Tản
mạn Ukraina 1 : Cá bống biển Chongar và những lọ nấm Izium
19/05/2022
http://thuymyrfi.blogspot.com/2022/05/tran-kien-cuong-tan-man-ukraina-1-ca.html
Lâu lâu
rồi, cỡ gần 15 năm trước, tôi được phân việc “hành” 3 chi nhánh của Cty ở miền
Đông Nam Ukraina , gồm chi nhánh Lugansk, chi nhánh Donetsk và chi nhánh Krym.
Mỗi chi nhánh lo bán hàng một vùng, đóng ở thành phố thủ phủ, còn chi nhánh Krym
đóng ở Simferopol.
Vậy là suốt
2 năm (2008-2009), mỗi tuần ít nhất vài lần tôi “cày” dọc tuyến đường mà những
địa danh của nó tưởng muôn đời sẽ chìm trong cuộc sống vất vả của những người
dân miền Đông Ukraina. Chẳng thể mường tượng nổi một ngày nào đó chúng nằm đầy
trên những mặt báo của thế giới: Izium, Kramatorsk, Donetsk, Mariupol, Gorlovka
hay Debatsevo…..
Tiếng là
phụ trách (curator) nhưng thực chất là làm công việc giám sát, thanh tra
(supervisor), nên “dân bản” các đơn vị này cũng chẳng khoái tôi lắm, còn tôi
cũng chẳng khoái công việc này lắm vì nó không thuộc “chất” của mình.
Tuy nhiên,
chắc do tôi chuyên cần và khá hòa nhã, khá “nice” nên “dân bản” cũng không ghét
(ít nhất là tôi nghĩ thế). Mà bằng chứng là sau này khi tôi không làm việc đó nữa,
có dịp gặp nhau là họ rủ tôi nhậu liền. Mặc dù đúng dịp đó, cậu giám đốc chi
nhánh Krym đã phải chịu lao lý pháp luật vì biển thủ tiền công ty. Nhưng đó lại
là câu chuyện khác.
Quãng đường
dài hơn 300 cây số từ Kharkov đến Donetsk chạy xe hết 3 tiếng rưỡi, đều như vắt tranh, bởi phần lớn
quãng đường là vắng ngắt. Vẻ đơn điệu của cảnh quan và đường chân trời nhiều
khi bắt mình phải vừa lái xe vừa hát, vặn vẹo người cho đỡ cơn buồn ngủ.
Đường đến
Symferopol thì khá xa, khoảng 700 cây số từ Kharkov, nên chạy mất cả ngày, từ
sáng sớm đến giữa chiều. Thành ra thường phải đi Symperopol sau khi đã xong
công việc tại Donetsk hay Lugansk, đỡ mất sức mà vẫn có thời gian làm việc.
Đường đến
Donetsk đã trở nên quen thuộc đến mức gần như “nhắm mắt” lái xe, không cần phải
nghĩ: từ Trung tâm thành phố, dọc theo tuyến đại lộ Moskovski (nghe nói nó đã bị
đổi tên(!), chắc vì liên quan đến con tàu nào đó bị chìm ở Biển Đen) dài gần
hai chục cây số của Kharkov là ra ngoại ô. Đi tiếp một chút qua thành phố
Chuguev thân thương (nhà vườn của tôi ở đó) là đến Izium.
Vượt qua
eo núi của Izium là đến đoạn đường thẳng tắp chạy một mạch đến Sloviansk. Đến
đó thì phải bẻ lái sang phải (nếu chạy thẳng thì sẽ hướng đến Lugansk qua vùng
Debantsevo) để đến Kramatorsk. Rồi đến hết đoạn đường tránh dài thượt mang tên
phố Alexei Tikhovo (Ти́хий tiếng Nga là Im
lặng – mà con phố này ngày đó vắng như chùa bà Đanh thật) với dãy nhà máy
và khu mỏ bỏ hoang dài của Konstantinovka thì xuống cầu, rẽ phải đi Avdeevka là
đến Donetsk.
