13/05/2020
Phản ứng dữ dội trên diện
rộng của nhiều giới, kể cả đại biểu của dân chúng Việt Nam tại Quốc hội, đối với
phán quyết Giám đốc thẩm của Hội đồng Thẩm phán (HĐTP) Tòa án Tối cao (TATC) về
vụ án Hồ Duy Hải chính là bằng chứng cho thấy, sự kính trọng và niềm tin vào cơ
quan cao nhất của hệ thống xét xử tại Việt Nam đã sụp đổ.
Chánh
án Nguyễn Hòa Bình trong phiên giám đốc thẩm Hồ Duy Hải, ngày 5/5/2020. Photo
PLO
Thẩm
phán Bùi Ngọc Hòa – thành viên HĐTP của TATC, một trong những người tham gia
phiên Giám đốc thẩm vụ án Hồ Duy Hải, vừa thay mặt cả TATC lẫn HĐTP - giải
thích thêm về lý do HĐTP bác kháng nghị của Viện Kiểm sát Tối cao, giữ nguyên bản
án chung thẩm (1).
Song
những ý kiến của ông Hòa không có gì mới và quan trọng hơn, ông Hòa chỉ khẳng định
HĐTP cũng như TATC không sai. Tuy đang là thẩm phán của cấp cao nhất, đại diện
cho cơ quan xét xử cấp cao nhất, biện minh về phán quyết bị chỉ trích kịch liệt
nhất từ trước đến nay nhưng ông Hòa không phản biện.
Đã
có rất nhiều người phân tích phán quyết Giám đốc thẩm của HĐTP TATC sai như thế
nào và nguy hại ra sao, trong số này có ông Nguyễn Quang Lộc, một thẩm phán kỳ
cựu của TATC, trước khi nghỉ hưu đã từng đảm trách vai trò Chánh Văn phòng TATC
một thời gian dài. Xin tham khảo nhận định của ông Lộc…
***
Về
vụ án Hồ Duy Hải
Nhiều
bạn bè , đồng nghiệp, học trò hỏi tôi về vụ án Hồ Duy Hải. Quả thật tôi không
được nghiên cứu hồ sơ vụ án , chỉ nghe qua các luồng thông tin đa chiều nên
không dám có ý kiến gì về việc kết tội đối với bị cáo Hải.
Tuy
nhiên, qua theo dõi phiên toà Giám đốc thẩm của Hội đồng Thẩm phán TANDTC (Tòa án Nhân dân Tối
cao) tôi xin nêu một số ý kiến về thủ tục tố tụng hình sự theo quy định
của Bộ luật tố tụng hình sự năm 2015. Xin nói trước là những ý kiến của tôi
không nhằm chỉ trích ai mà trên tinh thần xây dựng , thượng tôn pháp luật mà
thôi.
1/ Về thành phần Hội
đồng Giám đốc thẩm
Điều
53 Bộ luật tố tụng hình sự quy định “Thay đổi Thẩm phán, Hội thẩm”
1. Thẩm phán, Hội thẩm phải từ chối tham gia xét xử hoặc bị thay đổi khi thuộc một trong các trường hợp:
1. Thẩm phán, Hội thẩm phải từ chối tham gia xét xử hoặc bị thay đổi khi thuộc một trong các trường hợp:
...c
/ Đã tham gia xét xử sơ thẩm hoặc phúc thẩm hoặc tiến hành tố tụng vụ án đó với
tư cách là Điều tra viên, cán bộ điều tra, Kiểm sát viên, Kiểm tra viên, Thẩm
tra viên, Thư ký Toà án.
Đây
là quy định của Phần thứ nhất “Những quy định chung” của Bộ luật Tố tụng hình sự
năm 2015, được coi như là nguyên tắc xuyên suốt quá trình giải quyết vụ án hình
sự từ sơ thẩm, phúc thẩm, giám đốc thẩm, tái thẩm. Như vậy người nào đã tiến
hành tố tụng vụ án đó với tư cách là người tiến hành tố tụng thì phải từ chối
tham gia xét xử vụ án hoặc bị thay đổi. Việc ký quyết định không kháng nghị vụ
án hoặc trả lời khiếu nại bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật của những
người tiến hành tố tụng hình sự cũng chính là đã tiến hành tố tụng vụ án.
