Về
bài thơ “Leo Đồi”, Gorman đọc trong Lễ nhậm chức tổng thống của Joe Biden
Hoàng
Dung
26/01/2021
Theo thông lệ, lễ nhậm chức
Tổng thống 4 năm một lần, thỉnh thoảng đều có mục đọc Thơ. Năm nay, đặc biệt
dành cho nhà thơ trẻ Amanda
Gorman 22 tuổi, hiện sống tại Los Angeles, California, đọc bài
thơ The Hill We Climb, và đã gây nhiều ngạc
nhiên, thích thú, phấn kích đối với
người Mỹ và cộng đồng thế giới.
Amanda
Gorman vừa tốt nghiệp 4 năm Đại học
Harvard, được Mẹ là Joan Wicks, 1 cô giáo khuyến khích cô viết
từ khi còn nhỏ và năm 2017 đã nhận được giải thưởng cũng như được phong
là nhà
thơ trẻ nhất của quốc gia.
Amanda Gorman có tập The
One for Whom Food Is Not Enough,viết khi còn nhỏ (2015). Hiện có 2 tập thơ
đang bán chạy nhất trên Amazon là The Hill We Climb và Change
Sings: A Children Anthem (thơ thiếu nhi).
Bước lên sân khấu trước
Điện Capitol của nước Mỹ vào buổi sáng ngày 20 tháng Giêng lạnh giá tại lễ
nhậm chức của tân Tổng thống Joe Biden và Phó tổng thống Kamala Harris, nhà thơ
trẻ Hoa Kỳ Amanda Gorman với trang phục của Prada – chiếc băng đô sa tanh màu đỏ
và chiếc áo khoác hai dây màu vàng đã nhanh chóng khiến cô ấy trở thành một biểu
tượng nghệ thuật – cô gái 22 tuổi, da đen nhỏ bé, được công chúng Hoa Kỳ sau đó
gọi là ‘đa dạng và xinh đẹp’ ẩn núp trong bài thơ ‘The Hill We Climb’ đầy cảm hứng
cô viết, mà chúng ta không thể không đọc lại sau đó.
Nguyên bài Thơ bắt đầu
khi Tiến sĩ Jill Biden, hiền thê của Joe Biden, yêu cầu Amanda Gorman gửi một
bài thơ để đọc tại lễ nhậm chức vào tháng 12 năm 2020, đóng góp vào chủ đề
chung của lễ nhậm chức là “Nước Mỹ đoàn kết”. Ngày 30 tháng 12 năm 2020, Cô được
thông báo đã được chọn lựa.
Gorman viết từ trong mùa
đại dịch Covid-19, từ ngày 1.1.2021 cho đến 5 ngày sau, khi chứng kiến cuộc bạo loạn xảy
ra tại điện Capitol chiều ngày 6.1, với những xúc động mãnh liệt trào dâng, và
viết xong bài thơ ngay trong đêm đó. Gorman sử dụng một lượng lớn các ám chỉ và
ngôn cách trấn an, cùng lấy 1 số ý tưởng trong nhạc kịch “History Has Its Eyes
on You” của Hamilton Lin-Manuel Miranda, diễn ở Broadway năm 2015 và được
Hamilton tán thưởng.
Bài thơ dài gồm 723 chữ,
17 khổ thuộc loại Thơ không vần (Blank verse poetry) nhưng chú trọng âm tiết,
nhấn hoặc không trong mỗi câu Thơ theo nhịp độ (tempo) y như nhạc Rap hay, có
thể nói bài Thơ này là một Rap poem. Đặc biệt thấy rõ khi trình bày, cô
còn sử dụng cả body language để diễn tả, có thể nghe
Cô đọc ở đây, rõ ràng và đĩnh đạc.
VIDEO :
Poet Amanda
Gorman reads 'The Hill We Climb'
https://www.youtube.com/watch?v=Wz4YuEvJ3y4&feature=emb_logo
Amanda Gorman giải thích
với báo New York Times rằng, tôi đã viết bài thơ, có tựa đề “The Hill We
Climb”, vào đêm, ngay sau khi những kẻ bạo loạn tràn vào điện Capitol “Trong
bài thơ của tôi, tôi sẽ không phủ nhận những gì chúng ta đã thấy trong vài tuần
qua và tôi dám khẳng định là vài năm qua. Nhưng điều tôi thực sự khao khát làm
trong bài thơ là có thể dùng chữ của mình để hình dung một cách mà đất nước
chúng ta vẫn có thể xích lại gần nhau và vẫn có thể hàn gắn, tôi nghĩ rằng nước
Mỹ cần phải hòa giải”. Và đây chính là tinh thần nước Mỹ với God will, sự
thật và công lý cùng đạo đức công dân mà tác giả bài Thơ đã thụ hưởng được.
