Bông
Tân Cương và nhân quyền: Thế lưỡng nan của các tập đoàn quốc tế tại Trung Quốc
JASON NGUYEN
- LUẬT KHOA
03/04/2021
Thuận theo Bắc Kinh
hay bảo vệ nhân quyền? Các doanh nghiệp quốc tế đứng trước lựa chọn khó khăn.
Người dân làm việc
trên cánh đồng bông tại Tân Cương. Ảnh: archyde.com
Tuần vừa qua, nhiều nhãn
hàng thời trang quốc tế nổi tiếng như H&M, Nike, Adidas, Burberry, Puma… phải đối mặt với
một làn sóng tẩy chay từ người tiêu dùng Trung Quốc.
Vụ việc trên xảy ra chỉ
vài ngày sau khi các nước phương Tây, bao gồm Hoa Kỳ, Anh, Canada và Liên minh
Châu Âu, cùng áp đặt lệnh trừng phạt lên các quan chức Trung Quốc, với
cáo buộc họ có liên quan đến các hoạt động đàn áp nhân quyền đối với người Duy
Ngô Nhĩ tại Tân Cương.
Tân Cương là một khu vực
tự trị nằm ở vùng viễn Tây của Trung Quốc, nơi có phần lớn cộng đồng người Duy
Ngô Nhĩ theo đạo Hồi sinh sống. Chính quyền Trung Quốc bị cáo buộc giam giữ người
Duy Ngô Nhĩ trong các trại tập trung – nơi họ bị tra tấn, lạm dụng tình dục và cưỡng bức lao động.
Trong những năm qua, Hoa
Kỳ và nhiều quốc gia khác đã lên án các hành vi vi phạm nhân quyền của Bắc Kinh
đối với người Duy Ngô Nhĩ, trong đó có vấn đề cưỡng bức lao động. Theo các báo
cáo, người Duy Ngô Nhĩ và một số dân tộc thiểu số khác bị ép buộc làm việc trên
các cánh đồng bông (cotton) và trong nhiều nhà máy dệt tại khu vực này dưới những điều kiện lao động
tồi tệ.
Theo các báo cáo,
người Duy Ngô Nhĩ bị cưỡng ép làm việc trên các cánh đồng bông ở Tân Cương dưới
những điều kiện lao động tồi tệ. Ảnh: BBC/ Getty Images.
Về phần mình, Trung Quốc
đã bác bỏ toàn bộ những cáo buộc trên. Nước này cho rằng họ chỉ đang triển khai các chương trình đào tạo
tiếng Trung cho người bản địa, loại trừ những quan điểm cực đoan và đưa người
dân tại đây thoát khỏi đói nghèo.
Bông Tân Cương chiếm 80% tổng sản lượng bông của Trung Quốc và 20%
trong chuỗi cung ứng bông trên toàn cầu. Phần lớn trong số đó phục vụ cho ngành may mặc và thời
trang.
Vào tháng 10 năm ngoái, tổ
chức Better Cotton Initiative (BCI – Sáng kiến nguồn bông bền vững) có trụ sở tại
Geneva, Thụy Sỹ tuyên bố ngừng các hoạt động tại Tân Cương vì lo ngại về tình
trạng cưỡng bức lao động. BCI thông báo trên website rằng họ không còn xác minh được
nguồn bông sản xuất tại Tân Cương là “abuse-free” – không có tình trạng lạm dụng
lao động xảy ra. Tuy nhiên, thông báo này sau đó đã không còn truy cập được.
“Nếu bạn tẩy chay
bông Tân Cương, chúng tôi sẽ tẩy chay bạn”
Trước đó, các hãng thời
trang là thành viên của tổ chức BCI (H&M, Nike, Adidas, Puma…) khẳng định họ
đã dừng việc lấy bông từ khu vực Tân Cương.
Trong một tuyên bố vào tháng 09/2020, H&M nói rằng họ
“quan ngại sâu sắc” về “tình trạng cưỡng bức lao động và phân biệt đối xử với
các cộng đồng dân tộc và tôn giáo thiểu số ở Tân Cương”. Đồng thời, hãng này
cũng tuyên bố dừng việc mua bông từ các nông trường trong khu vực này.
