Chiến
tranh Ukraina : Hồi kết cho « cơn mê đắm say Nga » của
Pháp ?
Minh Anh - RFI
Đăng
ngày: 28/03/2024 - 14:39
Nếu
cuộc chiến xâm lược Ukraina của Nga làm lộ rõ sự phụ thuộc khí đốt của Đức vào
Nga, thì cuộc xung đột này cũng đã « lột trần » một dạng lệ thuộc
khác tại Pháp : Nỗi đắm say nước Nga. Sự thay đổi lập trường trong các
phát biểu của tổng thống Pháp Emmanuel Macron, từ việc « chớ nên hạ nhục
nước Nga » cho đến « Kremlin không nên thắng cuộc chiến này »,
cho thấy Paris đang nhọc nhằn đoạn tuyệt với Matxcơva như thế nào !
https://s.rfi.fr/media/display/e0126312-883a-11ec-bb4c-005056bfb2b6/w:980/p:16x9/000_9YM6VE.webp
Tổng
thống Pháp Emmanuel Macron trong lần hội đàm với đồng nhiệm Nga Vladimir Putin
tại điện Kremlin ngày 07/02/2022. © SPUTNIK / AFP
Ngày
14/03/2024, trong cuộc trả lời phỏng vấn trên hai kênh truyền hình TF1 và
France 2, tổng thống Pháp Emmanuel Macron tuyên bố, « chúng ta không muốn
leo thang, chúng ta không có chiến tranh với Nga, nhưng chúng ta không nên để
Nga giành thắng lợi ». Một lần nữa nguyên thủ Pháp nhấn mạnh rằng việc
gởi binh sĩ đến Ukraina, « tuy không là điều ông mong muốn »,
nhưng « tất cả những giải pháp này đều có thể », và điều quan
trọng là không nên tỏ ra « yếu thế » trước Matxcơva.
Khác
với cách nay gần hai năm, chủ nhân điện Elysée vẫn bày tỏ mong muốn đối thoại với
Nga. Câu nói nổi tiếng « chớ nên hạ nhục nước Nga » mà ông
phát biểu trước Nghị Viện Châu Âu ở Strasbourg, đông bắc nước Pháp ngày
09/05/2022 đã khiến các nước Đông Âu bị sốc và làm dấy lên nhiều chỉ trích. Tại
Pháp, tuần báo L’Express có bài giải mã đề tựa « Vì sao Macron tốt nhất
nên im lặng ». Làm thế nào giải thích cho sự « bẻ lái » đột
ngột này của nguyên thủ Pháp ?
Paris
chọn Matxcơva!
Elsa
Vidal, trưởng ban biên tập RFI Tiếng Nga, trong cuộc trao đổi dành cho RFI Tiếng
Việt, thừa nhận bà không thể giải thích cho sự thay đổi thái độ đột ngột này từ
tổng thống Pháp, nhưng động thái này khẳng định xu hướng Emmanuel Macron đang
đưa nước Pháp thoát ra khỏi mối quan hệ truyền thống ưu tiên Pháp – Nga.
Elsa
Vidal :
« Vào tháng 6/2023, tại Bratislava, Emmanuel Macron đã có bài phát biểu
lời lẽ cứng rắn hơn đối với Nga. Trong bài phát biểu này, ông ấy nhìn nhận tầm
quan trọng những gì mà các nước biên giới với Nga phải trải qua. Đó là những nước
hoặc bị Nga chiếm đóng trong suốt thời kỳ Liên Xô, hoặc bị Nga thống trị dưới
thời Sa hoàng. »
https://s.rfi.fr/media/display/a8dc23ca-ed04-11ee-a198-005056a97e36/ELSA%20VIDAL.webp
Elsa
Vidal, tổng biên tập RFI Tiếng Nga trong cuộc trả lời phỏng vấn RFI Tiếng Việt
ngày 20/03/2024. © RFI Tiếng Việt
Liệu
đó có là hồi kết cho một chương dài thân Nga ? Bởi vì, từ hơn nửa thế kỷ
qua, « Paris đã chọn Matxcơva », Elsa Vidal đã mở đầu như thế
trong tập sách « Mê đắm nước Nga. Ba mươi năm chính sách "chiều
lòng" Nga của Pháp ». Nga chiếm một vị trí quan trọng trong
chính sách đối ngoại của Pháp đến mức đôi khi mù quáng. Từ Emmanuel Macron, cho
đến Nicolas Sarkozy, xa hơn nữa là Jacques Chirac, François Mitterand… Paris
luôn tìm cách « reset » – làm mới lại – mối quan hệ với Matxcơva. Một
chính sách gần như là « bất di bất dịch ».
