Nhức nhối chuyện tượng
đài ở Việt Nam
Tiến
sỹ Nguyễn Xuân Diện
Viết từ Hà Nội
2 tháng 7 2021
https://www.bbc.com/vietnamese/forum-57689995
https://ichef.bbci.co.uk/news/800/cpsprodpb/11A55/production/_119177227_gettyimages-506656532-1.jpg
Tượng đài cố Chủ tịch
VN Hồ Chí Minh tại Cần Thơ
Khoảng chục năm trở lại đây, tượng đài là một vấn đề
nhức nhối ở Việt Nam. Các tỉnh khắp cả nước đua nhau đòi xây tượng đài như một
cơn bệnh dịch gây bất bình và phẫn nộ trong dư luận.
Mới đây nhất là tượng đài lưu niệm hành trình
cứu nước của ông Hun Sen trị giá 300 tỷ ở Bình Phước đã khánh thành, tượng đài
Cụ Hồ ở Phú Quốc 353 tỷ đồng dự kiến khởi công ngày 02/9/2021, và tượng đài tập
kết ở Thanh Hoá trị giá 255 tỷ đồng vừa được lựa chọn mẫu xây dựng.
Xét về mặt lịch sử văn hoá, Việt Nam không hề
có truyền thống về tượng đài.
Giới phê bình nói gì về
việc VN tiếp tục xây tượng đài Hồ Chí Minh?
Việt Nam 'làm tượng đài
hoành tráng quá'
Tượng
đài Hồ Chí Minh: Ý kiến người Sơn La
Người Việt tưởng niệm các chiến công oanh liệt
và các nhân vật lịch sử mà họ biết ơn bằng đền miếu khiêm nhường và nghi lễ thờ
cúng, và diễn tích bằng các lễ hội.
Ở Việt Nam không hề có các bức tượng lớn (lớn
nhất là tượng tín ngưỡng như tượng Huyền Thiên Trấn Vũ bằng đồng ở Quán Thánh
(Hà Nội), hoặc các tượng Hộ pháp trong các chùa lớn). Các bậc đế vương hay anh
hùng hào kiệt trong lịch sử Việt Nam như Phùng Hưng, Ngô Quyền, Lê Lợi, Lê
Thánh Tông, Quang Trung…được tưởng nhớ chỉ bằng những ngôi đền quy mô vừa phải,
rất ít khi có tượng thờ. Ngay cả các vị thành hoàng vốn là những vị tướng trong
lịch sử cũng chỉ có ngai mà không có tượng. Từ đó, trong mỗi tâm thức một người
lại có hình dung riêng về vị thánh của làng mình, bao đời nay là như vậy.
Tượng đài du nhập từ phương Tây từ thời Pháp
thuộc, rồi rầm rộ dưới thời Liên Xô cũ. Tượng thờ của người Việt và tượng đài
cho thấy rõ sự đối lập giữa hai truyền thống tưởng niệm thông qua tượng và đài.
Tượng thờ nhỏ bé, để trong nhà và trên bệ thờ khiêm nhường, phải là tượng toàn
thân, trong khi tượng đài san phẳng một khoảnh đất rộng để ngự trên đó, đặt
trên bệ cao, và nhiều khi là tượng bán thân.
Tượng thờ có bát hương đặt đằng trước, để người
dân thực hiện nghi lễ. Trong khi tượng đài không có lư hương, mà chỉ tưởng niệm
bằng cách đặt hoa. Gần đây, thấy không có lư hương thì không thiêng nên các loại
tượng đài tưởng niệm đều có lư hương. Tây chẳng ra Tây, mà Ta cũng chẳng ra Ta.
Vì đâu có'lạm
phát' tượng đài?
Tượng đài Mẹ Việt
Nam anh hùng ở miền Trung Việt Nam
Nhưng
điều gây ra lạm phát tượng đài ở Việt Nam không nằm ở văn hoá hay nghệ thuật
điêu khắc mà nằm ở lý do chính trị và kinh tế.
Tượng
tiền tỷ, chất lượng chưa xứng
Nhạc
sỹ Nguyễn Trọng Tạo nói về tượng bà mẹ VN anh hùng
Về số phận của nhiều tượng
Lenin bị bỏ ở Ukraine
Ai cũng biết đề xuất làm tượng đài là UBND tỉnh
hoặc huyện. Và đề án bao giờ cũng nhấn mạnh đến ý nghĩa chính trị cao cả của tượng
đài là ôn lại truyền thống lịch sử hào hùng của chế độ và qua đó giáo dục về
truyền thống yêu nước và cách mạng.