Một cửa hàng
H&M tại Bắc Kinh, Trung Quốc. Ảnh: Nicolas Asfouri/ Agence France-Presse/
Getty Images.
Bẵng đi nửa năm, ngay sau
khi các nước phương Tây áp lệnh trừng phạt các quan chức Trung Quốc, Đoàn Thanh
niên Cộng sản Trung Quốc đăng lại tin trên Weibo, chỉ trích quyết định của
H&M. “Vừa muốn kiếm tiền ở Trung Quốc lại vừa lan truyền tin giả và tẩy
chay bông Tân Cương sao? Mơ mộng hão huyền!”. Cư dân mạng Trung Quốc ngay lập tức
kêu gọi tẩy chay các nhãn hàng từ chối sử dụng bông Tân Cương.
H&M trở thành đối tượng
bị nhắm đến đầu tiên.
Chính quyền Trung Quốc cho rằng động
thái của H&M là tự hại mình. Trong một cuộc họp báo, phát ngôn viên của
chính quyền Tân Cương Xu Guixiang đặt vấn đề: “Vậy H&M còn có thể kiếm tiền
từ thị trường Trung Quốc nữa không? Chắc chắn là không”.
Cho đến thời điểm hiện tại,
có ít nhất ba trang thương mại điện tử phổ biến tại Trung Quốc (Pinduoduo,
JD.com và Tmall) đã gỡ bỏ các sản phẩm của H&M ra khỏi nền tảng bán hàng trực
tuyến của mình. Một số cửa hàng H&M tại nhiều thành phố Trung Quốc cũng bị buộc đóng cửa để thu hồi mặt bằng.
https://2xjs7y10oiyz26vqxu2hok6y-wpengine.netdna-ssl.com/wp-content/uploads/2021/04/5522.jpg
Một cửa hàng
H&M bị buộc phải đóng cửa tại thành phố Urumqi, Tân Cương. Ảnh: VCG/ Getty
Images.
ênh truyền hình trung
ương CCTV thì cảnh báo H&M đã “sai lầm” khi chọn trở thành “anh
hùng chính nghĩa” (righteous hero), và đe dọa hãng thời trang Thụy Điển “phải
trả giá đắt cho hành động của mình”.
Nhiều thương hiệu khác,
trong đó có Nike, Burberry, Uniqlo và Puma cũng nhanh chóng trở thành mục tiêu
của phong trào tẩy chay.
Nhiều ngôi sao nổi tiếng
của Trung Quốc đưa ra tuyên bố sẽ chấm dứt hợp đồng hợp tác với các
hãng thời trang từ chối sử dụng bông Tân Cương. Một nghệ sĩ trẻ mới nổi, thông
qua đại diện của mình, tuyên bố “mẫu quốc là trên hết”. Cùng lúc, hashtag
“Tôi ủng hộ bông Tân Cương” trở thành đề tài nóng hàng đầu trên mạng Weibo với
hơn 5 tỷ lượt xem (theo CNN).
Nhiều ngôi sao nổi
tiếng tại Trung Quốc đã chấm dứt hợp đồng với các hãng thời trang quốc tế và
đăng biểu ngữ “Tôi ủng hộ bông Tân Cương”. Nguồn: www.campaignasia.com.
Chọn thị trường tỷ
dân hay đứng về phía nhân quyền?
Làn sóng tẩy chay mạnh mẽ
tại Trung Quốc tạo áp lực lớn lên các công ty quốc tế.
Cách đây vài ngày,
H&M ra tuyên bố mới, gọi Trung Quốc là “một thị trường rất quan trọng”. Họ không đề cập đến việc có
tiếp tục dùng bông Tân Cương hay không, nhưng nói rằng họ sẵn sàng đối thoại với
tất cả các bên để cùng xây dựng một ngành thời trang bền vững hơn. Tuyên bố
quan ngại của H&M về tình hình Tân Cương trước đó đã không còn truy cập được.