Vì thế, tôi cho rằng ông Nguyễn Hoà
Bình phải từ chối tham gia xét xử Giám đốc thẩm vụ án Hồ Duy Hải vì ông Bình đã
ký quyết định không kháng nghị vụ án này với tư cách là Viện trưởng
VKSNDTC (Viện Kiểm sát nhân dân Tối cao).
Sở
dĩ luật quy định như vậy để bảo đảm tính vô tư , khách quan , tránh áp đặt ý muốn
chủ quan của người ngồi xét xử vụ án.
Ông
Bình ngồi xét xử, lại là Chánh án Toà án nhân dân Tối cao chủ tọa phiên toà làm
cho người ta đặt câu hỏi về tính Khách Quan, Vô Tư của phán quyết?!
2/ Về thành phần triệu
tập đến phiên toà
Điều
383 BLTTHS quy định:
...2/ Trường hợp xét thấy cần thiết hoặc có căn cứ sửa một phần bản án, quyết định có hiệu lực pháp luật, Toà án phải triệu tập người bị kết án, người bào chữa và những người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan đến kháng nghị tham gia phiên toà giám đốc thẩm; nếu họ vắng mặt thì phiên toà giám đốc thẩm vẫn được tiến hành.
...2/ Trường hợp xét thấy cần thiết hoặc có căn cứ sửa một phần bản án, quyết định có hiệu lực pháp luật, Toà án phải triệu tập người bị kết án, người bào chữa và những người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan đến kháng nghị tham gia phiên toà giám đốc thẩm; nếu họ vắng mặt thì phiên toà giám đốc thẩm vẫn được tiến hành.
Rõ
ràng là Hội đồng Giám đốc thẩm đã xét thấy cần thiết (chứ không phải là có căn
cứ để sửa án) nên đã triệu tập người bào chữa cho bị cáo và xét không cần thiết
phải triệu tập bị cáo và những người tham gia tố tụng khác ra toà.
Theo
quy định tại Điều 386 BLTTHS thì... “Trường hợp người bị kết án ,người bào chữa,
người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan đến kháng nghị có mặt tại phiên toà thì
những người này được trình bày ý kiến về những vấn đề mà Hội đồng giám đốc thẩm
yêu cầu... Kiểm sát viên, người tham gia tố tụng tại phiên toà giám đốc thẩm
tranh tụng về những vấn đề liên quan đến việc giải quyết vụ án. Chủ tọa phiên
toà phải tạo điều kiện cho Kiểm sát viên, người tham gia tố tụng trình bày hết
ý kiến, tranh luận dân chủ, bình đẳng trước tòa”.
Tại
phiên toà Giám đốc thẩm này, luật sư của bị cáo chỉ được trình bày ý kiến mà
không có tranh tụng. Việc
Hội đồng Giám đốc thẩm không cho phép luật sư tham gia đầy đủ phiên toà rõ ràng
là vi phạm pháp luật. Có lẽ Hội đồng Giám đốc thẩm sửa sai bằng việc lai
triệu tập lại khi vị luật sư này đã buộc phải trở về thành phố Hồ Chí Minh
trong tâm trạng “Bắc thang mà hỏi ông trời!”. Có lẽ đây cũng là trường hợp hy hữu
trong lịch sử của nền tư pháp XHCN?! Không biết có còn vụ án nào học theo
không?
3/ Về kháng nghị của
Viện Kiểm sát nhân dân Tối cao
Hội đồng Giám đốc thẩm cho rằng kháng nghị của VKSNDTC trái pháp luật nên không được chấp nhận. Vậy kháng nghị đó trái pháp luật nào? Kháng nghị khi mà Quyết định số 639/QĐ- CTN ngày 17/5/2012 của Chủ tịch Nước bác đơn xin ân giảm án tử hình của Hồ Duy Hải đang có hiệu lực pháp luật? Luật nào quy định? Không có quy định nào về vấn đề này trong BLTTHS.
Thực
tế thì Hồ Duy Hải không làm đơn xin ân giảm án tử hình, vậy Chủ tịch nước xét
đơn của ai để ra quyết định bác đơn?