Đề án mang tính chính trị như vậy và được phát
ra từ các uỷ ban nhân dân không mấy khi bị bác bỏ, vì những người phê duyệt sợ
nếu bác bỏ thì sẽ phạm vào điều thiêng liêng kia. Tiếp theo là đề xuất dự toán.
Thường là sẽ nâng giá lên khoảng 10 đến 100 % giá trị thực. Nâng giá như nâng với
thiết bị y tế chống Covid -19 được nâng 5-7 lần, hay giá dự án AVG nâng khoảng
18 lần, giá đường sắt Cát Linh - Hà Đông năng khoảng 3-5 lần so với giá các nước
thì còn có thể sơ hở và bị bóc mẽ, chứ giá làm tượng đài thì không hề phải lo
ngại. Tham nhũng nảy sinh ra trong xây tượng đài là như vậy.
Tham nhũng xung quanh tượng đài còn thể hiện ở
việc thu hồi đất, giải phóng mặt bằng, vì tượng đài nào cũng cần mặt bằng lớn
và ở những vị trí đẹp nhất. Ví dụ diện tích đất cần thu hồi để làm tượng đài Tập
kết ở Sầm Sơn là 38.000 m2 thì mới biết số tiền bỏ ra là lớn đến nhường nào!
Năm 2015, xuất hiện Tuyên bố đòi hỏi "Nhà
nước khẩn cấp hủy bỏ những dự án xây dựng tượng đài Hồ Chí Minh, chặn đứng nguy
cơ vơi hụt đáng kể quỹ ngân sách vốn eo hẹp, tạo thêm bất ổn mâu thuẫn xã hội
đã và đang chồng chất". Tuyên bố có 336 chữ ký của các tổ chức và công
dân.
Bên
cạnh lý do về chính trị và kinh tế, việc xây tượng đài cũng bị phản đối vì
lý do kỹ thuật và mỹ thuật. Chất lượng kỹ thuật của
các tượng đài thường rất thấp, nhanh xuống cấp, biến dạng, hư hỏng. Hình thức của
tượng đài thô kệch, xấu xí và sống sượng. Chính vì vậy, hiệu quả tuyên truyền của
tượng đài rất thấp, và thường tuyên truyền ngược trong nhân dân.
Dự án 'ăn xổi' và
'tiếng kêu' giữa sa mạc?
https://ichef.bbci.co.uk/news/800/cpsprodpb/CC35/production/_119177225_gettyimages-802358110.jpg
Một người đàn ông
chở tượng cố Chủ tịch VN Hồ Chí Minh bằng xe máy trên đường phố
Tượng đài quả là những dự án ăn xổi, rất hình
thức, đua đòi giữa các địa phương nhằm kéo ngân sách về địa phương, từ đó chia
nhau xà xẻo bỏ túi.
Từ đó, xem khắp hệ thống các tượng đài trên cả
nước giống như một bảo tàng lưu giữ các phế phẩm, kém chất lượng và què quặt về
thẩm mỹ. Báo chí và dư luận đã từng lên tiếng rất nhiều nhưng xem ra đây là món
lợi nên rất khó ngăn chặn.
Năm 2015 đã xuất hiện một bản Tuyên bố về vấn
đề xây tượng đài; và những ngày gần đây, dư luận mạng xã hội lại vô cùng bức
xúc khi một số tỉnh thành bất chấp khó khăn kinh tế mùa dịch giã, vẫn quyết tâm
xây các tượng đài hàng trăm tỷ đồng.
Nhà báo Lưu Trọng Văn mới đây chỉ ra rằng:
"Trong tình cảnh kinh tế khó khăn hiện
nay đã đến lúc chính phủ và quốc hội phải ra nghị quyết tạm dừng tất cả các dự
án tượng đài cho đến khi kinh tế đất nước phát triển và trình độ văn hoá của
lãnh đạo đáp ứng được các giá trị đích thực của các tượng đài".
Nhưng lâu nay, ở Việt Nam, các tiếng kêu như
thế thường như tiếng hét như giữa sa mạc mà thôi!
------------------
Bài viết thể hiện quan điểm riêng và văn phong của
tác giả, một nhà nghiên cứu đang làm việc tại Viện Nghiên cứu Hán Nôm, thuộc Viện
Hàn lâm Khoa học Việt Nam.
TIN LIÊN QUAN
Giới phê bình nói gì về
việc VN tiếp tục xây tượng đài Hồ Chí Minh?
20 tháng 8 năm 2020
.
Việt Nam 'làm tượng đài
hoành tráng quá'
12 tháng 6 năm 2017
.
Về số phận của nhiều tượng
Lenin bị bỏ ở Ukraine
10 tháng 7 năm 2017
No comments:
Post a Comment