Phim 'Servant of the
People': Khi công chức 'tử tế' và 'trung thực' thắng đám đông tham nhũng
Huyền Trân
BBC
News Tiếng Việt
10 tháng 11 năm 2022
https://www.bbc.com/vietnamese/world-63409181
https://ichef.bbci.co.uk/news/800/cpsprodpb/0B33/production/_127576820_series.png.webp
Vlodymyr Zelensky
Trong phim 'Servant of the People' (Đầy tớ nhân dân), thầy giáo lịch sử
Vasily Petrovych Goloborodko (do Tổng thống Ukraine Zelensky thủ vai) không
theo kịch bản bài phát biểu nhậm chức tổng thống với lời hứa hẹn 'đao to búa lớn'
được soạn sẵn, mà nói theo cách riêng của mình:
"Mỗi người nên hành động mà không thấy xấu hổ trong mắt trẻ con, cha
mẹ mình và dĩ nhiên trong mắt của chính mình. Đây là những gì tôi hứa với các bạn,
những công dân Ukraine."
Đạp xe đến công sở, đi làm bằng xe buýt, bỏ những chiếc xe limousine đắt
tiền, rời xa những phần chụp ảnh trước báo chí cho thấy 'gần dân', không ngại
ngần từ chối những phong bì triệu USD của giới tài phiệt chính trị... vị tổng
thống mới nhậm chức bị các chính trị gia nhạo báng khi nói "sẽ làm việc
chăm chỉ và trung thực", bị cho là ngây thơ hay ngu xuẩn.
Có thể là cách phóng đại quen thuộc của phim nhưng thông điệp xuyên suốt
về cách tuyên chiến chống tham nhũng mà bộ phim muốn truyền tải có thể mang đến
hy vọng và cả nụ cười cay đắng.
Ngây thơ và ngu xuẩn?
"Hãy để thằng bé ấy chơi đùa với nền dân chủ và cải cách," Thủ
tướng Yuriy Ivanovich nói với ba nhân vật tài phiệt đầu sỏ về Vasily, Tổng thống
Ukraine mới nhậm chức (do chính Tổng thống Ukraine hiện nay, ông Zelensky, thủ
vai).
Xuyên suốt bộ phim 'Servant of the People', hai yếu tố trong nhân cách cấu
thành một quan chức miễn nhiễm với tham nhũng, rời xa khỏi đám đông đục khoét,
'ăn cắp' tiền thuế của dân là 'tử tế' (decent) và 'trung thực (honest).
Trong khi lương giáo viên và bác sĩ bị nợ, đường đầy ổ voi ổ gà, nợ công
tăng vọt... thì giới công chức nhà nước, trong quốc hội lại tiêu tiền như nước,
tay mang đồng hồ xa hoa, con cái du học nước ngoài, tiền tham nhũng thì đã được
âm thầm chuyển sang các thiên đường thuế.
Đang ăn kem chờ xe buýt, tiếng còi inh ỏi của cảnh sát mở đường cho một
dàn xe siêu sang chạy qua, Tổng thống Vasily ngạc nhiên. Thì ra đó chính là những
bộ trưởng trên đường đến họp với ông, gồm có cả chiếc xe chở vợ ông bộ trưởng
kinh tế đi làm tóc chạy qua, cũng có cảnh sát mở đường.
Tổng thống Vasily Petrovych đã tiến hành sa thải 90% những người thừa thải
ngay vào những ngày đầu, đặt câu hỏi cho giới công chức tham nhũng tại Quốc hội:
"Theo ngôn từ của Hy Lạp thì "dân chủ" dịch ra là luật của
nhân dân (Demos Krato), không phải cai trị nhân dân. Quý vị là công bộc của
dân. Vậy thì ở đâu nói là người hầu thì lại được sống tốt hơn chủ của mình. Hay
có lẽ quý vị đơn giản là bối rối và phục vụ một chủ nhân khác, thay vì là nhân
dân, quý vị là những kẻ hầu hạ cho giới tài phiệt. Quý vị không muốn điều gì tốt
đẹp cho đất nước hay sao. Quý vị có tin vào kiếp sau... liệu là khi đó các thẻ
tín dụng bạch kim được chấp nhận?"
https://ichef.bbci.co.uk/news/800/cpsprodpb/5953/production/_127576822_series2.png.webp
Tổng thống Vasily đã ưu tiên dàn nội các của mình là
những người hội đủ hai yếu tố 'tử tế' và 'trung thực'
Tổng thống Vasily đã ưu tiên dàn nội các của mình là những người hội đủ
hai yếu tố 'tử tế' và 'trung thực', loại bỏ tất cả những chân rết của guồng máy
cũ, và kinh nghiệm là điều ông tin họ có thể đạt được.
