Nên ngưng
đếm số ca nhiễm và chiến lược thoát covid-19
https://www.facebook.com/t.nguyen.2016/posts/1273137866466861
Đã đến lúc chúng ta nên làm như Singapore:
ngưng đếm số ca nhiễm virus mỗi ngày. Con số đó, nhứt là ở Việt Nam, không nói
lên điều gì. Thay vì đếm số ca, nên tập trung vào 'đầu ra' (outcome), vào tiêm
chủng vaccine và vào biện pháp y tế công cộng. Nên chuẩn bị phương án 4 bước
như Úc để thoát covid-19 và sống chung với virus vĩnh viễn.
Ở Việt Nam, tôi đoán rằng các bạn chắc đang mệt
mỏi với dịch Vũ Hán và những con số. Mở báo (online) ra đọc là thấy toàn những
cái tít như 'sáng nay, TP.HCM đã có 175 ca nhiễm Covid-19', 'Trưa nay, TP.HCM vẫn
đứng đầu về số ca mắc Covid-19 mới', 'TP.HCM vượt mốc 6.000 ca Covid-19', v.v.
Tất cả những cái tít như vậy rất đúng với phương châm của giới truyền thông 'no
news is good news' (không có tin nào là tin tốt -- ý nói nếu không đọc tin gì cả
có nghĩa là không có chuyện gì xấu đã xảy ra).
Tuy đúng với phương châm của báo chí, nhưng
nhưng con số đó không đúng với khoa học. Khoa học đòi hỏi phải có phân tích,
tìm ra qui luật, và làm cho người ta 'sáng' ra. Những tựa đề như thế làm cho
người ta hoang mang. Những con số ca như trên gần như vô nghĩa, nếu không đặt
trong bối cảnh. Nếu tôi nói hôm nay HCM có 700 ca dương tính, các bạn có lẽ
nghĩ là khá cao. Nhưng nếu tôi nói tất cả 700 ca đó đều là nhẹ và không cần điều
trị, thì có lẽ các bạn yên tâm hơn. Do đó, vấn đề của giới báo chí hiện nay là
đưa ra những con số thống kê thiếu bối cảnh nên làm cho người ta (có lẽ kể cả
nhà chức trách) hoang mang.
So sánh tình hình
VN và thế giới
Trong thực tế, đa số các ca nhiễm ở TPHCM (và
cả nước nữa) là nhẹ. Theo số liệu của Cục Quản Lý Khám Chữa Bệnh (Bộ Y tế) công
bố ngày 4/7, thì trong số 4806 ca nhiễm ở HCM, chỉ có 131 ca (hay 2.7%) là nặng.
'Nặng' ở đây là cần thở máy hay ECMO. Còn tính trên cả nước, số ca nặng theo định
nghĩa trên là 3% (236 trên tổng số 7796).
Có lẽ những con số trên chưa đủ để các bạn
đánh giá tình hình dịch ở VN, nên chúng ta cần phải so sánh với tình hình nước
ngoài. Theo thống kê của WHO, đa số (khoảng 80%) người bị nhiễm tự bình phục mà
không cần đặc trị. Vẫn theo số liệu của WHO, cứ 1 trong 6 (17%) người bị nhiễm
bị nặng và cần trợ thở [1].
So sánh số liệu ở VN với thế giới, chúng ta thấy
rõ ràng là tình trạng ở VN nhẹ hơn nhiều. Trong khi thế giới có 17% ca nặng, Việt
Nam chỉ có 3%.
Con số tử vong có liên quan đến virus Vũ Hán ở
VN cũng thấp hơn thế giới. Tính đến nay, số ca tử vong ở VN là 90 người, và tỉ
lệ là 0.4% (hay 4 trên 1000 người). Trên thế giới, con số này (tỉ lệ tử vong -
CFR) là 0.8%, và dao động từ 0.2% đến 2.9% [2]. Như vậy, tính trung bình, tỉ lệ
tử vong Covid-19 ở VN chỉ bằng phân nửa tỉ lệ trên thế giới.