Elsa
Vidal :
« Điều làm cho tôi ngạc nhiên khi viết tập sách này, tôi chợt nhận ra rằng,
ngoại trừ nhiệm kỳ tổng thống François Hollande, lập trường của tất cả các tổng
thống Pháp từ khi Nga tiếp nối Liên Xô là hầu như không thay đổi. Lập trường
này xem Nga như là một phương cách để cố gắng cân bằng ảnh hưởng của Mỹ, một sức
ảnh hưởng mà Pháp cho là quá mức và nguy hiểm cho quyền tự quyết của Pháp. Đây
là một truyền thống mà người ta thường cho là thuộc trường phái De Gaulle –
Mitterand. Đây chính là những gì cựu ngoại trưởng Hubert Védrine, thời tổng thống
François Mitterand, đã từng nói đến. Hubert Védrine hiện vẫn là một nhân
vật rất có ảnh hưởng trong lĩnh vực quan hệ quốc tế. »
« Chớ
hạ nhục nước Nga ! »
Chính
sách này bắt đầu từ ngay sau Đệ Nhị Thế Chiến và đầu thời kỳ Chiến Tranh Lạnh.
Trong mong muốn tìm lại tầm ảnh hưởng, một vị thế trên trường quốc tế và nhất
là trong tư tưởng bài Mỹ mạnh mẽ, tướng De Gaulle năm 1966 đã đưa ra một chính
sách được thể hiện rõ qua ba thuật ngữ « Lắng nghe, Hòa dịu, Hợp tác »,
vạch ra những nguyên tắc cơ bản cho mối quan hệ mà Paris muốn thiết lập với
Matxcơva. Di sản này có một sức ảnh hưởng to lớn trong đời sống chính trị, một
« kim chỉ nam » cho nền ngoại giao Pháp trong mối quan hệ với
Nga, được hầu hết các đảng phái chính trị Pháp bám lấy suốt hơn nửa thế kỷ qua.
François
Mitterand có lẽ là người bám chặt nhất tư tưởng này của tướng De Gaulle khi chủ
trương một chính sách « Bạn bè, Đồng minh nhưng không Liên kết »
với Mỹ. Paris mong muốn là một nước « trung gian tất yếu » giữa
Đông và Tây, theo như nhận xét của Marie-Pierre Rey, nhà sử học, chuyên gia về
quan hệ Pháp - Nga với Elsa Vidal (trang 45). Nhưng đến thời Jacques Chirac,
Paris như một kẻ yêu say đắm Matxcơva. Ưu tiên cho mối quan hệ với Nga, Pháp
đôi khi không ngần ngại đi trái ý, gây bất lợi cho các nước đồng minh, mà cuộc
chiến tranh tàn khốc ở Chechnya là một ví dụ điển hình.
Nên
khi nói rằng « chớ nên hạ nhục nước Nga », Emmanuel Macron
chưa phải là người đầu tiên thốt lên câu nói này. Năm 1995, tại thượng đỉnh
nhóm G7 tổ chức Halifax, New Scotland, Canada, Jacques Chirac đã cho rằng xung
đột ở Chechnya là « chuyện nội bộ » của Nga, và có lời cảnh
cáo các đồng nhiệm rằng « hãy cẩn thận đừng bao giờ làm nhục nước Nga ».
Elsa
Vidal :
« Trong số các lãnh đạo Pháp, người đầu tiên nói về sự hạ nhục này là
ông Jacques Chirac, người "yêu say đắm" nước Nga nhất. Ông ấy
biểu hiện sự gắn bó này qua văn hóa Nga, vốn là một lá chủ bài thật sự của Nga
trên trường quốc tế. Jacques Chirac đã có những phát biểu rất mạnh mẽ như thế
trên trường quốc tế khi nói rằng không phải bởi vì Nga đang trải qua một giai
đoạn suy yếu mà nước này ngưng là một nước vĩ đại, vì thế không nên hạ nhục
Nga. Nói một cách khác, chúng ta có nguy cơ gánh lấy những hệ quả khủng khiếp.