Có lẽ vì tính cách này mà dàn nội các mới của Tổng thống Vasily đã không
chần chừ bác bỏ những tấm giấy ghi số tiền gồm sáu con số USD. Bộ trưởng Quốc
phòng Skorik thậm chí bị vợ dọa li dị khi từ chối tiền vì nhà quá nghèo nhưng sẵn
sàng tống tiễn kẻ hối lộ bằng chiếc bánh kem dập vào mặt.
Cuối cùng thì một cuộc họp báo chưa có từng có diễn ra khi một một xe đẩy
tiền hối lộ gồm 50 triệu USD được công bố trước báo chí và đưa vào ngân khố quốc
gia.
Giới tài phiệt thao túng
"Những người mua chức quyền bằng tiền thì quen với chuyện phải có lợi
nhuận từ điều đó. Ai đã nói điều này? Aristotle. Cụm từ này đã có tuổi đời hơn
2.000 năm. Thế mà các bạn còn chần chừ học sử", một thầy giáo nói với sinh
viên y khoa ở Ukraine.
Giới tài phiệt trong phim đứng tại dinh thự hay chơi cờ ngay trên nền bản
đồ của Ukraine, chia nhau các vùng như Kharkov, Odessa, nhà máy điện Poltava...
tin rằng có thể mua và thao túng giới chính trị gia như trong hàng thập kỷ qua.
Thủ tướng Yuriy Ivanovich, người thân cận với tổng thống cũng là "đối
tác" của giới tài phiệt.
Vụ ám sát thủ tướng thứ ba của Liên Xô, Pyotr Arkadyevich Stolypin vào
năm 1911 tại Kyiv khiến vị tổng thống mới nhậm chức Vasily rùng mình vì đã chọn
con đường cải tổ.
Trong phim, Hoàng đế Julius Caesar của Đế chế La Mã dạy cho Vasily cần đến
những người trung thành để không bị đâm sau lưng hay Vua Louis XVI - người bị xử
tử bằng hình thức chặt đầu năm 1793 - đã kêu tổng thống Vasily hãy chạy trốn
ngay trước khi quá muộn... tất cả cho thấy con đường cải tổ, tuyên chiến với
tham nhũng thật khó khăn.
Vị tổng thống đã phải vượt qua gián điệp bẫy mật (sexpionage -
honey trap) do giới tài phiệt cài cắm. Và rồi Vasily cũng bị tống vào tù
sau đó, nhưng sự trung thực và tử tế cuối cùng đã chiến thắng.
Tính cách hay là cơ chế?
https://ichef.bbci.co.uk/news/800/cpsprodpb/A773/production/_127576824_series3.png.webp
Vlodymyr Zelensky trong phim 'Servant of the People'
BBC đã trao đổi với các nhà khoa học chính trị từ Mỹ và Việt Nam xoay
quanh vấn đề chống tham nhũng bằng công chức "tử tế và trung thực".
Andrew Lohsen, Nhà nghiên cứu từ Center for Strategic and International
Studies (CSIS), chương trình châu Âu, Nga và Á-Âu nhận định: "Servant of
the People là một chương trình thành công tại Ukraine vì đánh trúng vào tâm lý
bất mãn từ phía người xem. Trong lịch sử thì lòng tin vào các quan chức được bầu
thấp, các vụ bê bối thì diễn ra quá thường xuyên, và các công dân cảm thấy bị
tách rời khỏi tiến trình đưa ra quyết định tại tất cả các cấp chính phủ."
"UKraine đang thay đổi để tốt đẹp hơn, nhưng một cách mỉa mai, các
cuộc cải cách đang tiến hành để làm vững mạnh các định chế dân chủ và thúc đẩy
pháp quyền lại khiến công dân càng hiểu thêm về những vấn đề trong hệ thống
chính trị của họ. Bối cảnh này cung cấp một mảnh đất màu mỡ cho một chương
trình đùa bỡn các vấn đề quốc gia thông qua sự mỉa mai chính trị."
"Ukraine cũng muốn tạo một nhân vật một người đàn ông nhỏ nhắn mà
trung thực, đứng lên vì lẽ phải và nhân vật do Zelensky thủ vai là niềm mong ước
của người dân Ukraine vốn dĩ tin rằng tất cả giới chính trị gia đều bị thôi
thúc bởi lòng tin và lợi ích của chính mình. Còn tại Nga, chương trình như
Nasha Rasha, dựa trên hài kịch Little Britain một thời từng có những bình luận
rất sâu cay đối với vấn đề tham nhũng của cảnh sát, chính quyền địa phương...
nhưng giờ dường như không còn tồn tại nữa."
