“Chống
đảng Cộng sản và nhà nước, chỉ có thể là tâm thần”
Hầu như ai yêu văn chương, cũng đều biết đến nhà thơ
người Nga, gốc Do Thái Joseph Brodsky. Đến Mỹ từ đầu thập niên 70, Brodsky trở
thành một trong những biểu tượng hàng đầu về ngôn ngữ thi ca. Nhiều giải thưởng
quốc tế trao cho ông để vinh danh, trong suốt một thời gian dài, cao quý nhất
là Nobel Văn chương năm 1987.
https://nhacsituankhanh.files.wordpress.com/2021/04/26bee857.jpg
Joseph Brodsky
Cho tới khi Brodsky qua đời (1996), đa số giới
phê bình vẫn đồng quan điểm rằng ba nhân vật quan trọng hàng đầu, là Joseph
Brodsky, Octavia Paz và Gabriel Garcia Marquez đã kiến tạo nên sự đẹp đẽ của
ngôn ngữ thi ca văn chương thế kỷ 20.
Ấy vậy mà, ít ai tưởng tượng được, trong thời kỳ sống
và sáng tác ở Liên Xô, Brodsky bị mật vụ đưa vào các trại tâm thần, chỉ vì ông có đường lối sáng tác riêng, cũng như không khuất phục các
yêu cầu tư tưởng từ lãnh đạo chính trị. Bị kết án là phi lao động và là thành
phần có tư tưởng phản Xô-viết, Brodsky ra tòa vào tháng 3-1964, và bị đưa vào
trại tâm thần, bên cạnh việc lao động cưỡng bức.
Một nhân vật kiệt xuất của loài người như
Joseph Brodsky, mà cũng bị đưa vào trại cưỡng bức điều trị tâm thần, thì có lẽ
không còn ai sống trong chế độ cộng sản có đủ nhân tính, đủ tỉnh táo lại được tự
do bên ngoài.ư
Trong một lần trả lời phỏng vấn ở Mỹ, sau khi
định cư, nhà thơ Brodsky kể rằng mình bị giam trong phòng riêng ở trại tâm thần,
và được y tá đến tiêm những loại thuốc ‘an thần’ không tên. Nếu kháng cự, ông sẽ
bị trói và giường và được chụp hình lại để làm bằng chứng trong hồ sơ về mức độ
nguy hiểm của giai đoạn tâm thần. Brodsky thường bị đánh thức vào nửa đêm, các
bác sĩ và y tá “điều trị tâm thần” dẫn ông đi, xịt nước và bắt ngâm mình trong
bồn nước lạnh.
Từ thời Josef V. Stalin, việc đẩy các tù nhân
chính trị vào trại tâm thần để cách ly với xã hội khá phổ biến, nhưng đến thập
niên 60, thời của tổng bí thư Leonid Brezhnev, tâm thần được biến hóa thành một
công cụ hoàn chỉnh để loại bỏ các đối thủ chính trị hay những người bất đồng
chính kiến, hoặc thậm chí với những người dám công khai bày tỏ sự mâu thuẫn với
giáo điều cộng sản.
Trong tiếng Nga, có chữ Psikhushka
(психу́шка), mà hầu hết những người có hiểu biết về chế độ cộng sản đều nhớ đến
nó như một nỗi ám ảnh. Trong thời đại cưỡng ép mọi người phải cúi đầu trước chủ
nghĩa Marx-Lenin và bạo quyền, toàn cõi Liên Xô khi nhắc về Psikhushka, là nhắc
những trại tù tâm thần, với đủ các trò tra tấn để hủy diệt con người không chịu
khuất phục.
Thậm chí, các cuộc tranh luận về tính thực tế
của lý thuyết Marx, Lenin… trên báo chí hay các diễn đàn, người thắng cuộc phản
biện cũng có thể bị đưa vào nhà thương điên, với chẩn đoán chuẩn mực Xô viết,
là những kẻ philosophical intoxication – bị ngộ độc triết học, và cần phải được
chạy chữa.
Mikhail I. Buyanov, bác sĩ tâm thần và thần
kinh học, viết trong cuộc khảo sát lịch sử về tâm thần học của Liên Xô sau khi
hệ thống này tan rã, do Uchitelskaya Gazeta xuất bản, viết rằng “các nhà
lãnh đạo thỏa thuận với nhau về nội dung: ở đất nước chúng tôi không có những người bất đồng
chính kiến - chỉ có những người tâm thần mất trí hay vi phạm
pháp luật”. Đến thời của Nikita S. Khrushchev, lời giải thích chính thức kèm
theo, trở thành câu nói cửa miệng của giới công an, là “không một người lành
mạnh nào chống lại chủ nghĩa xã hội”.
Lịch sử vẫn ghi lại rõ tội ác của những kẻ thủ
ác, từ những trại tập trung của Phát xít Đức trong đệ nhị thế chiến, cho đến vụ
thảm sát dân thường ở Hungary vào năm 1956 của Hồng quân Liên Xô. Thế nhưng ghi
chép về các âm mưu biến người bất đồng chính kiến thành các bệnh nhân tâm thần
trong thời chiến tranh lạnh, chưa bao giờ tỏ rõ được hết sự man rợ của các nhà
lãnh đạo cộng sản. Đặc biệt trong đó có sự hợp tác của các bác sĩ được gọi là
chuyên gia tâm thần. Sau này, trong cuốn State of Madness: Psychiatry,
Literature, and Dissent After Stalin (tạm dịch: Tình trạng cuồng điên: Tâm thần
học, Văn chương và Bất đồng chính kiến thời sau Stalin), tác giả Rebecca Reich
gọi các loại bác sĩ đó là những nhà viết kịch bản đại tài để bỏ tù những người
bất đồng chính kiến.