Khi
Hội đồng Giám đốc thẩm cho rằng kháng nghị trái pháp luật tức là không cần xem
xét về nội dung của vụ án thế mà phiên toà vẫn diễn ra trong ba ngày. Thông thường
khi xét xử phúc thẩm hoặc giám đốc thẩm HĐXX (Hội đồng Xét xử) phải
xem xét ngay đến cơ sở của trình tự tố tụng này là Kháng cáo, Kháng nghị. Một
kháng cáo hoặc kháng nghị đã không hợp pháp thì không có phiên toà.
4/ Về cái được gọi là
“sai sót trong tố tụng hình sự của vụ án này”
Tôi không đồng ý với cách gọi như vậy mà phải nói thẳng đó là những vi phạm nghiêm trọng quy định của Bộ luật Tố tụng hình sự mới đúng bản chất của sự việc. Vậy các vi phạm nghiêm trọng thủ tục tố tụng hình sự trong vụ án có làm thay đổi nội dung, bản chất của vụ án không?
Nội
dung, bản chất của vụ án phải được các cơ quan tiến hành tố tụng hình sự chứng
minh bằng chứng cứ được thu thập một cách khách quan, toàn diện , đầy đủ để xác
định sự thật của vụ án. Đó thuộc trách nhiệm của các cơ quan tiến hành tố tụng.
Đây là quy định của Bộ luật Tố tụng hình sự (Điều 15, Điều 85, Điều 86 BLTTHS).
Rõ
ràng là trong vụ án này, việc điều tra đã có quá nhiều vi phạm nghiêm trọng
trình tự thủ tục tố tụng hình sự từ khám nghiệm hiện trường, thu giữ vật chứng,
dấu vết, nhận dạng vật chứng, mua cái không phải là vật chứng để cố tình hợp
pháp hoá vật chứng... Khi mà các cái gọi là chứng cứ được thu thập trái pháp luật,
không đúng quy định của pháp luật và lại được sử dụng như là chứng cứ buộc tội
thì không ổn vì đó không phải là chứng cứ. Vì thế nó không có sức thuyết phục,
không đủ để chứng minh tội phạm và đương nhiên nó làm ảnh hưởng hoặc thay đổi nội
dung , bản chất của vụ án.
Sẽ
là một tiền lệ và nguy hiểm hơn là án lệ cho các vi phạm nghiêm trọng thủ tục tố
tụng hình sự nói riêng và phát luật tố tụng nói chung. Đáng quan ngại!
5/ Về cái kết của vụ
án này
Theo
quy định của Chương XXXVII của BLTTHS “Thủ tục xem xét lại quyết định của Hội đồng
Thẩm phán Toà án nhân dân tối cao” thì vẫn còn có những người sau có thể yêu cầu,
kiến nghị , đề nghị xem xét lại quyết định giám đốc thẩm của Hội đồng Thẩm phán
Toà án nhân dân Tối cao:
-
Ủy ban thường vụ Quốc hội yêu cầu
- Ủy ban Tư pháp của Quốc hội kiến nghị
- Viện trưởng VKSNDTC kiến nghị
- Chánh án Toà án nhân dân Tối cao đề nghị
Tuy nhiên xem ra chỉ là một phần ngàn của tia hy vọng mà thôi . Dù sao thì cũng vẫn hy vọng cho dù là vô vọng!
Ôi
! 17 cánh tay hoá ra chập lại thành một và chỉ một mà thôi!!!
Sau
khi ông Lộc giới thiệu nhận định vừa dẫn trên trang facebook của ông (3), rất
nhiều cá nhân và diễn đàn điện tử đã giới thiệu nhận định này (3) vì hai lý do:
Thứ nhất, gọn gàng, xác đáng và thứ hai, đó là nhận định của người từng là thẩm
phán kỳ cựu của TATC. Chỉ tiếc là chưa rõ vì sao ông Lộc tự xóa nhận định này
(4)…
***
Theo
Luật Tổ chức Tòa án nhân dân 2014 (5), TATC là cấp cao nhất của hệ thống xét xử
tại Việt Nam và HĐTP là cơ quan cao nhất của TATC. HĐTP không chỉ giám đốc thẩm,
tái thẩm các bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật nhưng bị kháng nghị mà
còn đảm nhận nhiều trọng trách khác: Ban hành nghị quyết hướng dẫn các tòa án
trên toàn quốc áp dụng pháp luật. Tổng kết và công bố án lệ để các tòa án trên
toàn quốc nghiên cứu, áp dụng trong xét xử. Góp ý cho các dự thảo quy phạm pháp
luật.
