Phép
thử Israel : Mỹ có thể chiến đấu ở cả Trung Đông, Ukraina và Đài Loan ?
Thụy My - RFI
Đăng ngày: 29/10/2023 - 00:00
Theo The
Economist, cách mà ông Joe Biden xử trí cuộc chiến giữa Israel với Hamas sẽ
xác định vai trò toàn cầu của nước Mỹ. Tuần báo đặt vấn đề, liệu Hoa Kỳ có thể
đối phó với cả ba cuộc chiến tranh ở Trung Đông, Ukraina và Đài Loan hay không.
Hàng không mẫu hạm của Hoa Kỳ USS Gerald R. Ford đến Halifax vào ngày 28
tháng 10 năm 2022. Hôm 08/10, Lầu Năm Góc đã ra lệnh cử tàu này đến Đông Địa
Trung Hải để sẵn sàng hỗ trợ Israel. AP - Andrew Vaughan
Tình hình nóng bỏng ở Trung Đông là hồ sơ của
tất cả các tuần báo kỳ này, kể cả nguyệt san Le Monde Diplomatique.
Courrier International đưa tít trang bìa « Chiến tranh
Israel-Hamas : Một sự rạn nứt của thế giới ». The Economist đăng
hình tổng thống Joe Biden, chạy tựa « Trắc nghiệm của Mỹ ».
L’Obs dành nhiều trang báo cho cuộc tranh luận giữa giáo sĩ Do Thái
Delphine Horvilleur và nhà văn Kamel Daoud.
Cuộc chiến cuối cùng ở Gaza ?
Bộ trưởng quốc phòng Israel, Yoav Gallant khẳng
định : « Đây sẽ là cuộc chiến cuối cùng ở Gaza, vì lý do đơn giản là sẽ
không còn Hamas ». Đối với L’Express, sự can thiệp của
quân đội Israel vào Gaza là đầy nguy hiểm vì dù mạnh hơn rất nhiều, nhưng Hamas
có ưu thế sân nhà.
Theo nhà nghiên cứu Héloïse Fayet của IFRI,
Tsahal có thể tấn công từ ba mặt : bộ binh tiến vào đất liền, tiếp tục
oanh tạc, và xâm nhập Gaza bằng đường biển. Đó là ưu thế quý giá trong bối cảnh
những trận đánh đô thị không thuận lợi cho phía tấn công. Tướng Nicolas
Richoux, cựu chỉ huy một lữ đoàn thiết giáp nói thêm, do khó thể dùng xe tăng,
phải dựa vào lục quân và như vậy tốn rất nhiều đạn dược, thời gian và nhân mạng.
Chuyên gia David Khalfa của Fondation
Jean-Jaurès cho biết, từ 2014 lực lượng đặc biệt Israel đã tập luyện về chiến
tranh dưới lòng đất với sự trợ giúp của các cảm biến, robot và quân khuyển ;
từ 2005 đã xây dựng thành phố nhân tạo Baladia có cùng khung cảnh như Gaza ở sa
mạc Neguev. Tuần báo cho rằng rủi ro lớn nhất của Israel là về chính trị thay
vì quân sự.
Giấc mơ hòa bình nào cho Trung Đông
L’Obs cho rằng giấc mơ của
Martin Luther King ở Washington năm 1963 tuy khá viển vông, nhưng hãy cứ mơ một
chút. Rằng dù không thể không đáp trả vụ khủng bố hôm 07/10, một ngày nào đó có
thể tái thúc đẩy tiến trình hòa bình.
Tổng thống Joe Biden đã cảnh báo không nên để
cho sự phẫn nộ lấn át, nhưng kèm theo đó là hỗ trợ quân sự quan trọng. Dù việc
oanh kích vào Dải Gaza ngày càng tăng, nhưng khác với mọi dự đoán, chính phủ
Netanyahou không vội vã. Từ mười mấy ngày qua, Israel liên tục rải truyền đơn
và gởi tin nhắn vào điện thoại di động của dân Gaza, yêu cầu rời khỏi khu vực
phía bắc, để họ có thời gian sơ tán. Tuy thận trọng nhưng khó tránh được thiệt
hại cho thường dân trong cuộc tấn công lịch sử của quân đội Israel.
Phía Hamas, theo chuyên gia Michel Goya, đã
chuyên nghiệp hóa bộ binh, thậm chí có cả lực lượng đặc biệt là Nukhba. Nhưng nếu
Israel khẳng định chiến đấu với những kẻ khủng bố cuồng tín nhân danh các giá
trị dân chủ, theo L’Obs cũng phải tôn trọng một số nguyên tắc,
để sau này còn có thể ngồi vào bàn đàm phán.
