THẾ GIỚI HÔM NAY : 02/10/2023 (The Economist)

 

 

THẾ GIỚI HÔM NAY : 02/10/2023

The Economist  

Đỗ Đặng Nhật Huy, biên dịch

2/10/2023

https://nghiencuuquocte.org/2023/10/02/the-gioi-hom-nay-02-10-2023/

 

Matt Gaetz, một nghị sĩ Cộng hòa đến từ Florida, cho biết ông sẽ tiến hành các bước phế truất chủ tịch Hạ viện Kevin McCarthy vì hợp tác với các nghị sĩ Dân chủ để thông qua dự luật ngân sách liên bang tạm thời. Tổng thống Joe Biden đã ký dự luật ngăn chặn việc đóng cửa chính phủ Mỹ vào cuối ngày thứ Bảy. Dự luật này cung cấp tiền cứu trợ thiên tai, nhưng không có các khoản viện trợ cho Ukraine như đảng Dân chủ mong muốn. Chuỗi sự kiện mới nhất diễn ra sau nhiều tuần các nghị sĩ cực hữu của đảng Cộng hòa tìm cách ngăn các nỗ lực cấp ngân sách cho chính phủ.

 

Tại Ba Lan, hàng trăm nghìn người ủng hộ nhóm đối lập Liên minh Dân sự, đã tuần hành qua thủ đô Warsaw trước cuộc tổng tuyển cử ngày 15/10. Nhiều người trong số họ đã vẫy cờ EU. Trước đó đảng Luật pháp và Công lý cầm quyền, vốn đe dọa rút Ba Lan khỏi EU, đã tổ chức một cuộc tuần hành nhỏ hơn ở thành phố Katowice miền nam.

 

Chính phủ Thổ Nhĩ Kỳ cho biết những kẻ khủng bố đã cho nổ một quả bom bên ngoài tòa nhà chính phủ ở thủ đô Ankara, ngay gần toà nhà quốc hội nơi tổng thống Recep Tayyip Erdogan dự kiến có bài phát biểu. Một kẻ đánh bom đã chết trong vụ nổ, người còn lại bị cảnh sát bắn. Hiện chưa rõ ai đứng đằng sau vụ việc. Trước đây các chiến binh người Kurd và Nhà nước Hồi giáo đã từng thực hiện các cuộc tấn công ở Thổ Nhĩ Kỳ.

 

Smer, đảng thân Nga do cựu thủ tướng Robert Fico lãnh đạo, đã giành chiến thắng trong cuộc bầu cử ở Slovakia. Với gần như tất cả phiếu bầu đã được kiểm, Smer chiếm 24% số phiếu. Trước đó, kết quả thăm dò hậu bầu cử cho thấy Đảng Cấp tiến Slovakia, một đảng tự do, đã giành chiến thắng trong cuộc bầu cử nhưng chỉ chiếm khoảng 17% số phiếu. Giờ đây Smer sẽ tìm cách thành lập liên minh với các đảng khác nhỏ hơn.

 

Phái đoàn nhân đạo đầu tiên của Liên Hợp Quốc sau 30 năm đã đến Nagorno-Karabakh theo lời mời của chính phủ Azerbaijan. Được biết LHQ không có quyền tiếp cận khu vực khi nó còn được kiểm soát bởi phe ly khai Armenia, những người đã bị Azerbaijan lật đổ vào tuần trước. Chính phủ Armenia nói đại đa số người Armenia ở Nagorno-Karabakh đã chạy trốn sang nước này.

 

Mohamed Muizzu, lãnh đạo phe đối lập thân Trung Quốc, đã đánh bại người đương nhiệm Ibrahim Mohamed Solih trong cuộc bầu cử tổng thống ở Maldives. Sau khi lên nắm quyền vào năm 2018, ông Solih đã tăng cường mối quan hệ của Maldives với Ấn Độ trong khi tạo khoảng cách với các nhà đầu tư Trung Quốc. Ông Muizzu, thị trưởng thủ đô Male của đất nước, đã tuyên bố sẽ hạn chế ảnh hưởng của Ấn Độ tại Maldives.

 

 

TIÊU ĐIỂM

 

Trump Organization bị toà tước giấy phép kinh doanh

 

Vào thứ Hai Donald Trump sẽ ra hầu tòa tại tòa dân sự tiểu bang ở New York. Cáo buộc đối với ông là khai gian giá trị tài sản để có điều khoản cho vay ưu đãi. Tuần trước, chủ tọa phiên tòa đã đồng ý với cáo buộc chính của các công tố viên: ông Trump, theo phán quyết, thực sự đã phạm tội gian lận. Giờ đây thẩm phán sẽ xem xét phần còn lại của các tội theo cáo buộc — bao gồm giả tạo hồ sơ kinh doanh cùng nhiều tội khác — và quyết định hình phạt. Tổng chưởng lý bang New York Letitia James muốn phạt ông Trump 250 triệu USD và cấm ông giữ chức giám đốc công ty ở bang này.