Emmanuel
Macron, ông ấy cũng đi theo truyền thống đó. Cũng cần nói thêm rằng phát biểu về
sự sỉ nhục này, trước hết là một diễn ngôn do các lãnh đạo Nga tạo ra để giải
thích cho mong muốn tìm lại thế mạnh của họ trên trường quốc tế. Chúng ta có thể
hiểu được điều này, rằng Nga nuối tiếc thế mạnh mà họ đã có khi Liên Xô từng là
một tiếng nói có trọng lượng trong các chương trình nghị sự thế giới và tự xem
như là ngang vai ngang vế với cường quốc Mỹ. »
« Reset »
và tham vọng cao của Emmanuel Macron
Elsa
Vidal thừa nhận, ao ước tìm lại vị thế cường quốc và sức ảnh hưởng, không chỉ ở
giới lãnh đạo Nga, đi đầu là ông Vladimir Putin, mà còn ở một bộ phận lớn cử
tri Nga. Điều mà bà phê phán là một bộ phận giới tinh hoa Pháp sử dụng lại lập
luận này như thể họ đang sử dụng quan điểm của Nga để giải mã các sự kiện.
Trong
chính sách « Reset » này, Emmanuel Macron có lẽ là vị tổng thống năng
động nhất. Ngay những ngày đầu nhiệm kỳ năm 2017, vị tổng thống trẻ tuổi nhất của
nền Đệ Ngũ Cộng Hòa Pháp, không ngần ngại trải thảm đỏ, long trọng nghinh tiếp
đồng nhiệm Nga Vladimir Putin tại cung điện Versailles tráng lệ. Tham vọng là
nhằm xây dựng lại quan hệ Pháp – Nga đã bị rạn nứt từ sau vụ sáp nhập bán đảo
Crimée, vượt qua những chia rẽ giữa phe mang tư tưởng Đại Tây Dương và bên chủ
nghĩa hiện thực, chủ trương tự chủ, cũng như là chia rẽ giữa phe thân Nga và chống
Nga.
Elsa
Vidal :
« Vào thời điểm đó, cách tiếp cận của Emmanuel Macron quả thực là một
phần trong truyền thống lâu đời. Đầu tiên, đơn giản nhất là truyền thống của Mỹ.
Năm 2013, Barack Obama đã cố gắng tái khởi động quan hệ với Nga nhưng không
thành công. Tôi nghĩ rằng ông Macron muốn thành công ở điểm mà Obama đã thất bại.
Rồi
trong truyền thống Pháp, trong các nghiên cứu mà tôi thực hiện cho tập sách,
tôi phát hiện ra rằng chiến lược « Reset » đầu tiên, ý định tái khởi
động quan hệ đầu tiên với Nga đã diễn ra vào năm 1867 ở Paris. Vào thời điểm
đó, Pháp và đế chế Sa hoàng lo lắng trước đà gia tăng sức mạnh của Phổ, sau này
là nước Đức. Cả hai nước tự nhủ rằng thật là đáng tiếc nếu không liên kết để có
thể chống Đức.
Chính
ở điểm này mà Nga hay Liên Xô từng được một số nước, đặc biệt là Pháp xem như
là một liên minh ngược, nghĩa là để đối trọng với cường quốc Đức, rồi chống lại
hay cân bằng cường quốc Mỹ. Truyền thống này đã được hình thành ở Pháp, và là một
yếu tố cực kỳ quan trọng trong chính sách đối ngoại của Pháp mà tôi có dịp nhận
thấy qua cuốn sách này. Chủ nghĩa chống Mỹ, tôi không nói là tất cả, nhưng ngự
trị một phần lớn trong các chính đảng Pháp. »
Pháp
– Nga cùng cảnh ngộ : Nỗi hoài niệm về một đế chế xa xưa ?
Cũng
giống như nhiều nhà quan sát khác, Elsa Vidal, cho rằng Pháp theo đuổi chính
sách « Reset » với Nga còn vì Paris và Matxcơva có một gạch nối
chung : Nỗi hoài niệm về một tầm ảnh hưởng đã mất.