Ở VN một số người có vẻ quan tâm đến con số ca
nhiễm không có triệu chứng (68%). Nhưng ở nước ngoài, theo một nghiên cứu ở Ý
thì con số này là 75% [3]. Con số 68% đó chẳng có gì là quá khác thường ở VN cả.
Có nên đếm số ca
nhiễm mỗi ngày?
Câu hỏi đặt ra lúc đầu của cái note này là
chúng ta có nên tiếp tục đếm số ca nhiễm mỗi ngày? Có lẽ vài bạn sẽ nói 'nên',
và tôi thông cảm. Nhưng ở đây, tôi muốn nói là có lẽ đã đến lúc chúng ta nên
ngưng cách làm đó, và thay vào đó là tập trung vào kiểm soát dịch và điều trị.
Có lẽ vài bạn theo dõi vấn đề đã nghe đến việc
Singapore lên kế hoạch ngưng đếm số ca nhiễm mỗi ngày [4]. Singapore là nước được
xem là thành công trong chống dịch. Họ cũng đã tiêm chủng liều 1 cho gần 65%
dân số. Cho đến nay, Singapore vẫn ghi nhận số ca nhiễm mỗi ngày. Nhưng các giới
chức y tế bên đó đã có viễn kiến là phải sống chung với con virus này vĩnh viễn.
Đã xác định đó là viễn cảnh, thì số ca nhiễm mới, theo họ, cũng như số ca cúm
mùa nhưng có một số ca nặng hơn. Họ lí luận rằng, chúng ta không làm thống kê số
ca cúm mùa mỗi ngày, thì hà cớ gì phải làm thống kê cho covid-19. Chúng ta đã sống
với cúm mùa (mỗi năm cũng giết chết khá nhiều người), thì chúng ta cũng phải
làm quen sống với Covid-19.
Điều sau đây tôi thích chiến lược của
Singapore: thay vì cứ đếm số ca nhiễm, nên tập trung vào số ca nặng và
'outcome'. Bao nhiêu người bị nhiễm nặng, bao nhiêu người phải vào ICU, bao
nhiêu người cần oxygen, bao nhiêu người tử vong, v.v. Đó là con số có ý nghĩa
mà chúng ta cần tập trung vào. Còn con số ca nhiễm chung chung không có ý nghĩa
gì cả.
Xét nghiệm đại
trà?
Song song với đó, con số 68% không triệu chứng
có ý nghĩa là chúng ta cần phải tập trung vào công nghệ theo dõi (tracing). Ở
Úc, khi chúng tôi đi đến đâu (quán cà phê, quán ăn, siêu thị, vào labo, vào
công sở, v.v.) đều phải 'ghi danh' điện tử. Khi nơi đó có ca nhiễm được phát hiện
thì tất cả những ai từng đến đó nên đi xét nghiệm. Theo dõi như thế này giống
như chế độ 'Anh Cả' (Big Brother), nhưng đành phải chịu trong thời gian dịch bệnh
thôi.
Và, nếu có tracing như thế, thì câu hỏi đặt ra
là chúng ta nên làm xét nghiệm PCR cho 5 triệu dân TPHCM? Theo tôi thì không. Tại
sao? Tại vì chúng ta đoán khá rõ rằng số ca dương tính rất thấp (chừng 20,000 đến
25,000 người). Và, giả dụ rằng có 25,000 người bị nhiễm, thì số ca nặng cũng rất
thấp (có lẽ chừng 750 người).
Vậy thì tiêu ra 75 triệu USD hay 1500 tỉ đồng
để làm xét nghiệm PCR sẽ đem lại lợi ích gì? Nó có lợi cho nghiên cứu khoa học,
nhưng không hẳn có lợi ích trong kiểm soát dịch. Sao không dùng số tiền đó để
mua vaccine?
Nếu cần làm xét nghiệm (và tôi nghĩ cần), tôi
vẫn nghiêng về mô hình xét nghiệm ngẫu nhiên (random sampling) hơn là làm trên
5 triệu người. Xét nghiệm ngẫu nhiên ở đây có nghĩa là chọn ngẫu nhiên một phần
trăm cư dân ở mỗi phường / xã để xét nghiệm (thay vì làm tất cả cư dân). Cách
làm này sẽ tiết kiệm rất nhiều tiền, mà vẫn có thể cho chúng ta một ước số đáng
tin cậy để kiểm soát dịch.
