BBC Tiếng Việt
1 tháng 11 2018
Tổng
thống Donald Trump nói ông có kế hoạch sẽ chấm dứt quyền được có "quốc tịch
theo nơi sinh" ở Mỹ bằng một sắc lệnh hành chính. Ông có được làm vậy
không?
Trong một cuộc phỏng vấn với trang Axios, Tổng thống
Trump nói ông đang chuẩn bị chấm dứt việc trẻ sinh ra ở Mỹ thì có quốc tịch Mỹ.
Theo quy định đã tồn tại 150 năm nay thì bất kỳ ai
sinh ra trên đất Mỹ đều là công dân Mỹ.
"Họ luôn nói với tôi rằng tôi cần phải có một tu chính án [để làm điều
đó]. Nhưng thử đoán xem? Không cần," ông Trump
nói. "Quý vị chắc chắn có thể làm
chuyện này bằng một Đạo luật của Quốc hội. Nhưng giờ đây họ nói rằng tôi có
thể làm mà chỉ cần một sắc lệnh hành chính."
Ông Trump nói sắc lệnh hành chính này hiện đang được
soạn thảo, và nhanh chóng sau đó, Thượng Nghị sỹ Nam Carolina Lindsey Graham viết
trên Twitter: "Tôi có kế hoạch giới
thiệu một văn bản pháp lý với nội dung như trong sắc lệnh hành chính mà Tổng
thống Donald Trump đưa ra."
Tuyên bố của ông Trump đã làm dấy lên tranh luận
sôi nổi về việc liệu tổng thống có quyền đơn phương làm việc này không, và
liệu lập luận mà ông dựa vào - rằng quyền có quốc tịch Mỹ khi sinh ở Mỹ đã bị
lợi dụng bởi những người nhập cư không có giấy tờ - có giá trị gì không.
Tu chính án thứ 14 trong Hiến pháp Mỹ được phê chuẩn năm 1868. HULTON ARCHIVE/GETTY
IMAGES
1)
'Quyền có quốc tịch theo nơi sinh' là gì?
Câu đầu tiên của Tu chính án thứ 14, Hiến pháp Mỹ
xác định nguyên tắc của "quyền có quốc tịch theo nơi sinh":
"Tất cả những người sinh ra trên lãnh thổ Hoa Kỳ hoặc được nhập quốc
tịch ở Hoa Kỳ, và thuộc quyền tài phán của Hoa Kỳ, đều là công dân của Hoa Kỳ
và của tiểu bang nơi họ sinh sống."
Những người theo đường lối cứng rắn trong chính sách
nhập cư nói rằng chính sách hiện thời là một khối "nam châm khổng lồ thu
hút nhập cư trái phép", và rằng chính sách này khuyến khích phụ nữ có
thai không có giấy tờ vào Mỹ để sinh con, tình trạng đã được gọi là "du lịch
sinh con" hay sinh một "em bé mỏ neo".
"Đứa trẻ sơ sinh này về nguyên tắc là một công dân Hoa Kỳ trong 85
năm, được hưởng mọi phúc lợi. Thật là kỳ cục," ông Trump nói với Axios. "Chuyện
này phải chấm dứt."
Một nghiên cứu của Trung tâm Nghiên cứu Pew hồi
2015 cho thấy 60% người Mỹ phản đối và 37% ủng hộ chuyện chấm dứt quyền có quốc
tịch theo nơi sinh.
2)
Vì sao có quy định này?
Tu chính án 14 được chuẩn thuận năm 1868, ngay sau
khi Nội chiến Mỹ kết thúc. Tu chính án 13 đã xóa bỏ nạn nô lệ năm 1865, trong
khi Tu chính án 14 giải quyết vấn đề về quốc tịch của những người nô lệ sinh
ra ở Mỹ và nay được giải phóng.