Hamas lũng đoạn thông tin, Nga và Trung Quốc tiếp
tay
Mặt trận truyền thông cũng quan trọng không
kém quân sự. Về vụ nổ ở bệnh viện Gaza, L’Express đặt câu hỏi « Làm
thế nào mà những cơ quan báo chí lớn lại có thể lầm lẫn đến như vậy ? ».
Le Point giải thích « Phương Tây đã thua trong cuộc chiến
thông tin ra sao ».Tối thứ Ba tuần trước, Hamas tố cáo Israel oanh tạc
bệnh viện Al-Ahli làm gần 500 thường dân thiệt mạng. Truyền thông quốc tế vội
vã loan tin dù các chi tiết rất mơ hồ, không thể biết được ai đã gây ra vụ nổ
và bao nhiêu người chết.
Cả BBC, CNN lẫn New York Times đều
nói rằng đó là do « Israel không kích », không hề nói rằng chính quyền
Dải Gaza hoàn toàn do Hamas kiểm soát - tổ chức Hồi giáo vừa thảm sát trên
1.400 thường dân Israel trong vụ đột kích. Tin theo tuyên truyền của Hamas, dân
Ả Rập phẫn nộ và chính quyền các nước này không dám nói ngược lại. Sự hèn nhát
của họ giúp ông chủ Iran thọc gậy bánh xe quá trình bình thường hóa của Ả Rập
Xê Út với Israel.
Nếu việc tuyên truyền này hiệu quả như thế, là
nhờ Nga và Trung Quốc tiếp tay thổi phồng, gieo rắc nghi ngờ bằng cách trộn lẫn
giả với thật . Hình ảnh do trí thông minh nhân tạo (AI) dựng lên : một em
bé khóc thét trong đống gạch vụn ở Gaza, được những người biểu tình giận dữ giơ
cao tại các nước Ả Rập. Ngược lại, bức ảnh thật của một bé sơ sinh bị bọn khủng
bố thiêu sống trong một kibboutz Israel, do chính phủ Jerusalem công bố, lại bị
mạng xã hội cho là do AI tạo ra. Cẩm nang tuyên truyền của tổ chức Nhà Nước Hồi
Giáo năm 2017 nhấn mạnh « Vũ khí truyền thông có thể còn mãnh liệt
hơn bom nguyên tử ».
Chẳng lẽ X, tức Twitter, lại khả tín hơn New
York Times ? Dù rất bất toàn, nhưng thực tế là trong mấy tuần qua, mạng
xã hội và đặc biệt là X trở thành nguồn tin quan trọng. Theo giáo sư Yascha
Mounk của đại học Johns Hopkins, trong những giờ sau vụ nổ ở bệnh viện, một độc
giả thông minh có thể hiểu rõ hơn sự kiện khi dành 10 phút cho mạng X thay vì
10 phút để đọc những tờ báo nổi tiếng nhất. Năm ngày sau sự kiện, New
York Times mới đăng lời xin lỗi độc giả, và tiếp đó Le Monde của
Pháp cũng có bài viết trần tình.
Sức mạnh vô địch của Hoa Kỳ
The Economist đặt vấn đề « Sức mạnh Mỹ là cần thiết hay không hiệu quả ? ». Theo
tuần báo, cách mà ông Joe Biden xử trí cuộc chiến giữa Israel với Hamas sẽ xác
định vai trò toàn cầu của nước Mỹ. Đồng thời khẳng định « Hoa Kỳ có thể
đối phó với cả ba cuộc chiến tranh ở Trung Đông, Ukraina và Đài Loan ».
Trong khi các đội quân Israel đang chờ lệnh tiến
vào Gaza, chỉ ba ngày sau vụ thảm sát, hai hàng không mẫu hạm đã được gởi đến để
răn đe. Không có quốc gia nào trên thế giới làm được điều đó. Hai chiếc mẫu hạm
là « lời tuyên bố nặng 200.000 tấn » về sức mạnh Mỹ, vào lúc mà nhiều
nơi ngỡ rằng đang suy tàn, chứng minh Hoa Kỳ có thể triển khai uy lực từ rất
xa. Sự biểu dương này gởi đi hai thông điệp. Với Iran và các phe nhóm tay
sai : Hãy tránh ra xa ! Với Israel : Các bạn không đơn độc. Joe
Biden bỗng trở thành một tổng thống thời chiến. Le Point nhắc
lại, Biden bắt đầu nhiệm kỳ bằng việc rút quân khỏi Afghanistan, không còn muốn
cam kết ở Trung Đông để tập trung đối phó với Trung Quốc.