Thật vậy, Amanda Gorman
tuy là một nhà thơ trẻ, nhưng có tầm nhìn về tính triết lý chính trị, một tầm
nhìn ngoạn mục về nền dân chủ là một khát vọng – một điều của tương lai, dân chủ
luôn phải được tôi luyện và đương đầu thử thách đe dọa bởi các thế lực mâu thuẫn,
từ đó luôn bị trì hoãn, luôn nằm ngoài tầm với ngay cả trong các xã hội lấy dân
chủ làm nguyên tắc điều hành việc nước.
Những biến động trong vài
năm vừa qua, không phải là một sự đổ vỡ mà là một sự thật tàn nhẫn bất ngờ
của lịch sử. Hãy đọc những gì Cô ấy viết, cùng suy gẫm những biến động thực tế
vừa qua:
“We’ve seen a force
that would shatter our nation rather than share it, would destroy our country
if it meant delaying democracy.
And this effort very nearly succeeded. But while
democracy can be periodically delayed, it can never be permanently defeated.
In this truth, in this faith, we trust. For while we
have our eyes on the future, history has its eyes on us.”…
Thụy Mân dịch:
Chúng ta đã thấy một quyền lực có thể làm tan vỡ đất
nước này,
thay vì chia sẻ nó.
Sẽ hủy diệt mảnh đất này khi nền dân chủ bị tổn
thương.
Và nỗ lực này gần như đã thành công.
Nhưng trong khi nền dân chủ bị trì trệ tạm thời,
nó sẽ không bao giờ có thể bị đánh bại vĩnh viễn.
Sự thật này, đức tin này, ta tin vào,
và khi ta mong ngóng đến tương lai, thì lịch sử vẫn
dõi theo từng bước.
Thi ca, về mặt chuyên
môn, lý thuyết thi trung hữu nhạc họa chưa đủ. Ở đây, còn bao gồm cả hoạt cảnh
sân khấu sinh động, như một nhạc kịch thuở dựng nước, mang nét lịch sử và anh
hùng ca, được nhắc nhở ở gần cuối bài Thơ, ở khổ 14 và 15: “So let
us leave behind a country… will emerge battered and
beautiful“, là hoài vọng nối kết viễn kiến trải dài, bao la đằm thắm.
Báo chí cùng các nhân vật
quan trọng tại Mỹ đã nhận xét hình ảnh Amanda Gorman, một cô gái da đen nhỏ bé,
ít ai biết đến trước đó, hôm đó như là ngôi sao đột phá, khoảnh khắc tỏa sáng
so với các ngôi sao nổi tiếng Lady Gaga, Jennifer Lopez và Garth Brooks
… Amanda Gorman, làm cử tọa phải há hốc miệng như tờ Los Angeles Times, hay đã “phỗng tay trên”
chiếm đoạt tinh thần buổi lễ, như 1 tờ báo khác đã viết.
Bài Thơ đọc đúng lúc, hợp
thời, đúng nơi, đúng chỗ với những từ ngữ thích hợp nhất, xuất phát từ tinh thần
của Abraham Lincoln và Martin Luther King Jr. Đó là một bài
thơ có nhịp độ, được đánh giá rất cao không những cho dịp đặc biệt này, mà nó sẽ
còn tồn tại lâu dài, vượt thời gian và không gian sau đó. Và Gorman đã xuất hiện
và đọc thơ như thế.
Trên Twitter, Dre Joanne Liu, cựu lãnh đạo tổ chức Y Sĩ Không Biên Giới,
cho rằng bài thơ được đọc trong 5’43 giây nhưng là truyền cảm nhất trong thời
gian dài của buổi lễ. Cựu Đệ nhất phu nhân Michelle Obama viết rằng, “lời
thơ mạnh mẽ và sâu sắc nhắc nhở chúng ta về sức mạnh mà mỗi chúng ta nắm giữ
trong việc duy trì nền dân chủ. Hãy tiếp tục tỏa sáng, Amanda! Tôi nóng lòng muốn
xem Em làm gì tiếp theo”.
