Những
"di sản" của Trump mà Biden không thể gạt bỏ và 2 lựa chọn ở khu vực
châu Á - Thái Bình Dương
Phạm Quang Vinh
09/11/2020 07:09
Một trong số đó là cạnh tranh Mỹ - Trung sau 4 năm
đã trở thành cạnh tranh chiến lược, không chỉ gói gọn trong khoa học công nghệ,
ý thức hệ và chiến lược.
.
Kỳ vọng cử tri
thay đổi
Cuộc bầu cử này, cho thấy,
một nước Mỹ vốn đã khác, nay càng thay đổi rất khác. Đó là một nước Mỹ vừa phân
cực, phân hóa chính trị xã hội lại vừa chìm trong khủng hoảng đa chiều bao gồm
cả khủng hoảng về y tế, khủng hoảng kinh tế và khủng hoảng xã hội.
Với tư cách là Tổng thống
mới của nước Mỹ, Joe Biden bắt buộc phải xử lý vấn đề cấp bách nhất và cũng là
ưu tiên hàng đầu là vấn đề nội trị. Nhất là câu chuyện giải bài toán kiểm
soát đại dịch, mở cửa phục hồi kinh tế, đi đôi với chuyện hàn gắn trở lại nước
Mỹ đã phân cực rất nhiều.
Do vấn đề ưu tiên cấp
bách là vấn đề nội trị nên ảnh hưởng đến chính sách đối ngoại trong thời gian tới.
Nhìn chung, một nước Mỹ về
mặt đối ngoại mà ta gọi là một nước Mỹ đã khác, là câu chuyện không chỉ của
Donald Trump,
mà là của Obama và sắp tới là của ông Biden.
Đó là, nước Mỹ ngày càng
phải coi trọng kỳ vọng của cử tri. Mà cử tri hiện nay đã nhìn nhận về một giá
trị rất khác, thực dụng hơn rất nhiều.
Cử tri nước Mỹ không nhìn nhiều vào giá trị nước Mỹ ở bên ngoài, mà tập trung vào
lợi ích nước Mỹ, thoát khỏi đại dịch và phục hồi kinh tế.
Cho nên, một mặt nước Mỹ
vẫn phải coi trọng lợi ích nước Mỹ, vẫn phải thúc đẩy các giá trị, vai trò toàn
cầu của nước Mỹ nhưng cũng phải tiếp tục điều chỉnh theo xu hướng giảm chi phí,
cam kết, can dự ở bên ngoài. Đó là xu hướng mà dù là Obama, Trump hay sắp tới
là Biden cũng phải theo hướng đó.
Ngoài ra, Hạ viện khả
năng của Dân chủ nhưng khoảng cách giữa Dân chủ và Cộng hòa thu hẹp lại. Còn
Thượng viện khả năng vẫn do Cộng hòa nắm giữ. Mà Thượng viện quyết định rất nhiều
chính sách đối ngoại và nhân sự đối ngoại của nước Mỹ. Trong khi Hạ viện lo
ngân sách.
Thêm vào đó, Tòa án Tối
cao nghiêng về bảo thủ, thiên Cộng hòa nhiều hơn. Cấu trúc quyền lực này buộc
ông Biden không thể một mình làm được mà phải dàn xếp giữa 2 đảng Dân chủ, Cộng
hòa ít nhất là trong thời gian trước mắt khi bắt đầu nhiệm kỳ.
.
Những di sản của
ông Trump
Về mặt đối ngoại, Tổng thống
Mỹ nào, đều phải tập trung vào lợi ích và vai trò toàn cầu của nước Mỹ. Trong bối
cảnh nước Mỹ do thay đổi so sánh tương quan lực lượng, do nhu cầu nước Mỹ đã
khác, khả năng nước Mỹ đã khác nên phải tiếp tục theo chiều hướng giảm cam kết,
giảm chi phí đối với bên ngoài.
Trong khi đó, thế giới đã
thay đổi lại càng thay đổi sâu sắc hơn sau đại dịch. Và tương quan so sánh
trong cuộc cạnh tranh với các nước lớn khác cũng đã có thay đổi.
Trong khi nước Mỹ của ông
Joe Biden vừa phải thúc đẩy lợi ích nước Mỹ thiết thực hơn, thúc đẩy vai trò
toàn cầu, nhưng trong xu hướng giảm cam kết, ông sẽ phải tập trung vào cái gì?
Đấy là câu chuyện lớn mà ông Joe Biden sẽ phải thừa kế và xử lý.