Chẳng hạn như với trường hợp của nhà thơ
Joseph Brodsky, không có hồ sơ bệnh án nào. Nhưng từ phán quyết của
Snezhnevsky, một bác sĩ “chính trị tâm thần” lừng danh trong thời Xô-viết, đã
trở thành mệnh lệnh trước tòa để quyết định đưa Brodsky đi “điều trị tâm thần”.
Ông này đã nói rằng “nhìn Brodsky là biết có bệnh tâm thần phân liệt”,
và Snezhnevsky kết luận rằng “anh ta không phải là một người có giá trị
gì cả và nên cho đi vào trại tâm thần”. Lúc đó, Joseph Brodsky chưa đến 24
tuổi.
Liên Xô được coi là văn minh nhất, vì có cả những
tòa án xét tội tâm thần. Tại tòa, Brodsky bị đại diện Viện kiểm sát kết án là
“đã không thực hiện được nghĩa vụ hiến định của mình là làm việc lương thiện vì
lợi ích của Tổ quốc”. Khi ấy, ông bị chất vấn “ai cho phép anh xưng là nhà
thơ, ai cho phép anh tự mình đứng vào hàng ngũ các nhà thơ?”‘ – “Không
ai cả”, Brodsky trả lời, “Vậy ai đã ghi danh tôi vào hàng ngũ loài người?”.
Sau cuộc đối chất đó, Joseph Brodsky bị kết án 5 năm, vừa chữa tâm thần, vừa cải
tạo lao động cưỡng bức 5 năm tại tỉnh Arkhalgelsk, miền bắc nước Nga.
Tài liệu điều tra của nhà nghiên cứu Benjamin
Zajicek (The Psychopharmacological Revolution in the USSR: Schizophrenia
Treatment and the Thaw in Soviet Psychiatry, 1954–64), phát hiện rằng vào những
năm 1950 và 1960, sự ra đời của các loại dược phẩm tâm thần mạnh mẽ, đặc biệt
là Chlorpromazine (Thorazine), các bác sĩ “chính trị tâm thần” Liên Xô đã lạm dụng
với tên Aminazine, và sử dụng tùy tiện nơi các tù nhân chính trị, các nhân vật
bất đồng chính kiến. Thậm chí, Liên Xô còn hợp thức hóa việc điều trị chuyên biệt
ở bệnh viện, sang điều trị ‘hỗ trợ’ trong cộng đồng, tức một người nào bị tạm
giam 1 hay 4 tháng để điều tra ở bất kỳ đồn công an nào, họ cũng có thể bị ép
hoặc lừa dùng thuốc này, để thao túng lời khai hay trạng thái của người bị giam
giữ.
Tài liệu này cũng ghi nhận, ít nhất sau 12
tháng điều trị, nếu thấy thể chất của người bị áp dụng thuốc vẫn tốt, thường liều
lượng được tăng lên gấp 2 hoặc gấp 4 lần, để phục vụ việc ra tòa hoặc kết thúc
nhanh sự vụ.
Việc cưỡng bức điều trị tâm thần ở Liên Xô bị
tố cáo trong các kỳ Đại hội của Hiệp hội Tâm thần Thế giới ở Mexico City
(1971), Hawaii (1977), Vienna (1983) và Athens (1989), gây ra thiệt hại không
thể cứu vãn đối với uy tín của nền y học Liên Xô. Thậm chí năm 1974, nhà tranh
đấu Vladimir Bukovsky và bác sĩ tâm thần bị giam giữ Semyon Gluzman đã cùng viết
cuốn Cẩm nang hướng dẫn đối phó về việc bị cưỡng bức điều trị tâm thần cho những
người bất đồng chính kiến, cung cấp cho các nạn nhân tiềm năng của bệnh “tâm thần
vì chính trị”, hướng dẫn cách cư xử trong quá trình điều tra để tránh bị chẩn
đoán là bệnh tâm thần.
Sự việc bùng nổ hơn vào năm 1968, khi nhà ngôn
ngữ học Viktor Isaakovich Fainberg, nhân vật nổi bật của phong trào bất đồng
chính kiến ở Liên Xô, cùng 6 người bạn
của mình biểu tình ở Quảng trường Đỏ phản đối Liên Xô xâm lược Tiệp Khắc, qua
đó khởi phát Chiến dịch chống lạm dụng tâm thần.
Về vấn nạn cưỡng ép người khác biệt quan điểm
chính trị hay hoạt động xã hội vào trại tâm thần, có thể được xem Liên Xô là
anh cả, kế đến là Trung Quốc và nhiều nước cộng sản đàn em khác. Thập niên
2000, việc đưa vào trại tâm thần được áp dụng nhiều ở Trung Quốc và các nước cộng
sản và độc tài, vì rất tiện lợi: không cần ra tòa, chỉ cần có công an và bác sĩ
thỏa hiệp với nhau. Nhưng khác với thời chiến tranh lạnh, giờ đây, hành động đó
hiển nhiên được coi là tội ác chống loài người, dù được ngụy trang với bất kỳ vỏ
bọc nào.
Năm 1996, nhà thơ Joseph Brodsky qua đời tại
căn hộ của mình ở Brooklyn Heights, New York. Sau đó ít lâu, Vladimir Radunsky,
một họa sĩ Nga hâm mộ ông, đến làm một bia mộ, trên đó có dòng chữ tiếng Latin
“Letum non omnia finit” (Chết chưa là hết). Diễn ngôn này mô tả danh tiếng
của Brodsky, nhưng có lẽ cũng nhắc cho mọi người nhớ, nhà thơ vĩ đại này ra đi,
nhưng ký ức về loại tội ác với con người của chế độ cộng sản, mà ông là một trường
hợp, sẽ luôn được ghi nhớ.
No comments:
Post a Comment