Elsa
Vidal :
« Tại Pháp, việc người ta có thể dễ dàng sử dụng thuật ngữ "hạ
nhục" từ phía Nga là bởi vì Pháp cũng là một cựu đế chế, và việc mất đế chế
này vẫn bị tiếc nuối bởi nhiều chính khách Pháp cũng như là một số người Pháp,
những người sinh ra vào thời điểm mà Pháp vẫn còn đế chế thuộc địa.
Tôi
nghĩ đến những người còn biết đến chế độ thuộc địa gần đây nhất, bị tan rã
trong những năm 1960 sau những cuộc chiến tranh giành độc lập. Tôi cho rằng
chính vì một bộ phận cử trị Pháp và nhiều chính khách Pháp vẫn còn hoài niệm về
tầm vĩ đại, thế mạnh và đế chế mà họ có một sự đam mê đối với mô hình Nga bởi
vì Nga cũng đã khôi phục được đế chế của mình lần đầu tiên vào năm 1917, sau
khi chế độ Sa hoàng biến mất.
Những
người Bôn-sê-vich đã tạo dựng lại đế chế dưới hình thức Liên Xô và vào năm
1992, sự biến mất của Liên Xô đã mở ra một giai đoạn mới với việc tìm kiếm một
tầm ảnh hưởng mà đế chế thuở xưa đã có. Và người ta đã thấy điều đó qua năm cuộc
chiến tranh do Nga tiến hành, không chỉ do ông Putin thực hiện. Do vậy, người
Pháo đôi khi cũng rất lắng nghe các phát biểu từ Nga bởi vì Pháp cũng vậy, Pháp
có một sức mạnh to lớn và thật khó mà từ bỏ thế mạnh đó. »
Chỉ
có điều, đây là một mối tình đơn phương, Paris « say đắm » nhìn
Matxcơva, nhưng nước Nga của Vladimir Putin lại có một mục tiêu cao hơn để đeo
đuổi. Nếu như Paris xích lại gần Matxcơva để cân bằng quan hệ với Washington
thì, Nga chỉ muốn thu hút sự quan tâm của Mỹ. Trang 34, Elsa Vidal viết :
« Một điều chắc chắn là Vladimir Putin nỗ lực tìm lại vị thế có thể đối
xử ngang vai ngang vế với Mỹ trong nhiều hồ sơ quốc tế. Về phía châu Âu, ông ấy
không trông đợi cũng không mong mỏi điều gì nhưng sẽ nắm bắt lấy những cơ hội
nào chúng ta trao tặng cho ông. »
Mục
tiêu không đạt được Nga chủ động nói lời giã biệt ? Giới quan sát thật sự
bị sốc khi nhìn thấy hình ảnh một chiếc bàn dài 4 mét ngăn cách tổng thống Nga
Vladimir Putin với đồng nhiệm Pháp Emmanuel Macron tại điện Kremlin vài ngày
trước khi Nga quyết định tấn công Ukraina. Cuộc chiến này phải chăng đã bộc lộ
thất bại chính sách « Reset » của Pháp ?
Tổng
biên tập RFI Tiếng Nga lạc quan đánh giá đấy chưa hẳn là một thất bại hoàn
toàn. Nhưng trước sự thay đổi thái độ của Pháp hiện nay vào thời điểm phương
Tây đang đối đầu với Nga, theo đúng lô-gic, Elsa Vidal dự đoán, Nga rất có thể
sẽ có những hành động trừng phạt. Pháp ngày càng trở thành một mục tiêu tấn
công trong chính sách gây bất ổn của Nga. Bà cũng cẩn trọng trước việc cho rằng
Pháp đã hoàn toàn thay đổi lập trường. Thời gian sẽ cho biết liệu Paris có lý
hay không !
RFI
Tiếng Việt xin cảm ơn Elsa Vidal, trưởng ban biên tập RFI Tiếng Nga đã tham gia
chương trình.
------------------------------
Các
nội dung liên quan
ĐIỂM
BÁO
Macron
phải cố "lôi kéo" các đồng minh bày tỏ lập trường cứng rắn với Nga
ĐIỂM
BÁO
Đưa
quân sang Ukraina : Tổng thống Pháp lại nói đúng nhưng quá sớm
No comments:
Post a Comment