấp tiến (progressive) muốn tiến về phía trước phá bỏ cái cũ thay bằng cái mới.
Phe cấp tiến luôn thúc đẩy
ông Biden công khai các chính sách cấp tiến nhằm thu hút giới trẻ đi bầu tăng
cơ hội giúp ông thắng cử.
Phía bảo thủ bày tỏ lo lắng,
ứng cử viên Phó Tổng Thống Kamala Harris, một người bị họ xem là cực tả sẵn
sàng thực hiện những điều như việc “lấp đầy tòa án” mà bà từng công khai ủng hộ.
Còn 2 tuần mới đến ngày
chính thức bầu cử 3/11/2020 những đoàn người nối đuôi nhau trước phòng phiếu, với
trên 36 triệu người đã bỏ phiếu, đủ thấy sự quan tâm của người Mỹ đến kết quả của
cuộc bầu cử lần này.
Chính tinh thần yêu chuộng
tự do bầu cử, tự do chính trị là giá trị cao quý nhất, là nền tảng bảo vệ hệ thống
chính trị của nước Mỹ và là điều chúng ta cần học hỏi.
Nguyễn Quang Duy
Melbourne, Úc Đại Lợi
22/10/2020
No comments:
Post a Comment