VIỆT NAM - TRUNG QUỐC : 'CỘNG ĐỒNG CHUNG VẬN MỆNH'? (Lê Quốc Quân)

 

Việt Nam – Trung Quốc: ‘Cộng đồng chung vận mệnh’?

Lê Quốc Quân

16/10/2023

https://www.voatiengviet.com/a/viet-nam-trung-quoc-cong-dong-chung-van-menh-/7312696.html

 

Ngày 17/10, chủ tịch nước Võ Văn Thưởng sẽ dẫn đầu đoàn đại biểu cao cấp Việt Nam tham dự Diễn đàn “Vành đai và Con đường” lần thứ 3 tại Bắc Kinh, Trung Quốc.

 

https://gdb.voanews.com/01000000-0aff-0242-58d4-08dbc6577b5a_w650_r1_s.jpg

Việt Nam là một quốc gia mà CCD nhắm tới. Trong các cuộc trao đổi gần đây với nhà lãnh đạo Việt Nam, Tập Cận Bình nhiều lần nhấn mạnh rằng Trung Quốc và Việt Nam là một Cộng đồng chung vận mệnh.

 

Sáng kiến “Vành đai và con đường” là một cấu thành vật chất có gắn liền với một khái niệm tinh thần rộng lớn là “Cộng đồng chung vận mệnh – Community of Common Destiny, gọi tắt là CCD”.

 

 

Tập Cận Bình thăm Việt Nam và CCD

 

Tháng 4 năm 2023, khi thăm Trung Quốc, thường trực ban bí thư Trương Thị Mai đã trân trọng chuyển lời mời của Tổng bí thư và Chủ tịch nước Việt Nam đến chủ tịch Tập Cận Bình, thăm Việt Nam trong năm 2023, nhân dịp kỷ niệm 15 năm hai nước thiết lập quan hệ Đối tác chiến lược toàn diện giữa hai nước.

 

Theo Reuters ông Tập Cận Bình sẽ đến Hà Nội cuối tháng 10 hoặc đầu tháng 11. Theo thông lệ, sau chuyến thăm sẽ có một tuyên bố chung. Tuyên bố đó có nhắc đến cụm từ “Cộng đồng chung vận mệnh” hay không đang là chuyện mà các nhà ngoại giao hai bên đang ráo riết thảo luận.

 

Nhân dân Việt Nam và cả những nhà ngoại giao Mỹ vừa tham dự chuyến thăm của Tổng thống Joe Biden đến Việt Nam vào tháng trước cũng hết sức quan tâm đến chủ đề này. Cụ thể là sau khi nâng cấp quan hệ lên chiến lược toàn diện (CSP) với Hoa Kỳ, thì chuyến thăm của Tập Cận Bình sắp tới, nếu có, sẽ tạo áp lực gì cho Việt Nam? Hành động của Việt Nam như thế nào để thể hiện bản lĩnh “độc lập, tự chủ” trong mối quan hệ quốc tế giữa một thế giới đang chia phe rõ rệt.

 

Phản ứng của Việt Nam ra sao đối với mầm cây “niềm tin chiến lược mới” với Hoa Kỳ vừa mới được “gieo” xuống? liệu có trổ sinh hoa trái giữa phong ba? Đặc biệt khi nó được ẩn giấu sau những ngôn từ hoa mỹ tương tự như một sáng kiến phát xít Nhật đã nêu ra ngày 29 tháng 6 năm 1940?

 

 

Cộng đồng chung vận mệnh (CCD) là gì?

 

Thuật ngữ "Cộng đồng chung vận mệnh” lần đầu tiên được đề cập bởi Tập Cận Bình vào năm 2012 ngay khi ông được bầu làm Tổng bí thư và Chủ tịch nước. Kể từ đó nó đã đã trở thành một yếu tố quan trọng trong đường lối ngoại giao của Trung Quốc.

 

Khái niệm này cũng đã có trong Hiến pháp Trung Quốc sửa đổi năm 2018 và thường được xuất hiện trong các bài phát biểu như một phần của tầm nhìn Trung Quốc về một viễn cảnh thế giới trong tương lai. Nó trở thành một chủ đề thường xuyên gắn liền với các sáng kiến như Vành đai và Con đường (BRI), Ngân hàng Đầu tư Cơ sở hạ tầng Châu Á (AIIB) và các đề xuất của Trung Quốc trên diễn đàn toàn cầu.