Lần đầu tiên từ khi Liên
Xô sụp đổ, Hoa Kỳ phải đối phó với phe chống đối có tổ chức do Trung Quốc lãnh
đạo. Mối đe dọa đầu tiên là sự hỗn loạn do Iran gieo rắc ở Trung Đông và Nga ở
Ukraina, ảnh hưởng đến nguồn lực chính trị, tài chánh và quân sự Mỹ. Thứ hai là
tính chất phức tạp. Một nhóm nước trong đó có Ấn Độ, Ả Rập Xê Út tuy không muốn
rối loạn như Iran và Nga, nhưng cũng không nghe theo Washington. Thứ ba và trầm
trọng nhất : Trung Quốc có tham vọng thay đổi trật tự thế giới, diễn dịch
lại các quan điểm dân chủ, tự do, nhân quyền theo lợi ích của chính mình.
Mối nguy này càng tăng thêm với xu hướng biệt
lập trong chính giới Mỹ, bác bỏ trách nhiệm quốc tế. Cần nhớ rằng cần phải xảy
ra trận Trân Châu Cảng, nước Mỹ mới tham chiến năm 1941. Chẳng hạn trong hồ sơ
Ukraina, phe Cộng Hòa thân Trump muốn ngưng viện trợ cho Kiev. Điều này thật vô
nghĩa vì chẳng khác mời gọi Nga tấn công tiếp vào các nước NATO, khiến Mỹ tốn
thêm người và của, cho thấy thấy Washington không còn là đồng minh đáng tin cậy ;
khuyến khích Trung Quốc chiếm Đài Loan.
Mỹ có thể tham gia ba cuộc chiến cùng lúc
Bên cạnh những trở ngại trên đây, Hoa Kỳ có những
ưu thế tuyệt vời, trước hết là quân sự. Không chỉ triển khai hàng không mẫu hạm,
Washington còn cung cấp vũ khí, tin tình báo và chuyên gia cho Israel. Trung Quốc
tăng cao chi quốc phòng, nhưng chi tiêu của Mỹ vẫn bằng mười nước đứng sau cộng
lại, và đa số nước này là các đồng minh. Trọng lượng kinh tế của Hoa Kỳ cũng vô
cùng lớn, chiếm 1/4 sản lượng thế giới tuy dân số chỉ bằng 1/20, tỉ lệ này
không thay đổi suốt bốn thập niên qua, với sức mạnh công nghệ và tính năng động.
Một thế mạnh nữa là ngoại giao. Chiến tranh Ukraina đã chứng tỏ giá trị của
NATO, tại châu Á, Mỹ lập liên minh AUKUS và củng cố quan hệ với nhiều nước
trong đó có Nhật Bản, Philippines, Hàn Quốc.
Hoa Kỳ chi viện nhiều loại vũ khí khác nhau
cho Ukraina, Đài Loan và nay là Israel. Một số đang thiếu như đạn pháo 155 ly
thay vì gởi cho Ukraina đã chuyển sang Israel, nên người ta cho rằng nếu chiến
tranh xảy ra với Đài Loan, sẽ thiếu hỏa tiễn chống hạm tầm xa. Khi siết chặt
Israel trong vòng tay để ngăn cản một cuộc chiến tranh rộng lớn hơn, một số người
cho rằng siêu cường già nua lại bị Trung Đông giữ chân sau 15 năm cố gắng rút
khỏi.
Dù vậy cuộc khủng hoảng này không đến nỗi thảm
họa như chiến tranh Afghanistan và Irak. Công thức của ông Biden còn tốt hơn,
đó là thử xem nước Mỹ có thích ứng được với một thế giới phức tạp hơn và đầy đe
dọa. Những giá trị Mỹ dù không hoàn hảo nhưng vẫn thu hút người dân khắp thế giới,
ngược với Trung Quốc cộng sản. Nếu Biden thành công trong việc xử lý cuộc khủng
hoảng Gaza, sẽ tốt cho nước Mỹ, cho Trung Đông và cho thế giới.