Trong khi thúc đẩy lợi ích nước Mỹ và vai trò toàn cầu của Mỹ, Biden
thúc đẩy nhiều hơn hệ giá trị, bao gồm dân chủ, nhân quyền, môi trường, biến đổi
khí hậu, năng lượng sạch, tiêu chuẩn lao động; thứ 2 là khôi phục và tăng cường
tham vấn với đối tác, đồng minh mà trước đây Trump sử dụng nhiều hơn câu chuyện
song phương và có đi có lợi.
Trump sử dụng nhiều hơn
câu chuyện song phương thì Biden nhấn vào đồng minh và đối tác, tức là kênh đa
phương nhiều hơn
Cái nhìn thấy dễ nhất là
Joe Biden sẽ quay trở lại ngoại giao truyền thống, dễ đoán định hơn Donald
Trump. Hai việc Biden có thể làm ngay là quay trở lại Hiệp ước chống biến đối
khí hậu Paris và quay trở lại WHO.
Nhưng cũng có những việc
sẽ phải tính toán. Đó là câu chuyện cạnh tranh nước lớn, trong đó có cạnh tranh
Trung - Mỹ đã chuyển sang cạnh tranh chiến lược. Cái này không chỉ là di sản của
ông Trump mà được sự đồng thuận của cả 2 đảng nước Mỹ.
Cạnh tranh Mỹ - Trung sau
4 năm đã trở thành cạnh tranh chiến lược và cạnh tranh cao hơn, không chỉ gói gọn
trong khoa học công nghệ, ý thức hệ và chiến lược. Không chỉ do thay đổi nhận
thức về Trung Quốc ở phía Mỹ mà còn nằm ở sự thay đổi của Trung Quốc, bỏ chính
sách "ẩn mình chờ thời".
Ngoài ra, nước Mỹ với đồng minh không còn dễ dàng trong việc kiềm chế
Trung Quốc nữa vì lợi ích của Mỹ và đồng minh ngày càng đan xen trong quan hệ với
Trung Quốc. Vì vậy quan hệ Mỹ -
Trung sắp tới tiếp tục là cạnh tranh chiến lược, vừa có hợp tác nhưng mặt cạnh
tranh cũng gia tăng. Vậy thì ông Joe Biden sẽ phải
quản trị quan hệ nước lớn, đặc biệt là quan hệ Mỹ - Trung vừa cạnh tranh nhưng
vẫn hợp tác như thế nào?
Một di sản nữa dưới thời
Trump không chắc xóa bỏ được, dù không thích, hay có cách tiếp cận mới. Chẳng hạn
tình hình Trung Đông, cục diện đã đặc biệt khác trong 4 năm qua. Việc tái thiết
lập quan hệ ngoại giao giữa Isreal với 1 số nước vùng Vịnh là không thể gạt bỏ
được. Quản trị và điều chỉnh điều này với đảng Dân chủ không phải là dễ.
.
2 lựa chọn chiến
lược với khu vực Châu Á - Thái Bình Dương cho ông Biden
Cái chung nhất của nước Mỹ,
dù là dưới thời ông Donald Trump, hay trước đó là Obama và sau đây là Joe Biden
thì, khu vực châu Á - Thái Bình Dương tiếp tục là khu vực địa chiến lược của nước
Mỹ, tiếp tục coi trọng, can dự và hợp tác sâu sắc với khu vực này.
Nhưng trải qua đại dịch,
nước Mỹ thay đổi, tình hình thế giới cũng thay đổi, quan hệ Mỹ - Trung đã thay
đổi, đặt ra nhiều yếu tố mới mà Joe Biden phải đối diện.
Có 2 lựa chọn đã có: Đó là ở khu vực này, đã có Tái cân bằng của
Obama, dựa trên cam kết và hợp tác của nước Mỹ ở khu vực, coi trọng quan hệ cả
về kinh tế và an ninh, dựa trên quan hệ đồng minh và đối tác, trong đó có cả
ASEAN và các đồng minh trong khu vực và quản trị quan hệ nước lớn.
Chính sách Tái cân bằng của
ông Obama dựa trên Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP) nhằm tạo ra
chuỗi cung ứng và giá trị ở khu vực này ở chất lượng và tiêu chuẩn cao hơn, để
định hình cả về địa kinh tế, địa chính trị ở khu vực, vừa thúc đẩy thịnh vượng
khu vực nhưng đồng thời cũng để quản trị nước lớn.