 

Theo tác giả Nadege Rolland, đăng trên Diễn đàn Châu Á, thì chỉ trong hai năm (2013 và 2014), ông Tập đã 60 lần đề cập đến khái niệm này. Còn theo tác giả Hoàng Thị Hà, tại trung tâm nghiên cứu Asean thì đến 2020, Chủ tịch Tập Cận Bình đã nhắc đến cụm từ này gần 100 lần kể từ năm 2012, kể cả tại Đại hội đồng Liên Hiệp Quốc lần thứ 70 (2015), Diễn đàn kinh tế thế giới tại Davos (WEF tháng 1/2017) hội nghị khai mạc sáng kiến Vành đai và Con đường (tháng 5/2017) và Đại hội đảng lần thứ 19 (tháng 10/2017).

 

Nội dung chính của khái niệm này là “duy trì tinh thần cởi mở, khoan dung, nơi tất cả các nước to hay nhỏ, mạnh hay yếu, giàu hay nghèo, đều bình đẳng”. Nó được coi là một sáng kiến nhằm tạo ra một Trung Quốc là trung tâm của Châu Á để đảo ngược tiến trình phương tây hoá và thách thức sự chi phối của Mỹ, đặc biệt trong khu vực Châu Á và các nước láng giềng của Trung Quốc. Cách tiếp cận của Trung Quốc là đi từ tầm thế giới, đến khu vực (như ASEAN) và sau đó là trực tiếp đến từng quốc gia.

 

Tuy nhiên theo nhiều chuyên gia về chính trị quốc tế thì khái niệm này “được ban hành từ trên xuống và còn mập mờ và thiếu tính cụ thể”. Nó sẽ thực sự khó được chấp nhận vì sự hoài nghi về lòng chân thành và nỗi lo sợ về bá quyền Trung Quốc đang thường trực trên khắp địa cầu.

 

 

CCD với Việt Nam?

 

Việt Nam là một quốc gia mà CCD nhắm tới. Trong các cuộc trao đổi gần đây với nhà lãnh đạo Việt Nam, Tập Cận Bình nhiều lần nhấn mạnh rằng Trung Quốc và Việt Nam là một Cộng đồng chung vận mệnh.

 

Lần thứ nhất là trong chuyến thăm Việt Nam năm 2015, khi hội đàm hai bên ông Tập nói với Nguyễn Phú Trọng “Trung Quốc và Việt Nam là cộng đồng chung vận mệnh có ý nghĩa chiến lược”. Cũng trong chuyến thăm đó, phát biểu trước quốc hội Việt Nam, Tập Cận Bình nói: “Chúng ta không chỉ là bạn bè tốt, Láng giềng tốt mà quan trọng hơn là một khối chung có cùng sinh mạng”

 

Lần thứ 2, khi gửi điện mừng Nguyễn Phú Trọng tái đắc cử Tổng Bí thư vào năm 2016, ông Tập lại nêu: “Trung Quốc và Việt Nam là hai nước có hệ thống chính trị tương đồng, con đường phát triển giống nhau, tương lai và vận mệnh tương đồng, là một cộng đồng chung vận mệnh có ý nghĩa chiến lược”.

 

Vào ngày 12/01/2017, khi hội kiến với Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng tại Bắc Kinh, Tổng Bí thư Tập Cận Bình lại nhấn mạnh: “Trung Quốc và Việt Nam đều là hai nước xã hội chủ nghĩa do Đảng Cộng sản lãnh đạo, là cộng đồng cùng chung vận mệnh có ý nghĩa chiến lược”.

 

Vào năm 2021, Tập Cận Bình gửi điện mừng cho Nguyễn Phú Trọng nêu rõ “Trung Quốc và Việt Nam là hai nước láng giềng hữu nghị XHCN, là cộng đồng có chung vận mệnh có ý nghĩa chiến lược”

 

Việt Nam chưa công khai đề cập đến khái niệm “Cộng đồng chung vận mệnh với Trung Quốc” mà chỉ đề cập đến quan niệm “xây dựng cộng đồng chung vận mệnh nhân loại” của Đảng Cộng sản Trung Quốc.