Cùng hoàn cảnh như Biden,
Gorman đã phải vật lộn với trở ngại về phát âm (nói lắp) trong suốt thời thơ ấu,
điều đó khiến thơ ca trở thành cứu cánh của cô. Theo cô, chữ nghĩa dồn trong
thơ, thay cho tiếng nói, lặng lẽ chất chứa và quảng tải linh hồn thi nhân đến
tha nhân, và chuyện đời đâu cũng thế, như chuyện Tái Ông Mất Ngựa ở phương
Đông.
Cũng giống như ông Biden,
Gorman có mục tiêu dài hạn là tranh cử Tổng thống năm 2036.
Tự ngàn xưa, hơn 4.000
năm trước, thi ca vốn đã là nguồn giải trí thiêng liêng và đầu tiên của con người,
tận cho đến nay, với sứ mệnh đó, phác thảo bối cảnh xã hội, chuyển tải và gửi gắm
thông điệp đến tương lai, như một tình yêu, niềm tin và hy vọng trong ánh mắt
và nụ cười nhân thế.
Amanda Gorman nói, không
thể làm ngơ trước những vết nứt thật sự cần được lấp đầy và đó là nguồn suối
tươi mát chảy dài bất tận, chất chứa trong bài thơ “Lên Đồi” của cô
và nguồn
cảm hứng thụ hưởng cho tất cả chúng ta, những người yêu thơ và yêu
chuộng tự do, dân chủ trên hành tinh này. (Bài Thơ này, được dịch qua 6 bản Việt ngữ, tất cả đều hay).
***
Sau đây là bản dịch của Đỗ Q Dân:
Khi ban mai đến
ta hỏi lại chính mình
tìm đâu ra ánh sáng
trong bóng tối không
cùng?
Mất mát ta vẫn đang gánh
gồng
biển cả ta rẽ sóng vượt
qua
Ta đã can trường đi vào
lòng địch
Ta đã hiểu yên tĩnh không
hẳn là hòa bình
Những quy luật thông thường
những khái niệm
về cái được gọi là công
chính
không phải lúc nào cũng
là công-lý
Thế nhưng
bằng một cách nào đó
bình minh đã thuộc về ta
trước khi ta kịp nhận ra
Bằng một cách nào đó
ta đã trải nghiệm và chứng
kiến
một quốc gia xây dựng dở
dang
chứ không phải đã bị hủy
phá
Chúng ta kế thừa một đất
nước
và một thời đại
Có một cô gái Da Đen gầy
gò
hậu thân của những kiếp
người nô lệ
do một bà mẹ đơn chiếc dưỡng
nuôi
Cô đã có thể mơ trở thành
tổng thống
nhưng hôm nay chỉ đọc thơ
cho một tổng thống
Vâng, toàn vẹn còn xa vời
ta lắm
còn nguyên vẹn ta đã mất
tự lâu rồi
nhưng điều đó không có
nghĩa
ta đang cố thành lập một
liên minh hoàn hảo
Ta chỉ cố trui rèn một
liên minh có lý tưởng
Để xây dựng một đất nước
dành cho mọi người dân
dù từ văn hóa nào
dù mang màu da nào
dù tính cách thế nào
dù hoàn cảnh ra sao
Và ta hãy nhìn lên
nhưng đừng hướng mắt về
những gì chắn ngang ta
Hãy nhìn về phía trước
Hãy lấp hố cách ngăn
vì ta đã hiểu
nếu tương lai đất nước là
quan trọng chính yếu
ta phải dẹp khác biệt
Vũ khí ta sẽ buông khỏi
tay
để ta có thể nối vòng tay
tìm nhau
Ta không muốn gây họa, hại
cho bất cứ ai
Ta muốn đem hòa hài cho tất
cả
Hãy để quả đất, nếu chẳng
còn ai khác, nói với ta sự thật:
Rằng dù khổ đau, ta vẫn
trưởng thành
dù mang thương tích, ta vẫn
hy vọng
dù mệt mỏi, ta vẫn cố gắng
Và nói rằng ta sẽ mãi còn
sát cánh nhau, để chiến thắng
Không phải vì ta sẽ không