Thế nhưng nhìn lại nửa
sau 2016, TPP đã không được người dân và chính trị Mỹ chấp nhận vì tính toán về
chi phí và lợi ích của Mỹ. Nếu không phải là ông Trump chiến thắng mà là bà
Hillary Clinton thì cũng khó có thể thông qua TPP.
Vậy nếu như dưới thời ông
Obama, Mỹ dựa rất nhiều vào TPP và hệ thống đồng minh và đối tác trong đó có
ASEAN thì nay, TPP không được nước Mỹ chấp nhận, cái gì sẽ thay thế TPP để gắn
kết địa kinh tế, địa chiến lược?
Lựa chọn thứ 2 là chính
sách Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương rộng lớn và cởi mở dưới thời Tổng thống
Trump. Hai chính sách này vẫn có điểm chung là lợi ích nước Mỹ, quan hệ với đối
tác, đồng minh và quản trị nước lớn và trật tự dựa trên luật lệ.
Câu chuyện châu Á - Thái
Bình Dương được mở ra thành Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương vẫn còn giá trị địa
chiến lược của nó.
Trong thời gian vừa qua,
Mỹ triển khai một loạt hoạt động gắn kết đồng minh với các đối tác, gắn kết
chính trị, an ninh, trong đó có câu chuyện Biển Đông, cũng như gắn kết kinh tế,
bắt đầu manh nha những dự án kinh tế, trong đó có đạo luật BUILD ACT, huy động
ngân sách cả nhà nước cả tư nhân để đầu tư cho hạ tầng ở khu vực này, củng có
quan hệ với các đồng minh nhưng cũng tạo ra sự chọn lọc và khác biệt với Vành
đai - Con đường.
Nhưng câu chuyện này là của
Donald Trump và đảng Cộng hòa, chưa chắc đã được thừa kế và ưa thích bởi Dân chủ
và Biden.
.
TPP và QUAD: 2 điểm
nhấn khác biệt giữa Biden và Trump
Khái niệm Bộ tứ (QUAD) được
chính quyền Tổng thống Trump thúc đẩy trong thời gian vừa qua không phải vấn đề
mới, từ thời Obama đã có nhưng Trump đẩy mạnh hơn ở mấy khía cạnh là duy trì hoạt
động và tham vấn và đẩy lên cấp cao là cấp Bộ trưởng.
Khái niệm này dường như
đã có sự đáp ứng nhất định của các nước trong QUAD, đặc biệt là Ấn Độ, Úc, Nhật,
tạo ra vành đai không phải thuần túy để chống Trung Quốc mà tạo ra quản trị sự
vươn lên của Trung Quốc nhưng không bất lợi cho các nước trong khu vực, không bất
lợi cho bảo đảm trật tự dựa trên luật lệ.
Để bảo đảm trật tự dựa
trên luật lệ mà các nước hợp tác cùng có lợi thì bất kỳ là Tổng thống nào cũng
phải tạo được luật chơi mà dù nước lớn, nước nhỏ muốn hòa bình, ổn định và có lợi
thì phải ủng hộ trật tự dựa trên luật pháp quốc tế, thúc đẩy khu vực dựa trên
đa cực để các nước nhỏ có tiếng nói, gắn kết cả về kinh tế và địa chiến lược,
đan xen lợi ích cùng có lợi, tận dụng cơ chế đa phương trong khu vực để dù có cạnh
tranh, khu vực này cũng không bị bắt buộc chọn bên.
Nếu nhìn nhận Ấn Độ Dương
- Thái Bình Dương về mặt chiến lược được đa phần các nước ủng hộ nhưng thời
Trump xử lý thiên quá nhiều về kiềm chế Trung Quốc nhưng không có cái gắn kết đồng
minh ở đây, ngắm nhiều về chiến lược mà không có kinh tế.
Trong khi đó, Xoay trục của
Obama và Biden lại dựa vào hợp tác và có phần chưa thể hiện được Mỹ có thể đi đầu
trước những hành vi của Trung Quốc như vấn đề Biển Đông hay Mekong.
Như vậy, đây là 2 bài
toán mà Biden phải điều chỉnh.
Đại sứ Phạm Quang Vinh
----------------------------------------------
XEM TIẾP
Lãnh
đạo quốc gia láng giềng của Mỹ từ chối chúc mừng sớm Tổng thống đắc cử Joe
Biden : Lí do là gì?
No comments:
Post a Comment