Ai đã từng
chạy trên đất Ukraina đều thấy là dân ở
đây sống thành từng cụm cách nhau khá xa, và những tuyến đường dài miên man chỉ
lao qua bạt ngàn những cánh đồng hay những dải rừng tít tắp. Chẳng bù cho bên
Việt ta, những con đường uốn éo, len lỏi trườn giữa những dãy nhà dân ngổn
ngang. Thảng hoặc những anh chị xe máy “ú òa” từ trong ngõ ra, giật bắn mình, đạp
phanh thắng gấp, lái xe chẳng có cơ hội để im lặng (vì mồm lẩm bẩm lầu bầu liên
tục) hay buồn rầu, lỡ có tai nạn thì cũng trong “vui vẻ” và ầm ĩ (!).
….
Và lần nào
đi làm việc ở Krym, trên đường từ chi nhánh Symferopol về, gần như bắt buộc
cũng phải dừng lại ở eo biển Chongar (Чонгар) của vùng Kherson để thăm chợ. Chợ
cá Chongar nằm sát bên đường quốc lộ, gần cây cầu vượt eo biển Syvash đi vào
bán đảo Krym. Nói là chợ, thực ra là dãy dài các kiosk nối nhau nằm trong những
mái tôn tiền chế, hàng này sát hàng kia, người bán đứng sau những dãy bàn đá
đơn sơ.
Cá ở đây
thì có nhiều loại, từ loại rẻ như cá bống đến đắt cá tầm, lươn biển, thường là
loại cá hun khói hoặc phơi khô, thậm chí có cả trứng cá chẳng rõ nguồn gốc. Trứng
cá có loại thì làm từ rong biển, loại thì “xịn” buôn lậu từ Rostov-na-Donu bên
Nga sang, nhưng mua thứ này thì “chẳng biết đâu mà lần”. Cá treo lủng lẳng
thành dây từ trên xuống hoặc xếp nằm la liệt trên mặt bàn. Vào những ngày đẹp
trời và dịp họp chợ khi có nhiều khách du lịch, đây trở thành một nơi cực náo
nhiệt, và dường như vẻ mặt ai cũng hân hoan khi rời chợ, có thể vì mua được
đúng loại họ cần, hoặc có thể vì đang mơ tưởng tới bữa nhậu tưng bừng sắp tới với
mớ cá mang về…
Loại tôi thường mua nhất là cá bống nước lợ
(Бычок) phơi khô. Cách làm cũng đơn giản: bống sau khi bắt được đem tẩm muối,
tùy theo mong muốn có thể tẩm mặn để giữ lâu hoặc ít mặn hơn để dùng ngay. Giữ
khoảng một ngày cho ngấm muối rồi xâu thành dây đem phơi khô, mỗi dây khoảng
10-15 con tùy loại. Giá mỗi dây khoảng 25-35 grivna tiền Ukraina (khoảng 1-1,5$ gì đó). Bữa nhậu chỉ cần vài
dây này là đủ “xôm” cho 5-6 anh em suốt tối.
Cá bống biển Azov đặc biệt vì nó khá to, khi
còn tươi có con to đến tầm ba lạng. Thịt của nó màu trắng, rất chắc, đặc biệt
là rất thơm và khi chấm với tương ớt cay vừa phải, thêm tí chanh đường thì đưa
bia thôi rồi, khỏi chê. Kể thì khó, nhưng thử thì mới biết, chả kém cá
Astarakhan nổi tiếng là mấy. Phê lắm, nhé!
Có lần trong bữa nhậu, câu em, một tay sát cá
có hạng, nói ở vùng biển Azov này dễ nhất là câu cá bống. Vì chúng háu đói, thả
dây cước xuống là chúng đã cắn, chẳng cần lưỡi câu, cứ thế giật, nhiều đến phát
chán.
…..