Trong khi đó hai nhà khoa học chính trị từ Việt Nam và New Zealand nhấn mạnh
đến yếu tố cơ chế luật pháp và kiểm soát nghiêm minh hơn là tính cách công chức.
Tiến sĩ Nguyễn Thành Trung từ Đại học Fulbright Việt Nam cho rằng,
"Người ta thường cho rằng sự trung thực là sự xa xỉ đối với hầu hết các
chính trị gia do họ hay đưa ra những lời hứa không có khả năng thực hiện chỉ để
nhằm vận động phiếu để trúng cử. Khi họ có quyền lực, thì thường họ không đếm xỉa
tới cử tri, và chỉ quan tâm tới lợi ích của riêng mình. Điều này cũng dễ hiểu
khi bản chất của con người là tư lợi. Do đó, thật là dại dột để mong đợi vào sự
trung thực của các chính trị gia. Cái ràng buộc họ chỉ là luật pháp và thiết chế
kiểm soát. Nên dù cho trong bộ phim của ông Zelensky đòi hỏi người trong nội
các phải trung thực nhưng nếu không có luật pháp nghiêm minh, cơ chế kiểm soát
thì cũng vô vọng.
Riêng ông Nguyễn Khắc Giang, Nghiên cứu sinh tiến sĩ tại Đại học Victoria
Wellington, New Zealand nhận định, "Tử tế và chân thật là điều kiện cần để
một chính trị gia trở thành một nhà lãnh đạo tốt, nhưng điều kiện đủ cho một
chính thể vận hành tốt là phải có hệ thống giám sát đủ mạnh. Một đất nước không
thể chỉ trông chờ vào sự tử tế của chính trị gia để vận hành - nói cách khác là
"tin nhưng phải kiểm chứng". Xây dựng thể chế vì thế là nền tảng cho
một chính thể mạnh."
Về series 'Servant of the People'
Trước khi lên chức tổng
thống, ông Zelensky là ngôi sao của Servant of the People - một series phim hài
của Ukraine bắt đầu trình chiếu vào năm 2015. Nhân vật chính trong phim là
thầy giáo lịch sử Vasily đã được bầu làm tổng thống. Trước đó video lên án giới
chính trị gia mục rỗng của Ukraine của Vasily bị học sinh quay lén và lan truyền
trên mạng xã hội, được nhiều người dân cảm thấy 'thật thỏa mãn'.
Lúc ra mắt phim vào năm 2015 thì Ukraine xếp thứ 130 trong xếp hạng tham
nhũng của Transparency International, so với Nga xếp thứ 119.
Tựa đề của phim 'Servant of the People' (Đầy tớ nhân dân) đã được ông
Zelensky sau đó đặt tên cho đảng chính trị của ông khi ông tranh cử tổng thống
Ukraine vào năm 2019, trước đối thủ là tổng thống đương nhiệm Petro Poroshenko.
Theo Foreign
Policy Research, trong phần tranh luận cuối cùng trước Poroshenko,
Zelensky nói: "Tôi không phải là một chính trị gia - Tôi là một người bình
thường xuất hiện để phá vỡ hệ thống này [...] Làm sao mà tại Ukraine, là quốc gia nghèo nhất lại có một
tổng thống giàu nhất?"
VIDEO :
Volodymyr
Zelensky: Từ diễn viên hài thành tổng thống
https://www.bbc.com/vietnamese/world-63409181
------------------------------------
TIN LIÊN QUAN
Tệ
tham ô và giấc mơ dựng lại Ukraine qua phim và đời Zelensky
16 tháng 3 năm 2022
.
Volodymyr
Zelensky: Từ diễn viên hài thành lãnh đạo thời chiến
12 tháng 3 2022
.
Chiến
dịch đốt lò kỳ 1: TBT Nguyễn Phú Trọng và sứ mệnh cứu Đảng Cộng sản VN
26 tháng 7 năm 2022
.
Đốt
lò kỳ 2: Tổng bí thư chống tham nhũng còn để 'khôi phục đạo lý XHCN'
27 tháng 7 năm 2022
.
Đảng
CSVN đốt lò kỳ 3: Bệnh trầm kha cần nhờ tới 'Hoa Đà bổ não'?
29 tháng 7 năm 2022
.
Ông
Nguyễn Phú Trọng: Chống tham nhũng ‘không phải là đấu đá nội bộ’
30 tháng 6 năm 2022
.
Vụ
án Trương Mỹ Lan: Bộ Công an Việt Nam nói về 'bị can đột tử'
30 tháng 10 năm 2022
.
Tổng thống Ukraine
Volodymyr Zelensky: Từ diễn viên hài đến lãnh đạo thời chiến đầy thuyết phục
27 tháng 2 năm 2022
No comments:
Post a Comment