Trung Quốc là một thị trường
béo bở của các nhãn hàng thời trang quốc tế. Vào năm 2019, H&M thu về 1,2 tỷ USD từ thị trường đại lục. Doanh thu của Nike trong năm 2020 cũng đạt trên 6 tỷ
USD. Nắm giữ một sức nặng kinh tế từ thị trường khổng lồ, chính phủ Trung Quốc
không ngần ngại gây sức ép lên những doanh nghiệp đi ngược lại với chính sách của
mình.
Không chỉ riêng các hãng
thời trang, nhiều tập đoàn quốc tế lớn có hoạt động tại thị trường
Trung Quốc đã và đang cúi đầu trước áp lực đó, trong đó có các tên tuổi
như Apple, tập đoàn khách sạn Marriott, hãng xe hơi Mercedes-Benz.
Hành động đáp trả của
chính phủ Trung Quốc mang một ý nghĩa rất đơn giản. Các công ty có hai lựa chọn:
hoặc là nghe và làm theo những yêu sách từ Bắc Kinh, còn không thì sẽ mất quyền
tham gia vào thị trường hơn 1 tỷ dân này.
Các tập đoàn quốc tế đang
lâm vào thế “tiến thoái lưỡng nan”.
Một mặt, họ không muốn bỏ
lỡ thị trường khổng lồ của Trung Quốc; mặt khác, họ cũng đang phải đối mặt với những yêu cầu ngày càng gắt gao đến từ những
người tiêu dùng có trách nhiệm trên thế giới. Những yêu cầu này trải dài, từ bảo
vệ môi trường, theo đuổi sản xuất bền vững cho đến tôn trọng quyền con người.
Giữa làn sóng tẩy chay hồi
tuần trước, Hugo Boss thông báo trên mạng xã hội Weibo là họ “sẽ
tiếp tục thu mua và ủng hộ bông Tân Cương” vì “bông sợi dài Tân Cương là một
trong những loại tốt nhất trên thế giới”. Nhưng ngay sau đó, hãng thời trang đến
từ Đức vội vàng đính chính rằng thông báo trên là “không đúng thẩm quyền” (unauthorized). Họ đã gỡ bỏ nó và
thay bằng đường link dẫn tới một tuyên bố chính thức trên website của mình,
trong đó khẳng định Hugo Boss chưa từng sử dụng nguyên liệu nhập trực tiếp từ Tân
Cương.
Trong khi nhiều hãng thời
trang khác còn đang đắn đo, Muji đã chọn cách làm hài lòng người tiêu dùng Trung
Quốc. Trên website tại thị trường đại lục, thương hiệu đến từ Nhật này giới thiệu
một dòng quần áo mới, nhấn mạnh việc sử dụng nguyên liệu là bông Tân Cương.
Mục sản phẩm mới
trên website của Muji tại thị trường Trung Quốc, trong đó giới thiệu các mẫu áo
làm từ bông Tân Cương. Ảnh: Yuki Kohara/ Nikkei Asia.
Trung Quốc chiếm đến 17%
tổng doanh số bán hàng của Muji trên toàn cầu (tính từ tháng 3 cho đến tháng
11/2019). Hãng này có tổng cộng 274 cửa hàng hoạt động trên toàn lãnh thổ Trung
Quốc, tính đến tháng 8/2020.
Sự lúng túng của các hãng
thời trang quốc tế lớn trước vấn đề Tân Cương đang tạo cơ hội cho các thương hiệu
nội địa Trung Quốc phát triển.
Theo New York Times, cổ phiếu của các công ty thời trang và
tập đoàn dệt may của Trung Quốc đang trên đà tăng cao trong bối cảnh phong trào
tẩy chay tại quốc gia này ngày càng trở nên gay gắt. Có hơn 20 thương hiệu
trong nước đã công khai tuyên bố ủng hộ nguồn bông từ Tân Cương.
No comments:
Post a Comment