THẾ GIỚI HÔM NAY : 03/10/2023 (The Economist)

 

THẾ GIỚI HÔM NAY : 03/10/2023

The Economist

Đỗ Đặng Nhật Huy, biên dịch

03/10/2023

https://nghiencuuquocte.org/2023/10/03/the-gioi-hom-nay-03-10-2023/

 

Lợi suất trái phiếu chính phủ kỳ hạn 10 năm của Mỹ đã tăng lên 4,7%, mức cao nhất kể từ 2007. Sau khi chính phủ thoát cảnh có thể đóng cửa vào thứ Bảy, thị trường đã củng cố kỳ vọng Cục Dự trữ Liên bang sẽ giữ lãi suất “cao hơn và lâu hơn.” Chi phí vay liên bang ngày càng tăng là một vấn đề ngày càng lớn đối với kinh tế Mỹ, khi chính phủ sẽ phải chi tới 2,5% GDP để trả nợ trong năm nay, gấp đôi so với mười năm trước.

 

Theo số liệu chính thức, ít nhất 1.000 người đã chết vì sốt xuất huyết ở Bangladesh trong năm nay, với hơn 200.000 ca nhiễm được xác nhận. Số người chết trong năm 2023 cao hơn so với cả ba năm 2000-22 cộng lại. Nhiệt độ cao và lượng mưa thất thường – hậu quả của biến đổi khí hậu và kiểu thời tiết El Niño – đang làm trầm trọng thêm nhiều bệnh truyền nhiễm do muỗi, bao gồm sốt xuất huyết.

 

Donald Trump xuất hiện tại tòa án dân sự cho buổi khai mạc phiên toà cáo buộc ông thổi phồng giá trị tài sản ròng. Trước khi thủ tục tố tụng bắt đầu, cựu tổng thống đã liên tiếp công kích công tố viên (“một chương trình kinh dị”) và thẩm phán (“lừa đảo”). Tòa trước đó đã tuyên ông Trump phải chịu trách nhiệm cho tội gian lận, nhưng cũng yêu cầu xét xử một số cáo buộc phạm tội khác.

 

Bộ trưởng tài chính Anh Jeremy Hunt tuyên bố bộ máy công chức của nước này sẽ được tinh giản để cắt giảm chi phí. Phát biểu tại hội nghị của Đảng Bảo thủ, ông cũng tuyên bố tăng mức lương đủ sống trên toàn quốc từ 10,42 bảng lên ít nhất 11 bảng mỗi giờ. Nhưng đảng vẫn bị chia rẽ gay gắt về các vấn đề khác, đặc biệt là thuế, mà nhiều nghị sĩ Bảo thủ muốn giảm, trong khi số khác, bao gồm ông Hunt, lo ngại thiếu hụt tài chính.

 

Tỷ lệ lạm phát năm của Pakistan đã tăng lên 31,4% trong tháng 9, từ mức 27,4% của tháng 8, do giá nhiên liệu và năng lượng tăng cao. Đây là mức cao nhất kể từ khi nước này nhận được khoản vay 3 tỷ USD của Quỹ Tiền tệ Quốc tế vào tháng 6. Thỏa thuận này quy định Pakistan phải đồng ý thực hiện những cải cách tài khóa mạnh tay, điều đang khiến cuộc chiến chống lạm phát trở nên khó khăn hơn.

 

Ngoại trưởng Ukraine Dmytro Kuleba cho biết ông không cho rằng sự ủng hộ của Mỹ dành cho nước ông đã “tan vỡ” chỉ vì ông Biden ký dự luật ngân sách không bao gồm viện trợ cho Ukraine. Nhận xét của ông Kuleba được đưa ra trước cuộc gặp với các ngoại trưởng EU, những người đang có chuyến thăm bất ngờ tới Kyiv. Josep Borrell, uỷ viên phụ trách ngoại giao của EU, cho biết: “Chúng tôi sẽ tiếp tục hỗ trợ [Ukraine].”

 

Giải Nobel Y Sinh đã được trao cho Katalin Kariko và Drew Weissman, những người tiên phong về công nghệ mRNA để đưa đến việc phát triển các loại vắc-xin hiệu quả chống Covid-19. Hai nhà khoa học Hungary và Mỹ này gặp nhau lần đầu bên chiếc máy photocopy hiệu Xerox tại Đại học Pennsylvania vào năm 1998. Họ công bố nghiên cứu đột phá của mình vào năm 2005.

