Vấn
đề chủng tộc và cuộc bầu cử tổng thống Hoa Kỳ năm 2020
Ánh Hiền - Luật
Khoa
03/11/2020
https://www.luatkhoa.org/2020/11/van-de-chung-toc-va-cuoc-bau-cu-tong-thong-hoa-ky-nam-2020/
Giữa lúc kinh tế Hoa Kỳ đang điêu đứng vì đại
dịch COVID-19, lần đầu tiên một lãnh đạo cao cấp Ngân hàng Trung ương Mỹ (FED),
Raphael Bostic, phát biểu rằng, “kỳ
thị chủng tộc đang kìm hãm đà phát triển của Mỹ”, là một trở ngại cho tốc độ
tăng trưởng của nền kinh tế số 1 thế giới.
Nguyên nhân trực tiếp của sự căng thẳng chủng
tộc đang gia tăng ở Hoa Kỳ đến từ sự kiện một người đàn ông người Mỹ gốc Phi,
George Perry Floyd, bị một nhóm cảnh sát người da trắng giết chết tại
Powderhorn, tiểu bang Minnesota, làm trỗi dậy phong trào biểu tình “Black Lives
Matter”, gây rúng động xã hội Mỹ và lan rộng ra khắp thế giới.
Ai đó đang nói, “Làm cho nước Mỹ vĩ đại trở lại”,
nhưng nước Mỹ vĩ đại khi nào? Đó là một câu hỏi nhức nhối của những người da
đen bị phân biệt đối xử. Vậy thì, sự trỗi dậy phong trào BLM ảnh hưởng như thế
nào đến cuộc bầu cử tổng thống Hoa Kỳ 2020? Chính sách về chủng tộc của hai ứng
viên tổng thống có gì đặc biệt? Ở bài viết này, tôi muốn nhìn lại một phần của
vấn đề lịch sử đấu tranh chống chế độ phân biệt chủng tộc của Mỹ, và sức ảnh hưởng
của nó trong cuộc bầu cử tổng thống 2020.
.
Nhìn lại lịch sử sắc tộc của Mỹ
Một trong những đặc trưng chính của phong
trào BLM là việc nhìn nhận lại về lịch sử của Hoa Kỳ. Không chỉ về các tướng
lĩnh và thương nhân buôn bán nô lệ của quân đội miền Nam, thậm chí cả Columbus,
“người phát hiện ra châu Mỹ”, nhiều vị tổng thống và những người có công với
Hoa Kỹ cũng bị chỉ trích vì dính líu đến chủ nghĩa thực dân và chế độ nô lệ.
Về mặt pháp lý, chế độ nô lệ đã chấm dứt vào
năm 1865 với Tu chính án thứ 13 của Hiến pháp Hoa Kỳ sau cuộc Nội chiến Bắc –
Nam (1861 – 1865). Nhưng tư tưởng và các hành xử phân biệt chủng tộc thì không
chấm dứt ở đó.
Vào cuối thế kỷ 19, tại các vùng ngoại ô Los
Angeles và Houston, đã xảy ra hàng loạt vụ việc những người đàn ông da đen bị
treo cổ trên cây. Các nhà điều tra đã cố gắng bác bỏ bằng luận điệu rằng đây là
các vụ tự tử, nhưng tang quyến và cư dân địa phương vẫn không thấy thuyết phục.
Ngoài ra, ở Milwaukee, người ta tìm thấy những bức ảnh của sáu người da đen bị
cảnh sát và người da trắng giết chết và treo lên những cành cây trong công
viên. Đó là một sợi dây treo cổ từng được sử dụng để trừng phạt người da đen.
“Dạo này cây miền Nam nảy sinh loài quả lạ
Máu vương trên lá
Máu trào về cội
Hình hài da đen đong đưa theo ngọn gió…”
Cảnh
người da đen bị hành hình (lynching) ở bang Indiana, Mỹ năm 1930. Ảnh: Lawrence
Beitler/Bettmann/Corbis.
“Dạo này cây miền Nam nảy sinh loài quả lạ ”
là lời mở đầu bài hát “Quả lạ” (Strange
fruit), miêu tả cảnh thi thể một người áo đen bị treo trên cây đang mục nát
của nữ ca sĩ nhạc jazz da đen Billie Holiday vào năm 1939. Đó là một trong những
cảnh hãi hùng của những người bị đám đông hành hình tại miền Nam nước Mỹ trong
thế kỷ thứ 19, đầu thế kỷ 20.
Về mặt lịch sử, chiến thắng của miền Bắc đặt
dấu chấm hết cho Liên minh miền Nam cũng như chế độ nô lệ Hoa Kỳ, và làm tăng
cường vai trò của chính phủ liên bang. Tuy nhiên, sau chiến tranh, chính phủ liên bang vẫn duy trì hệ thống
phân biệt chủng tộc bằng đạo luật Jim Crow để thi
hành sự phân biệt chủng tộc ở miền Nam.