 

Nhưng dù sao bà James cũng đã thắng lớn. Tuần trước, thẩm phán đã hủy giấy phép kinh doanh của ông Trump, vốn cho phép Trump Organization hoạt động ở New York, và ra lệnh cho một người nhận tạm thời giám sát số tài sản này. Cuối cùng tài sản của ông ở New York có thể sẽ phải bán đi. Ông Trump phủ nhận các cáo buộc và cam kết sẽ kháng cáo. Đây là một quyết định hợp lý của ông, vì phán quyết như trên của thẩm phán đôi khi còn được gọi là án tử hình dành cho doanh nghiệp.

 

Thổ Nhĩ Kỳ lại làm khó Thuỵ Điển

 

Các quan chức NATO và các nhà ngoại giao Thụy Điển sẽ hồi hộp theo dõi khi quốc hội Thổ Nhĩ Kỳ họp lại trong tuần này, sau cuộc tổng tuyển cử vào tháng 5 và kỳ nghỉ hè. Việc Thụy Điển gia nhập liên minh dường như đã được chốt từ tháng 7, khi tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan đổi ý ngay trước hội nghị thượng đỉnh NATO ở Vilnius.

 

Nhưng nhà lãnh đạo chuyên chế của Thổ Nhĩ Kỳ, người đã nhiều lần cáo buộc Thụy Điển chứa chấp những người ủng hộ nhóm ly khai vũ trang người Kurd PKK, lại một lần nữa đổi ý. Ông Erdogan nói quốc hội, nơi liên minh của ông chiếm đa số, chưa sẵn sàng phê chuẩn các nghị định thư gia nhập của Thụy Điển. (Tổng thống Hungary Viktor Orban, người cũng từ chối ủng hộ, cho biết ông sẽ không vội phê chuẩn.) Thổ Nhĩ Kỳ sẽ phê chuẩn, Erdogan nói hôm 26 tháng 9, nhưng chỉ khi Quốc hội Mỹ chấp thuận việc bán máy bay chiến đấu F-16 cho nước ông.

 

Toà Tối cao Mỹ trở lại nghị án sau kỳ nghỉ

 

Vào thứ Hai, Tòa án Tối cao Mỹ sẽ bắt đầu một mùa phán quyết bận rộn. Trong danh sách có một vụ về tính hợp hiến của lệnh cấm sử dụng súng đối với những kẻ bạo hành gia đình đang chịu lệnh hạn chế. Nhưng một loạt vụ việc ít gây chú ý hơn liên quan đến các cơ quan hành chính có thể làm thay đổi cách thức hoạt động của chính phủ liên bang – và làm nghiêng cán cân quyền lực từ nhánh hành pháp sang nhánh tư pháp.

 

Số phận của Cục Bảo vệ Tài chính Người tiêu dùng — được thành lập để bảo vệ người tiêu dùng khỏi bị lừa đảo sau cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu 2007-09 — sẽ nằm trong tay các thẩm phán vào thứ Ba. Cuối mùa thu, Ủy ban Chứng khoán và Giao dịch, vốn có nhiệm vụ bảo vệ các nhà đầu tư và điều tiết thị trường, cũng sẽ nghe phán quyết. Còn vụ kiện thứ ba có thể sẽ chôn vùi một tiền lệ gần 40 năm tuổi quy định lấy cách giải thích của các cơ quan làm chuẩn khi có luật không rõ ràng.

 

Một vụ khác là liệu việc nhân viên bị chuyển công tác không tự nguyện do thành kiến giới tính có vi phạm lệnh cấm phân biệt đối xử tại nơi làm việc của Đạo luật Dân quyền hay không. Và cuối cùng là một thách thức pháp lý đối với thuốc phá thai.

 

Kinh tế Brazil có tiến triển

 

Tổng thống cánh tả của Brazil Luiz Inácio Lula da Silva đã hứa hẹn một “cuộc cách mạng công nghiệp” mới. Chỉ số quản lý mua hàng PMI được công bố vào thứ Hai có thể cho thấy tâm lý của các nhà sản xuất đang được cải thiện. PMI cao hơn 50 một chút trong tháng 8, đánh dấu lần đầu tiên có tăng trưởng sau 10 tháng. Nhưng bất chấp sự nhiệt tình của Lula, ngành chế tạo nói chung đang trở nên kém quan trọng hơn. Ngày nay nó chỉ chiếm 10% GDP, giảm từ mức 1/3 của những năm 1980, khi tổng thống còn là lãnh đạo công đoàn.

 

Vào thứ Hai, Brazil cũng sẽ công bố dữ liệu cán cân thương mại cho tháng 9. Nước này ghi nhận thặng dư 9,7 tỷ USD trong tháng 8 nhờ nhu cầu vững chắc đối với hàng hóa cơ bản từ Trung Quốc. Trung Quốc cũng mua phần lớn sản lượng ngũ cốc đang thu hoạch kỷ lục của Brazil, giúp thúc đẩy GDP trong quý đầu (hoạt động kinh doanh nông nghiệp cũng phát triển mạnh trong quý hai). Lula từng gọi nông dân là “phát xít.” Nhưng giờ đây ông đang gặt hái thành quả lao động của họ. Còn nhớ hồi tháng 6 có tới 24% người Brazil bi quan về nền kinh tế. Đến tháng 9 này con số đó chỉ còn 18%.