 

Con số trong ngày: 23%, là tỷ lệ phát thải khí nhà kính trên thế giới được tính giá carbon, tăng từ chỉ 5% hồi năm 2010.

 

 

TIÊU ĐIỂM

 

Thổ Nhĩ Kỳ nỗ lực kiềm chế lạm phát

 

Sau nhiều năm ngồi im và để lạm phát lên tới ba con số, ngân hàng trung ương Thổ Nhĩ Kỳ đã mạnh tay hơn từ mùa hè này. Kể từ tháng 6, ngay sau cuộc bầu cử giúp Recep Tayyip Erdogan có thêm 5 năm làm tổng thống, ngân hàng đã tăng lãi suất chuẩn lên tổng cộng 21,5 điểm phần trăm. Nhưng bấy nhiêu vẫn là chưa đủ để kiểm soát lạm phát. Số liệu công bố vào thứ Ba dự kiến cho thấy lạm phát lên tới 60% trong năm tính đến tháng 9, tăng từ mức 40% của bốn tháng trước.

 

Nguyên nhân là do đồng lira Thổ Nhĩ Kỳ mất giá, mất gần 1/3 giá trị so với đồng USD kể từ đầu năm. Dự kiến lira sẽ tiếp tục trượt giá và lãi suất tiếp tục tăng. Bộ trưởng tài chính Thổ Nhĩ Kỳ Mehmet Simsek đã hứa sẽ làm mọi cách để giảm giá và kêu gọi kiên nhẫn.

 

 

Philippines và các đồng minh tập trận hải quân

 

Trong khi đó ở Tây Thái Bình Dương, hải quân Mỹ và Philippines sẽ diễn tập khả năng cùng nhau tham chiến. Phe phản diện trong cuộc tập trận của họ, bắt đầu một cách nghiêm túc vào thứ Ba, vẫn chưa được xác định. Nhưng cả hai nước, cũng như Anh, Canada và Nhật Bản, những nước đều có tàu chiến tham gia tập trận, đều phản đối rõ ràng tham vọng lãnh thổ của Trung Quốc trong khu vực.

 

Philippines và Trung Quốc hiện đang có tranh chấp ở Biển Đông, nhưng bằng cử chỉ chứ không bằng vũ khí. Ví dụ, tháng trước lực lượng Trung Quốc đã thả hàng rào dây phao nổi để ngăn ngư dân Philippines đi vào vùng biển bị Trung Quốc tuyên bố chủ quyền. Nhưng luật pháp quốc tế cũng trao cho Philippines quyền đánh cá ở đó nên lực lượng của nước này đáp trả bằng cách lén cắt dây phao. Bất chấp căng thẳng gia tăng, Trung Quốc tỏ ra không muốn dùng đến vũ khí sát thương – đặc biệt khi nước này chứng kiến khả năng chiến đấu ngày càng gắn kết của hải quân Mỹ, Philippines và các nước khác.

 

 

Hunter Biden bị cáo buộc trọng tội

 

Năm 2018 Hunter Biden đã mua một khẩu súng. Một giao dịch như vậy yêu cầu người mua phải hoàn thành một biểu mẫu lý lịch dài bảy trang; và khai gian trong tờ khai này là một trọng tội. Theo các công tố viên, con trai của Joe Biden đã làm đúng như vậy khi khai man không nghiện ma túy. Vào thứ Ba, Hunter sẽ bị buộc tội về hai tội nói dối về súng liên bang và một tội sở hữu súng bất hợp pháp. Ông dự kiến sẽ không nhận tội.

 

Bản cáo trạng đến sau phiên điều trần đầy kịch tính hồi tháng 7, khi thỏa thuận nhận tội gần như hoàn tất giữa Hunter và bộ tư pháp đã sụp đổ tại tòa. Có thể sẽ còn các cáo buộc khác. Hiện Hunter cũng đang bị điều tra vì không nộp thuế.

 

Một số người Cộng hòa nhấn mạnh việc thiếu các cáo buộc nghiêm trọng hơn đối với “gia đình tội phạm Biden” (thuật ngữ của Donald Trump) chứng tỏ “hệ thống tư pháp hai tầng.” Họ cho rằng những giao dịch kinh doanh tồi tệ của Hunter đã làm giàu cho cha ông. Nhưng dù không thể đưa ra bằng chứng, hồi tháng 9 họ đã mở một cuộc điều tra luận tội đối với tổng thống.