Các phán quyết trước đó của Tối cao Pháp viện, như
trong vụ Dred Scott kiện Sandford hồi 1857, nói rằng người Mỹ gốc Phi không
bao giờ là công dân Mỹ. Tu chính án 14 bác bỏ nội dung đó.
Năm 1898, Tối cao Pháp viện Hoa Kỳ xác nhận rằng quyền
có quốc tịch theo nơi sinh ra được áp dụng cho con cái của những người nhập
cư, như trong vụ Wong Kim Ark kiện nước Mỹ.
Wong Kim Ark sinh ra ở Mỹ nhưng bị không cho vào lại Mỹ sau khi về thăm
Trung Quốc. US NATIONAL ARCHIVES
Wong là một thanh niên 24 tuổi, sinh ra tại Mỹ và
có cha mẹ là người nhập cư Trung Quốc, nhưng anh không được vào lại Mỹ sau
một chuyến về thăm Trung Quốc. Wong đã thắng kiện khi nói rằng anh sinh ra ở
Mỹ, việc cha mẹ anh là người nhập cư không ảnh hưởng tới việc áp dụng Tu chính
án 14.
"Vụ Wong Kim Ark kiện Mỹ khẳng định bất kể cha mẹ có chủng tộc hay
địa vị nhập cư như thế nào, tất cả những người sinh ra ở Mỹ đều được hưởng
toàn bộ các quyền mà công dân Mỹ được hưởng," bà Erika Lee, giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Lịch cử Nhập cư tại Đại học
Minnesota viết. "Tòa án chưa xem xét
lại vấn đề này kể từ đó tới nay."
3)
Ông Trump có thể chấm dứt quyền có quốc tịch theo nơi sinh bằng sắc lệnh hành
chính không?
Hầu hết các học giả trong lĩnh vực pháp lý đồng ý rằng
Tổng thống Trump không thể chấm dứt "quyền có quốc tịch theo nơi
sinh" bằng một sắc lệnh hành chính.
"Ông ấy đang làm điều khiến nhiều người phiền lòng, nhưng rốt cuộc
thì đây sẽ là vấn đề do tòa án quyết định," ông Saikrishna Prakash, chuyên gia hiến pháp và là giáo sư Trường Luật
thuộc Đại học Virginia nói. "Không
phải là chuyện ông ấy có thể tự quyết."
Ông Prakash nói tuy tổng thống có thể ra lệnh cho
nhân viên các cơ quan liên bang, như người thuộc Lực lượng Di trú và Hải quan Mỹ
chẳng hạn, diễn giải quyền công dân một cách hẹp hơn, nhưng điều đó sẽ khiến
những người bị từ chối quyền công dân tiến hành các hành động thách thức pháp
lý.
Điều này sẽ dẫn tới một cuộc chiến pháp đình dai dẳng,
mà rốt cuộc sẽ được đưa lên tới Tối cao Pháp viện.
Sắc lệnh hành chính của tổng thống có thể chỉ đạo các cơ quan liên bang
diễn giải quyền công dân theo một cách nhất định. GETTY IMAGES
Chủ tịch Hạ viện Mỹ Paul Ryan, người thuộc phe Cộng
hòa, đã thẳng thừng bác bỏ tuyên bố của ông Trump rằng ông có thể hành động
đơn phương.
"Quý vị không thể chấm dứt quyền có quốc tịch Mỹ khi sinh ở Mỹ bằng
một sắc lệnh hành chính," ông nói với đài
phát thanh WVLK ở Kentucky.
Tuy nhiên, bà Martha S Jone, tác giả cuốn Birthright
Citizens viết trên Twitter rằng Tối cao Pháp viện chưa trực tiếp đề cập tới việc
liệu con cái của những người không phải là công dân Mỹ hay người nhập cư
không có giấy tờ có tự động trở thành công dân Mỹ ngay khi sinh ra hay không.
"Scotus [Tối cao Pháp viện Hoa Kỳ] cần phân biệt vụ Wong Kim Ark với
các vụ này, dựa trên những tình huống thực tế," bà Jones viết.