Hamas và những « kẻ ngốc hữu dụng »
Triết gia Bernard-Henri Lévy trên Le
Point cảm thán « Lại thêm ‘chủ nghĩa Hamas’ của những tên
đần ». Đối với mấy chục ngàn người hôm Chủ nhật 22/10 biểu tình tại
nhiều thành phố Pháp và châu Âu để ủng hộ « chính nghĩa Palestine »,
ông muốn hỏi, họ ở đâu khi Hamas – chứ không phải Israel – tra tấn, thảm sát những
người Palestine có cái tội là mong muốn hòa bình, tự do ? Vì sao họ không hăng hái phản đối khi
380.000 người thiệt mạng trong chiến tranh Yemen, 400.000 nạn nhân Syria, hay
những người Hồi giáo Duy Ngô Nhĩ bị Trung Quốc diệt chủng ?
Thực tế là đối với họ, những cái chết ấy chẳng
có nghĩa lý gì. Họ cũng chẳng xuống đường khi 1.400 người dân ở các kibboutz
Israel bị chặt đầu, mổ bụng, thiêu sống. Chưa kể nguyên nhân biểu tình của những
người này là vụ nổ ở một bệnh viện Gaza, do một quả đạn của phía Palestine chứ
không phải Israel. Ông nhắc lại, xưa kia
người ta vẫn nói, bài Do Thái là chủ nghĩa xã hội của những kẻ ngốc.
Tác giả Peggy Sastre thì tỏ ra kinh ngạc khi
nhiều nhà đấu tranh cho quyền của người đồng tính (LGBT) lại ủng hộ Hamas, những
kẻ Hồi giáo cực đoan chỉ muốn tiêu diệt Nhà nước Do Thái. Theo báo cáo của
William Institute về việc chấp nhận thiểu số đồng tính trên thế giới, tập hợp dữ
liệu của 40 năm, Palestine xếp thứ 130/175 quốc gia và vùng lãnh thổ, sau cả
Nga và Ả Rập Xê Út. Về công lý và an ninh cho phụ nữ, Palestine ở hạng 160/170.
Năm ngoái, khoảng 100 người Palestine LGBT đã phải sang Israel tị nạn vì bị đàn
áp. Trong số các nạn nhân có Ahmad Abou Marhia, 25 tuổi, bị bắt cóc và sát hại ở
Cisjordanie, các hung thủ còn đăng lên mạng xã hội, cả cảnh bị Marhia bị chặt đầu.
Ukraina : Những làn sóng tấn công 24/24 ở
Avdiivka
Trung tâm chú ý của thế giới chuyển sang Trung
Đông : không có gì đáng mừng hơn cho Vladimir Putin. Mặt trận Ukraina lại
bốc lửa ở Avdiivka, chỉ cách Donetsk 12 kilomet, nhưng không mấy ai nhận thấy
thành phố này đang trở thành một Bakhmut hay Mariupol mới. Courrier
International dẫn lời thị trưởng Vitaliy Barabach trên Kyiv Post : « Địch
oanh kích thành phố cả ngày lẫn đêm, dùng đại bác, moọc-chê, súng phóng rốc-kết
đa nòng, không kích ». Trên kênh thông tin 24, nhà phân tích
Vladislav Selezniov lo ngại quân Nga sẽ biến Avdiivka thành « Mariupol
2.0 », khi cố gắng bao vây thành phố.
Từ khi bắt đầu chuyển sang thế công ngày
10/10, thiệt hại của quân Nga đã tăng gấp đôi, gấp ba. Chẳng hạn hôm 19/10 Nga
đã « nướng » đến 1.380 quân, nhiều nhất kể từ đầu năm nay. Chuyên gia
Oleh Jdanov mô tả : « Nga lâm chiến như hồi năm 1941, họ tràn
ngập các vị trí của chúng tôi bằng hàng loạt xác chết. Những đợt tấn công diễn
ra liên tục 24/24, dù với xe bọc thép hay không ». Cũng theo
trang 24, dường như có liên hệ với việc Bắc Triều Tiên cung cấp đạn dược. Còn
theo chuyên gia Mykhailo Samus, chiến dịch này mang tính chính trị, là món quà
cho Putin trước cuộc bầu cử tổng thống tháng 3/2024 – quân đội chỉ là công cụ của
chế độ.
Trả lời Le Point, tác giả Timothy
Snyder cho rằng « Nếu muốn hòa bình, hãy mong Ukraina chiến thắng ». Theo
ông, cuộc chiến tranh này đơn giản hơn nhiều người vẫn nghĩ. Những ai kêu gọi
hòa bình bằng mọi giá tốt nhất nên kêu gọi chiến thắng cho Ukraina : bị thống
trị không phải là một dạng hòa bình có thể chấp nhận được. Người Tây Âu thường
quên rằng hòa bình mà họ có được sau năm 1945 là kết quả của một chiến thắng
quân sự, thắng rồi mới có được hòa bình.