Izium giống
như cửa ngõ của vùng Kharkov từ hướng đông nam, từ Sloviansk thuộc Donetsk sau
khi vươt qua những ngọn đồi bát úp với những cánh rừng thông liền kề bạn sẽ leo
lên qua đỉnh đèo Kamianka. Trên đỉnh đèo có một cái khách sạn nằm lẻ loi và khá
thơ mộng, nhìn xuống dòng sông Severski Donetsk phía dưới với một bình nguyên
trải dài bên kia sông.
Cạnh khách
sạn này là nhà hàng với một tổ cò trên ngọn cây khô, cụt ngọn. Tổ cò như một biểu
tượng cho sự yên bình của một vùng nông thôn Ukraina . Mà cò vùng này có cánh
đen, thân trắng (to gấp khoảng chục lần những cánh cò trắng trên đồng lúa Việt
– nói vậy để thương cho cánh cò Việt Nam), sải cánh của chúng có thể ngang sải
tay người lớn, đến trên 1,5 mét.
Từ đỉnh đồi
Kamianka chạy xuống thành phố Izium, sẽ đi qua nhà máy bánh mì Kulinhichi, một
cái tên không thể nổi tiếng hơn của vùng Kharkov. Ông chủ của nó, một người rất
giàu có, là người khá quen thuộc với Công ty ngày đó, bởi là một đầu mối cung cấp
bột mì quan trọng cho cả vùng miền Đông Ukraina . Nhưng đó cũng là một chuyện
khác rồi.
Những cánh
rừng liên tiếp của thông và sồi với địa hình đồi bát úp của Izium là nơi có thể
thu hoạch được các loại nấm hoang dã đủ loại, từ nấm trắng, nấm hàu, nấm mỡ, nấm
cáo (Лиси́чка), nấm sữa (Груздь)…những loại mà thực ra cũng chẳng biết gọi là
gì bởi ở bên ta không có, gúc cũng chẳng ra. Chắc chỉ có mấy ông bà nông học
hay bác học mới đặt tên cho chúng được, ma dù cho có biết cũng chẳng để làm gì
bởi tên món ăn mà không gắn cùng mùi vị thì chỉ là danh từ sáo rỗng.
Thường bữa
nhậu ngày đó bao giờ cũng phải có món nấm muối. Những ai thực sự đã làm quen với
món nấm muối thì chắc chắn không bao giờ coi các món thịt cá là loại sơn hào hải
vị duy nhất. Nấm là một món ăn không chỉ đặc biệt về các dưỡng chất, mà hương vị
của chúng trong thực đơn kèm bia thực sự là một bản tình ca quyến rũ, nếu có,
chắc chỉ có thể cái tinh tế và đặc biệt của nước mắm trong bữa cơm của người Việt
mới đáng được so sánh được với món nấm muối ở khu vực phương Bắc này.
Và như thế,
mỗi lần chạy qua Izium, ở đoạn cuối thành phố, đối diện với cây xăng Ukrnafta,
có một dãy hàng bán nấm, tôi đã không thể không dừng lại làm vài lọ bỏ vào xe.
Người bán có thể là một bà xách túi đến từ làng bên, kê hàng trên một hai thanh
gỗ, hoặc một ông đi chiếc xe Lada cà tàng chở đến một chiếc bàn gấp, để chồng
thành lớp những lọ nấm tự làm. Họ hiền lành và dễ mến, như những người dân miền
Đông hay miền Tây xứ này.
Mua bán
không chỉ là chọn món ngon khoái khẩu cho mình, mà còn cả những nụ cười, những
mặc cả mang tính chiếu lệ và những câu chuyện vui đôi khi trao nhau. Ví như, có
ông kể cho tôi là có người bạn cầm cây nấm đến hỏi ông ấy là nấm này có ăn được
không, ông ấy bảo: “Tất nhiên là ăn được, nhưng chỉ một lần duy nhất mà
thôi!”
Những ngày
đó đã qua…
Giờ đây, rừng
Izium đầy rẫy mảnh bom đạn và xác lính. Nấm có còn mọc?
TRẦN KIÊN CƯỜNG 19.05.2022
Publié par
Thụy My RFI à 16:37
No comments:
Post a Comment