Chiến lược 'thoát'
Covid-19
Có khi nào các bạn tự hỏi đã quá mệt mỏi với
những thống kê về số ca nhiễm mỗi ngày? Ở Úc tôi, có thể nói cả nước cứ thấp thỏm
về mấy con số này. Nếu con số ca giảm, nhà chức trách sẽ bỏ lệnh lockdown, còn
nếu số ca không giảm hay tăng họ có lí do tiếp tục lockdown. Mà, ở Sydney này,
số ca nhiễm chỉ chừng 20-30 mỗi ngày và tuyệt đại đa số là đã cách li. Nếu cứ
lockdown như thế này thì ảnh hưởng đến kinh tế và đời sống của dân, trong đó có
tôi. Cứ mỗi ngày lockdown, thành phố Sydney này (5 triệu dân) mất đi 1 tỉ
đô-la. Đó là chưa nói đến những thiệt hại về sức khoẻ và tinh thần (xuống tinh
thần) cho hàng vạn người mà chúng ta không thể thấy được.
Úc đã lên kế hoạch 4 giai đoạn để 'exit'
covid-19, và Việt Nam cũng nên tập trung trí lực suy nghĩ cho một kế hoạch như
thế. Theo kế hoạch exit của Úc, có 4 giai đoạn [5]:
• Giai đoạn I: vaccine, chuẩn bị và thử nghiệm.
Du lịch và đi nước ngoài sẽ giảm 50%, tiêm vaccine cho người hồi hương, thử
nghiệm cách li 7 ngày (thay vì 2 tuần);
• Giai đoạn II: Du khách và đi nước ngoài sẽ
khôi phục 100% như trước dịch. Ưu tiên du khách đã tiêm chủng vaccine, không
lockdown hay chỉ lockdown khi tình huống hết sức nghiêm trọng;
• Giai đoạn III: Xem covid-19 như các bệnh
truyền nhiễm khác. Không lockdown, không giới hạn đi lại nước ngoài, không giới
hạn du khách;
• Giai đoạn IV: Bình thường hoá như trước đại
dịch.
Tóm lại, tôi nghĩ đã đến lúc chúng ta nên làm
như Singapore: ngưng đếm số ca mỗi ngày (chỉ tập trung vào số ca nặng) và chuẩn
bị phương án sống chung với con virus này vĩnh viễn [6] như Úc đang làm [5]. Sống
với virus, nói như một giáo sư trong bài báo [6], là bảo đảm sao cho cộng đồng
được bảo vệ từ những ảnh hưởng nặng nề của virus. Nhưng để sống chung với virus
Vũ Hán, thì ưu tiên số 1 là vaccine, tiêm vaccine, chớ không phải làm xét nghiệm
đại trà.
Bản trên blog: https://nguyenvantuan.info/.../07/nen-ngung-dem-so-ca-nhiem
_____
[1] https://www.who.int/.../q-a.../coronavirus-disease-covid-19
[2] https://www.medrxiv.org/con.../10.1101/2020.04.01.20050476v1
[3] https://journals.plos.org/plosone/article...
[4] https://edition.cnn.com/.../singapore-covid.../index.html
[5] https://www.theguardian.com/.../experts-welcome...
[6] https://e.vnexpress.net/.../not-time-yet-for-vietnam-to...
https://www.facebook.com/photo/?fbid=1273129836467664&set=pcb.1273137866466861
Thực tế : so sánh tình hình dịch ở Việt Namvaf
thế giới
https://www.facebook.com/photo/?fbid=1273129893134325&set=pcb.1273137866466861
Tình trạng lâm sàng của bệnh nhân tại các tỉnh
ngày 4/7/2021
https://www.facebook.com/photo/?fbid=1273142993133015&set=pcb.1273137866466861
Chiến lược ‘thoát’ Covid-19 của Úc
No comments:
Post a Comment