còn thất bại
nhưng vì ta sẽ không còn
gieo mầm mống rẽ chia
Hãy mượn lời kinh để hình
dung
mọi người chúng ta được
an nhàn tự tại
không bị binh quyền đàn
áp
không bị ai làm ta sợ hãi
Nếu ta muốn sống cho xứng
đáng
trong quãng đời của mình
thì đừng tìm thắng lợi bằng
đao kiếm
mà bằng những chiếc cầu
ta dựng lên
Đó là khoảng rừng thưa
như đã hứa
Đó là ngọn đồi ta trèo
lên
nếu ta đủ can đảm
Ấy chỉ vì
bản sắc Mỹ không chỉ là
niềm tự hào ta thừa hưởng
mà còn là quá khứ ta bước
vào
và phương cách ta sửa chữa
Ta đã thấy một lực lượng
có khả năng làm tan nát
thay vì chia sẻ
quốc gia của chúng ta
Và nếu đình trệ bước đường
dân chủ
là hủy hoại đất nước
Nỗ lực kia thiếu chút nữa
đã thành công
Nhưng lý tưởng dân chủ
không thể thất bại vĩnh viễn
dù có những lúc bị đình
trệ
Ta phải tin tưởng
vào sự thật này
vào niềm tin này
bởi khi ta nhìn vào tương
lai
lịch sử cũng nhìn vào ta
Đây là thời kỳ ta phải
chuộc lỗi lầm cho đúng
Ta đã sợ hãi ngay từ lúc
khởi đầu
Ta đã không chuẩn bị tiếp
nhận
cái giờ phút kinh hoàng
như thế
Nhưng cũng từ đó ta đã
tìm ra sức mạnh
viết nên một chương sách
mới
để mang lại hy vọng và tiếng
cười
cho chính mình
Cho nên nếu ta đã từng hỏi
làm sao có thể khắc phục
được thảm họa?
thì giờ đây ta khẳng định
làm sao thảm họa có thể
khắc phục được ta?
Ta sẽ không trở bước về
đường cũ
mà sẽ đi về hướng của
tương lai
Một đất nước bị xây xát
nhưng vẫn còn nguyên vẹn
quảng đại nhưng dũng cảm,
mãnh liệt và tự do
Không ai có thể bắt chúng
ta phải quay đầu
Hoặc hăm dọa bắt chúng ta
ngừng bước
Bởi chúng ta biết
sự thiếu vắng hoặc biếng
nhác của hành động
sẽ là gia tài ta để lại
cho thế hệ sau
sai lầm của ta sẽ trở
thành gánh nặng
Nhưng có một điều chắc chắn:
Nếu ta đưa khoan dung vào
sức mạnh,
và sức mạnh vào quyền lực
con người
tình thương sẽ trở thành
di sản của ta
và đổi thay là quyền bẩm
sinh của con cháu ta
Vậy ta hãy để lại một đất
nước
tốt đẹp hơn đất nước ta
thừa hưởng
Bằng từng hơi thở
từ vồng ngực như đồng đúc
của ta
cái thế giới đang mang
thương tích
ta sẽ nuôi thành kỳ diệu
Ta sẽ vươn lên
từ những chân đồi phủ cỏ
vàng ở miền tây
Ta sẽ vươn lên
từ miền bắc đông gió lộng
nơi cha ông ta lần đầu thực
hiện cuộc cách mạng
Ta sẽ vươn lên
từ những thành phố ven hồ
ở những tiểu bang miền
trung tây
Ta sẽ vươn lên
từ miền nam nung cháy dưới
nắng mặt trời
Ta sẽ tái thiết, sẽ hòa
giải, sẽ phục hồi…
Và từ mỗi ngõ ngách đất
nước đã có ghi
từ mỗi góc xó ta gọi là
quê hương
dân ta, đẹp và đa dạng, sẽ
xuất hiện
đẹp và tả tơi
Khi ban mai đến ta sẽ bước
ra khỏi vùng tăm tối
rực lửa và không sợ hãi
Bình minh mới bừng nở khi
được ta giải phóng
Vì ánh sáng bao giờ cũng
có
Chỉ cần ta đủ dũng cảm để
nhìn vào ánh sáng
Chỉ cần ta đủ dũng cảm để
hóa thành ánh sáng
No comments:
Post a Comment