 

Lần đề cập “gần” nhất với khái niệm này là “Việt Nam đánh giá cao Cộng đồng chung vận mệnh nhân loại do Trung Quốc đưa ra” nằm trong Thông cáo báo chí chung Việt Nam- Trung Quốc nhân chuyến thăm của thủ tướng Phạm Minh Chính vào tháng 6 năm nay.

Tuy nhiên, gần đây báo chí Việt Nam đưa đậm hàng tít về việc Trung Quốc ký kế hoạch hành động xây dựng “Cộng đồng chung vận mệnh với Campuchia” nhân dịp Thủ tướng Hun Manet đi thăm Trung Quốc vào giữa tháng 9 vừa qua.

 

 

Cảnh giác với một “Đại Đông Á” của Trung Hoa?

 

Chúng ta sẽ không khỏi giật mình khi nhìn thấy thấp thoáng đâu đó khái niệm Cộng đồng chung vận mệnh mà Trung Quốc đang cổ suý so với “Khối thịnh vượng chung Đại Đông Á – Greater East Asia Co-prosperity Sphere” của Nhật bản đề xướng vào cuối thập niên 1930s.

Nhìn vào nội dung của của Khối thịnh vượng Chung Đại Đông Á do Tokyo đề xướng bao gồm các niềm tin cốt lõi như: Ổn định lâu dài, Láng giềng hữu nghị, Công lý Quốc tế, Phát triển văn hoá, Kết nối kinh tế, Thúc đẩy hoà bình thế giới… ta thấy dường như đang quay trở trong các văn bản về một Cộng đồng chung vận mệnh mà Trung Quốc đang tìm mọi cách thực hiện.

 

Nếu như hơn 80 năm trước, Chính quyền Nhật bản mong muốn thiết lập một“Trật tự thế giới mới” nhằm cạnh tranh với các quốc gia phương tây thì bây giờ Trung Quốc cũng không giấu diếm ý đồ về cộng đồng mà Trung Hoa sẽ dẫn dắt để không lệ thuộc vào chủ nghĩa tư bản và sự thống trị của Phương Tây, mà cụ thể ở đây là Hoa Kỳ.

 

Nhưng thực chất của học thuyết Đại Đông Á trong quá khứ là để kích động sự hận thù của nhân dân Châu Á đối với Phương Tây bằng các luận điệu như “láng giềng”,“tương quan”, “máu đỏ da vàng”… để mưu đồ đặt Châu Á dưới ách thống trị của mình. Bây giờ Trung Quốc đã đặt nó trong một bối cảnh rộng lớn hơn, mang tính dung nạp hơn bằng một ngôn ngữ uyển chuyển hơn, đối với toàn nhân loại.

 

Tuy nhiên, khi nhìn thấy những biểu hiện dịch chuyển quan trọng và ngôn từ của Cộng đồng Chung Vận Mệnh nhân loại đang dần dần được đưa vào đối với những nước láng giềng, chúng ta không thể không lo ngại về một chủ nghĩa bành trướng đang dần được thể hiện để trói buộc các nước láng giềng vào giá trị Trung Hoa.

 

Nằm ngay cạnh một Trung Quốc đang trỗi dậy, Việt Nam càng phải tỉnh táo hơn bao giờ hết. Đảng cộng sản VN có thể tự coi mình là “đỉnh cao trí tuệ” nhưng không thể đại diện đất nước trong lúc cần ra những quyết định lớn.

 

Chỉ có mở rộng không gian dân sự, thúc đẩy dân chủ, thành tâm lắng nghe ý kiến từ nhân dân, đặt tổ quốc lên trên hết, mới ra được những quyết định đúng để giữ vững được đất nước. Mà trước hết là bằng mọi cách tỉnh táo lánh xa khái niệm “Cộng đồng chung vận mệnh với Trung Quốc” trong chuyến đi sắp tới, nếu có, của Tập Cận Bình.