Phải đợi đến những năm 1950, các phong trào
phản kháng rộng rãi đối với hệ thống pháp luật phân biệt chủng tộc của các bang
miền Nam mới diễn ra mạnh mẽ. Nhằm chống lại phong trào phản kháng này, với
danh nghĩa duy trì “trật tự và pháp luật”, giới chính quyền và các sĩ quan cảnh
sát da trắng đã không ngừng dùng bạo lực để đàn áp. Cho đến khi Phong
trào Dân quyền bùng nổ vào thập niên 1960, với những lãnh đạo như
Martin Luther King, hệ thống pháp luật phân biệt chủng tộc ở miền Nam mới bị
bãi bỏ.
Một trong những kết quả cho chiến thắng đó là
sự ra đời Đạo
luật Dân Quyền (1964), đạo luật quy định cấm phân biệt đối xử dựa trên chủng
tộc, dân tộc, tôn giáo và giới tính. Bất chấp những nỗ lực của chính phủ liên
bang nhằm thúc đẩy hội nhập chủng tộc tại nơi làm việc, trường học và các địa
điểm công cộng, trên thực tế, sự phân biệt về lựa chọn nghề nghiệp, tiền lương
lao động, điều kiện làm việc và các hình thức phân biệt chủng tộc khác vẫn diễn
ra không ngừng sau đó.
Mặt khác, việc chính phủ và cơ quan tư pháp
liên bang đưa ra các “biện pháp chỉnh đốn
tích cực” (affirmative action) đã làm gia tăng ác cảm chống người da đen
trong cộng đồng người lao động da trắng, vốn đang cảm thấy bất mãn về tình hình
tài chính do cuộc khủng hoảng dầu mỏ và suy thoái trong nước vào những năm
1970. Cuộc bạo động ở Los Angeles năm 1992 là kết quả của cuộc cuộc đối đầu đó.
Los Angeles đã chìm trong hỗn loạn trong vài ngày sau khi nhiều cảnh sát sử dụng
bạo lực quá mức đối với một người đàn ông da đen. Trong
năm ngày xảy ra cuộc bạo loạn, khoảng 50 người đã thiệt mạng, hơn 2.000 người
bị thương và 6.000 người bị bắt.
.
Sự trỗi dậy của phong trào BLM và bầu cử tổng
thống Hoa Kỳ
Sự trỗi dậy phong trào BLM làm nảy sinh một vấn
đề nổi cộm. Mặc dù nước Mỹ đã đạt được nhiều tiến bộ qua Phong trào Dân quyền
những năm 1960 và có được cho mình vị tổng thống gốc Phi đầu tiên (Barack
Obama) nhưng vấn nạn phân biệt chủng tộc vẫn luôn là một mạch ngầm âm ỉ và mạnh
mẽ. Thực tế, phong trào BLM đã xuất hiện từ thời Barack Obama. Khi ông Obama được bầu làm tổng
thống năm 2008, nhiều người kỳ vọng đó sẽ là khởi đầu cho sự chấm dứt nạn phân
biệt chủng tộc của Hoa Kỳ. Trớ trêu
thay, nó lại là cơ hội làm hồi sinh hệ tư tưởng “da trắng thượng đẳng (White
Supremacy). Vào tháng Hai năm 2012, Traybon Martin,
một thiếu niên da đen bị một nhân viên tự vệ da trắng ở Florida bắn
chết. Năm sau, tòa tuyên tha bổng cho nhân viên tự vệ này, kích động một làn
sóng phản đối trên toàn quốc. Phong trào BLM từ đó được khởi xướng và phát động.
Tại sao nó lại mang lại kết quả như vậy?
Tổng
thống Donald Trump và cựu Tổng thống Barack Obama cùng hai phu nhân sau lễ nhậm
chức của ông Trump, ngày 20/1/2017. Ảnh: Rob Carr/Getty Images.
Nhà xã hội học nổi tiếng Arlie Russell
Hochschild, tác giả cuốn sách “Strangers
in their Own Land: Anger and Mourning on the American Right”, lý giải, nhóm
người da trắng (thuộc các khu vực suy giảm kinh tế) ủng hộ những chủ trương của
phe cánh hữu cho rằng sự xuất hiện của Tổng thống Obama là do các ưu đãi lịch sử
chính phủ liên bang áp dụng cho người da đen, dẫn đến sự phản ứng mạnh mẽ của
người da trắng. Trong cuốn sách sâu sắc và thu hút này, bà ví von bằng hình ảnh
một nhóm người đàn ông da trắng đứng xếp hàng để lên đỉnh đồi, đó là nơi cuối
cùng họ hiện thực hóa Giấc mơ Mỹ. Đường di chuyển chậm nhưng họ vẫn cảm thấy tự
hào vì biết rằng mình ngoan cường và kiên nhẫn. Nhưng lúc này, họ cảm thấy đường
đi ấy di chuyển cực kì chậm, rồi họ thấy những người khác – phụ nữ, người Mỹ gốc
Phi và những người nhập cư gần đây – “chen lấn vào hang”. Họ cho rằng,
tầng lớp trung lưu da trắng trong nửa thế kỷ qua đã luôn phải hy sinh do chính
phủ liên bang liên tục gấp rút xóa bỏ tình trạng bất bình đẳng với người da
đen.