"Cha mẹ của ông Wong được phép ở Mỹ và chúng ta có thể nói họ là người
nhập cư hợp pháp. Sự hiện diện của họ ở Mỹ là được phép."
Ông Prakash cũng đồng ý.
"Những người vào Mỹ bằng visa du lịch hay ở đây mà không được
phép... con cái của họ tự động được hưởng quốc tịch khi được sinh ra ở Mỹ," ông nói. "Đó là cách hiểu
trong giai đoạn hiện tại mặc dù không có tuyên bố rõ ràng của Tối cao Pháp viện
về vấn đề này."
Một tu chính
án có thể xóa bỏ quyền có quốc tịch theo nơi sinh, nhưng nó cần nhận được hai
phần ba phiếu thuận tại Hạ viện và Thượng viện, sau đó cần được ít nhất ba phần
tư các tiểu bang phê chuẩn.
4)
Các quốc gia khác có quy định cho quốc tịch theo nơi sinh không?
Trong lời bình luận với Axios, ông Trump nói nhầm rằng
nước Mỹ là là quốc gia duy nhất cho trẻ em mang quốc tịch khi được sinh ở nước
đó.
Thực ra, có
hơn 30 quốc gia, trong đó có Canada, Mexico, Malaysia và Lesotho -
thực hiện chính sách "jus soli", tức là "quyền theo đất",
mà không áp dụng hạn chế gì.
Các quốc gia khác, như Anh và Úc, có những quy định
hơi khác theo đó những ai sinh ra sẽ được tự động hưởng quốc tịch nếu như có
cha hoặc mẹ là công dân hoặc thường trú nhân tại nước này.
Mỹ cũng không phải là quốc gia duy nhất nơi chính
sách này đã bị chỉ trích.
Hồi tháng Tám, các thành viên tới dự đại hội toàn
quốc của đảng Bảo thủ trung hữu Canada đã bỏ phiếu chấm dứt quyền hưởng quốc tịch
theo nơi sinh trừ khi một trong hai bố mẹ là người Canada hoặc là thường trú
nhân tại Canada.
Sau phiếu bầu của các thành viên cấp cơ sở, lãnh đạo
đảng Bảo thủ Andrew Scheer nói đảng này sẽ xem xét xây dựng một chính sách
tập trung giải quyết tình trạng gọi là "du lịch sinh con".
5)
Ai dùng quyền có quốc tịch theo nơi sinh?
Theo Trung tâm Nghiên cứu Pew, năm 2014, có khoảng
275.000 em bé chào đời là con của những người nhập cư không hợp pháp vào Mỹ ,
và 4,7 triệu trẻ em dưới 18 tuổi được sinh ra ở Mỹ và sống với ít nhất một phụ
huynh không có giấy tờ.
Khadijatul Rahman người nhập cư 29 tuổi từ Bangladesh,bế con trai
Zavyaan mới 2 tuần tuổi sau khi bé trở thành công dân Mỹ tại một buổi lễ nhập
tịch. GETTY IMAGES
Mặc dù Pew không có con số chính xác về quốc gia gốc
của cha mẹ các em, nhưng ông Mark Lopez, Giám đốc Tổ chức Di dân và Nhân khẩu
Toàn Cầu, nói ba phần tư người nhập cư bất hợp pháp ở Mỹ là từ các nước Mỹ
Latin.
"Trẻ em là con của những người nhập cư bất hợp pháp phần lớn là gốc
Mỹ Latin," ông nói.
Tuy nhiên, ông nói thêm rằng ông không biết tổng thống
Trump sẽ ra một sắc lệnh hành chính như thế nào, và con của những người có
visa hay những người tạm trú có thể bị ảnh hưởng ra sao.
Jessica
Lussenhop tường thuật.
----------------------------
Tin
liên quan
No comments:
Post a Comment