Vết nhơ của cực tả Pháp
Là nước có cộng đồng người Do Thái và Hồi giáo
đông đảo nhất châu Âu, nước Pháp không tránh khỏi những xáo trộn trước tình
hình Trung Đông, chính giới chia rẽ. Le Point nói về «
Bi kịch Pháp », L’Express đăng chân dung thủ lãnh đảng cực tả với tựa
lớn « Mélenchon, thảm họa ».
Từ vài ngày qua, nhiều người Pháp đã bỏ phiếu
cho đảng Nước Pháp Bất Khuất (LFI) nói rằng họ sẽ không ủng hộ nữa. Sự ngụy biện
của đảng này, nhất định từ chối coi vụ Hamas tấn công vào thường dân Israel là
khủng bố, đã khiến cho nhiều cử tri sững sờ. Đã nhiều năm LFI ve vãn cử tri Hồi
giáo và bài Do Thái, nhưng sự man rợ và tầm cỡ của vụ thảm sát khiến lần này
sai lầm của Jean-Luc Mélenchon là lịch sử, là vết nhơ không thể xóa nhòa. Theo L’Express,
rõ ràng đối với cánh tả Pháp, trước và sau ngày 07/10 đã hoàn toàn khác.
Trung Quốc : Lý Khắc Cường đột tử, hồi kết của
thời kỳ mở cửa
Nhìn sang Trung Quốc, cái chết đột ngột của cựu
thủ tướng Lý Khắc Cường là sự kiện rất được chú ý. Le Figaro cuối tuần
cho biết « Bắc Kinh thương tiếc Lý Khắc Cường, địch thủ bị rơi đài của Tập
Cận Bình » còn Courrier International nhận xét
ông Lý là nhân vật trái ngược với ông Tập. Trong hơn 12 tiếng đồng hồ, báo chí
nhà nước lúng túng về cách đưa tin vụ đột tử của thủ tướng chỉ mới rời chức vụ
hồi tháng Ba. Tin Lý Khắc Cường « bất ngờ qua đời vì đau tim » có đến
2 tỉ lượt đọc trên Vi Bác, mạng xã hội nở rộ những bông hoa cúc tưởng niệm. « Ông
ấy còn quá trẻ », « Một thủ tướng giỏi của nhân dân »,
« Người có học cuối cùng đã chết » … Thậm chí có cư dân mạng
còn dám viết « Đáng tiếc không phải là anh », câu
nói « phạm thượng » mượn nhan đề một bài hát nổi tiếng.
Mới hôm 30/08 Lý Khắc Cường còn đăng hình đi
nghỉ mát trông rất trẻ khỏe, từ khi bị cho về hưu. Nhà kỹ trị xuất thân từ một
gia đình bình dân, là một trong những quan chức cao cấp cuối cùng còn quảng bá
cho kỷ nguyên cải cách. Một nhà quan sát nhận xét : « Cái chết
của ông ấy là một cú sốc, đánh dấu hồi kết của 40 năm mở cửa ». Sự
kiện này diễn ra trong bối cảnh bộ trưởng quốc phòng Lý Thượng Phúc (Li
Shangfu) và ngoại trưởng Tần Cương (Qin Gang) bị thanh trừng, tỉ lệ tăng trưởng
giảm còn phân nửa.
Lý Khắc Cường là người đầu tiên đến Vũ Hán để
thanh sát và chỉ đạo khi đại dịch vừa khởi phát, trong khi Tập Cận Bình cả
tháng sau mới thấy xuất hiện. Được người dân yêu mến có lẽ là một trong những
bi kịch của ông Lý. Trong chế độ độc đảng Trung Quốc, cái chết của một nhà lãnh
đạo là cơ hội hiếm hoi để bày tỏ bất mãn dưới bề ngoài tưởng niệm, như đám tang
nhà cải cách Hồ Diệu Bang (Hu Yaobang) kéo theo phong trào biểu tình Thiên An
Môn năm 1989. Một kịch bản khó thể diễn ra trong Trung Quốc bị ông Tập khóa
kín, một mình một chợ, nhưng đối mặt với thách thức tế nhị là tổ chức tang lễ
long trọng cho đối thủ nhưng không để biến thành biểu tượng của một thời kỳ
vàng son đã mất.
No comments:
Post a Comment