Bộ
luật vừa kể qui định, HĐTP chỉ có từ 13 (tối thiểu) đến 17 thành viên (tối đa).
Những thành viên này là Chánh án TATC, các Phó Chánh án TATC và Thẩm phán Tối
cao. Thẩm phán Tối cao là ngạch cao nhất trong bốn ngạch thẩm phán (Sơ cấp – thẩm
phán các tòa quận, huyện. Trung cấp – thẩm phán các tòa tỉnh, thành phố. Cao cấp
– thẩm phán các tòa cấp cao của khu vực. Tối cao – thẩm phán TATC). 17 thành
viên HĐTP TATC vừa tham gia Giám đốc thẩm vụ án Hồ Duy Hải là toàn bộ thẩm phán
hiện có của TATC.
Trừ
Chánh án TATC được Quốc hội bầu và có nhiệm kỳ tương ứng với nhiệm kỳ Quốc hội,
những thành viên còn lại của HĐTP trở thành Thẩm phán Tối cao do Chánh án TATC
đề nghị Quốc hội phê chuẩn. của Chánh án TATC (6). Bốn năm sau khi Luật Tổ chức
Tòa án nhân dân 2014 có hiệu lực, giữa năm ngoái, Quốc hội Việt Nam thông qua một…
nghị quyết đặc biệt: Tạm… hoãn áp dụng yêu cầu về kinh nghiệm xét xử ở vị trí
Thẩm phán cao cấp (tối thiểu năm năm) khi chọn Thẩm phán Tối cao cho tới
1/2/2022.
Sở
dĩ ông Nguyễn Hòa Bình, Chánh án TATC, xin Quốc hội khóa 14 điều chỉnh lịch làm
việc của Kỳ họp thứ 7 (tháng 6 năm 2019) để thông qua một nghị quyết ngoài kế
hoạch, tạm… ngưng áp dụng tiêu chuẩn về kinh nghiệm xét xử ở vị trí Thẩm phán
cao cấp để có thể tiến cử các cá nhân làm Thẩm phán Tối cao cho Quốc hội phê
chuẩn theo Luật Tổ chức Tòa án nhân dân 2014 là vì thiếu người hội đủ điều kiện
này để… quy hoạch làm… lãnh đạo TATC (6)!
Tuy
phủ nhận tam quyền phân lập (tạo lập sự độc lập giữa hoạt động của lập pháp,
hành pháp, tư pháp) nhưng hệ thống chính trị Việt Nam vẫn dùng nhiều cách đề
cao vai trò của Thẩm phán Tối cao, kể cả dùng Quốc hội ban hành… nghị quyết tạm…
hoãn áp dụng tiêu chuẩn về kinh nghiệm xét xử ở vị trí Thẩm phán Cao cấp đối với
lựa chọn – phê chuẩn Thẩm phán Tối cao vì hoạt động của HĐTP nói riêng và bộ
máy xét xử nói chung tác động rất lớn đến chính trị và xã hội.
Đó cũng là lý do cần phải ngẫm nghĩ, tại
sao các Thẩm phán Tối cao trong HĐTP TATC lại “nhất trí” khi đưa ra phán quyết
như đã biết lúc xem xét vụ án Hồ Duy Hải theo thủ tục Giám đốc thẩm? Vì sao các
Thẩm phán Tối cao cùng chọn con đường tự hủy về mặt nghề nghiệp, khiến uy tín
HĐTP nổ tung và làm uy tín TATC tan nát. Vì sao “ổn định chính trị” vẫn là tiêu
chí hàng đầu mà các Thẩm phán Tối cao lại cùng vung tay, tạo ra thảm họa chính
trị lớn đến như vậy?
Rất
khó tin khi cho đó là ngu dốt nhưng giải thích vì hèn thì cũng khó tin. Thẩm
phán ngạch Tối cao mà hèn thì… tư pháp xã hội chủ nghĩa là gì hỡi Trời?
---------------------
Chú
thích
(5) https://thuvienphapluat.vn/van-ban/bo-may-hanh-chinh/Luat-to-chuc-Toa-an-nhan-dan-2014-259724.aspx
(6)
No comments:
Post a Comment