Do đó, khi nước Mỹ xuất hiện một vị tổng thống
người da đen dựa trên các nguyên tắc phổ quát như bình đẳng và dân chủ, vốn là
nền tảng của xã hội Hoa Kỳ, nó đã kích hoạt sự xuất hiện của một tổng thống như ông Donald Trump, người ngầm
chấp nhận quyền tối thượng của người da trắng. Hệ quả đi kèm là cuộc
xung đột, đối đầu giữa nhóm người “da trắng thượng đẳng” và nhóm người
“da đen”, dẫn đến sự bùng nổ của phong trào BLM.
Cụ
thể, dưới thời Tổng thống Trump, các vụ cảnh sát da trắng tấn công và giết hại
người Mỹ gốc Phi ngày càng trở nên dữ dội hơn, bất chấp nhiều phản đối và chỉ
trích. Kể từ khi Đạo luật Dân Quyền ra đời năm
1964, chính phủ liên bang đã tuân theo luật này để cấm phân biệt đối xử dựa
trên chủng tộc, dân tộc, tôn giáo và giới tính, nhưng Tổng thống Trump đã từ bỏ vai trò này. Trong
một bài báo khác được đăng trên tờ The Atlantic, nhà báo người da đen nổi tiếng
gọi Trump là “tổng
thống da trắng đầu tiên của Hoa Kỳ.
Thay vì chỉ trích hành động của nhóm da trắng
thượng đẳng, là một đại diện cho phe cánh hữu bảo thủ, Tổng thống Trump đưa ra
lập trường trấn áp bạo loạn bằng cách kêu gọi khôi phục “luật pháp và trật tự”,
được ví như tiền lệ của Nixon vào năm 1968, và kêu gọi các cử tri da trắng ở
ngoại ô tham gia, những người coi trọng vấn đề an ninh. Trump coi sự trỗi dậy của
phong trào BLM là cơ hội để huy động những người ủng hộ cốt lõi của ông, công nhân da trắng,
những người truyền bá phúc âm cánh hữu và những người da trắng thượng đẳng.
Tuy nhiên, phong trào Black Lives Matter là
“con dao hai lưỡi” đối với Đảng Dân chủ.
Theo kết
quả điều tra vào tháng 9/2020 của Trung tâm Nghiên cứu Pew, hiện có
khoảng 55% người trưởng thành ở Hoa Kỳ bày tỏ sự ủng hộ đối với phong trào BLM,
giảm so với mức 67% vào tháng Sáu. Nhiều nhóm phi đảng phái đang rất lo lắng về
nguy cơ an ninh khi lực lượng cảnh sát bị hạn chế nhiều hoạt động. Tổng thống
Trump nói với các cử tri ngoại ô rằng “nếu Đảng Dân chủ đắc cử, cảnh sát sẽ biến
mất, những người có thu nhập thấp sẽ tràn vào và tước đoạt cuộc sống yên bình
[của các bạn].”
.
Hai chủ nghĩa dân tộc
Theo nhà sử
học Gary Gerstle, chủ nghĩa dân tộc của Mỹ, từ khi ra đời, đã luôn mang hai
khuôn mặt: chủ nghĩa dân tộc tự do (civic nationalism) và chủ nghĩa dân tộc chủng
tộc (racial nationalism).
Chủ nghĩa dân tộc tự do là một quan điểm quốc
gia coi Hoa Kỳ là một nhóm các cá nhân bình đẳng có các quyền con người phổ
quát, được nêu trong Tuyên ngôn Độc lập, và được thống nhất trong các niềm tin
chính trị chung như tự do và bình đẳng.
Mặt khác, chủ nghĩa dân tộc chủng tộc là một
quan điểm coi Hoa Kỳ là một nhóm người có chung một truyền thống chủng tộc cụ
thể, chẳng hạn như chung huyết thống và màu da cũng như các đặc điểm chủng tộc
khác.
Có thể nói, lịch sử của chủ nghĩa dân tộc của
Hoa Kỳ từ xưa đến nay đã phát triển theo sự xung đột và thỏa hiệp giữa hai quan
điểm này. Theo quan điểm của Gary Gerstle, sự xuất hiện của Tổng thống Obama là
một tượng đài cho chủ nghĩa dân tộc tự do. Trong khi đó, sự xuất hiện của Tổng
thống Trump lại đại diện cho chủ nghĩa dân tộc chủng tộc.
Nếu bạn
nhìn theo cách này, dẫu cho các cuộc bầu cử Mỹ kết thúc thế nào, ai được bầu chọn
làm tổng thống, thì xung đột có tính truyền thống của hai chủ nghĩa dân tộc này
ở Mỹ sẽ vẫn tiếp tục trong thời gian tới.
No comments:
Post a Comment