Loạn tiến sĩ –
Vì đâu nên nỗi?
Hiếu Chân
5 tháng 5, 2022
https://saigonnhonews.com/thoi-su/van-de-hom-nay/loan-tien-si-vi-dau-nen-noi/
Một
buổi bảo vệ luận án tiến sĩ ở Viện Hàn Lâm KHXH Việt Nam. Ảnh Facebook.
Vài suy nghĩ lan man nhân chuyện tiến sĩ mọc
ra như nấm ở Việt Nam
Mấy hôm
nay, trên mạng xã hội Facebook rộ lên chuyện phong trào “tiến sĩ” nhân vụ báo
chí phanh phui chuyện Viện Hàn Lâm Khoa Học và Xã Hội Việt Nam cấp bằng tiến sĩ
giống như cái máy đẻ, “nghiệm thu” hàng chục đề tài nghiên cứu để sinh ra hàng
chục tiến sĩ trong một ngày. Đọc tiêu đề của các luận văn tiến sĩ này khó ai
khép được miệng cười, hoặc không nhịn được mà phải văng tục, chẳng hạn như luận
văn “Nghiên cứu giải pháp phát triển môn cầu lông cho công chức viên chức
thành phố Sơn La” của Đặng Hoàng Anh, bộ môn Giáo dục học, được giáo
sư tiến sĩ Lưu Quang Hiệp và phó giáo sư tiến sĩ Đặng Văn Dũng thuộc Viện Khoa
học Thể dục Thể thao hướng dẫn! Một
thông tin trên báo Tuổi Trẻ ngày 5 tháng Năm cho biết luận văn tiến sĩ
cầu lông của ông Anh đã “bảo vệ thành công” ngày 19 Tháng Giêng 2022 và đến
nay có tới 10 luận án tiến sĩ cầu lông như của ông Anh!
Người ta
còn tìm ra và đăng lên Facebook hàng chục bìa luận văn tiến sĩ của Học viện
Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh (tên mới của Trường Đảng Nguyễn Ái Quốc trung
ương, nơi đào tạo các quan chức lãnh đạo của đảng CSVN) với những đề tài giống
hệt nhau, kiểu như “Đảng bộ tỉnh Thanh Hóa lãnh đạo tổ chức cơ sở đảng ở
xã, phường, thị trấn từ năm 2005 đến 2015” của Lê Xuân Dũng; “Đảng
bộ tỉnh Bắc Ninh lãnh đạo Hội Liên hiệp Phụ nữ tỉnh từ năm 1997 đến 2015” của
Trần Thị Vân; “Đảng bộ tỉnh Hưng Yên lãnh đạo hoạt động của Hội Liên hiệp
Phụ nữ tỉnh từ năm 1997 đến 2015” của Nguyễn Thị Thu Hương v.v… Trên một
bài đăng của Facebooker Sơn Trần, chúng tôi đếm có hơn 30 luận văn như vậy.
Một
trong vô số luận án tiến sĩ ở Học viện Chính trị quốc gia HCM. Ảnh Facebook
***
Phong trào
tiến sĩ nở rộ ở Việt Nam như nấm sau mưa không phải tự dưng xuất hiện mà có chủ
trương chính sách khuyến khích của nhà cầm quyền. Các bộ ngành trung ương và
các thành phố lớn như Hà Nội, Sài Gòn đều đặt ra “chỉ tiêu” đào tạo, “nâng cấp”
hàng ngàn tiến sĩ cho đội ngũ cán bộ công chức. Ông Nguyễn Thiện Nhân, từng là Phó
thủ tướng, Bộ trưởng giáo dục, khi còn là Phó chủ tịch thành phố Sài Gòn đã yêu
cầu thành phố phải đầu tư 14,000 tỷ đồng để đào tạo 20,000 tiến sĩ làm việc cho
chính quyền thành phố!
Chính sách
khuyến khích “phổ cập tiến sĩ” còn được hỗ trợ bởi các biện pháp vật chất khác.
Người làm việc trong guồng máy nhà nước phải có bằng tiến sĩ mới có cơ may được
đề bạt làm phó giáo sư, giáo sư, lên các chức vụ quản lý. Độ tuổi nghỉ hưu theo
luật định là 60 tuổi với nam, 55 tuổi với nữ, nhưng nếu có bằng tiến sĩ thì nhà
quản lý có thể ngồi tiếp đến năm 65 tuổi, tiếp tục hưởng bổng lộc và sau đó vẫn
có thể làm tiếp nhưng không giữ chức vụ lãnh đạo, quản lý nữa.
Với những
quyền và lợi hấp dẫn như vậy, người người chen nhau đi tìm bằng tiến sĩ và các
“lò sản xuất” luận văn tiến sĩ âm thầm mọc lên, cung cấp đủ loại luận văn cho
người có nhu cầu và có tiền trả, thường là luận văn cho các ngành “tào lao”, chẳng
có ý nghĩa khoa học gì như ngành lịch sử Đảng, xây dựng Đảng, quản trị kinh
doanh, văn hóa học; hầu như không có các luận văn thuộc các ngành khoa học tự
nhiên hoặc công nghệ. Báo Asia
Sentinel từng đăng một phóng sự điều tra khá sốc về tình trạng
gian lận học thuật ở Việt Nam mà báo gọi là một thị trường kinh doanh lớn phục
vụ chủ yếu cho giới quan chức; có thể đọc bản dịch tiếng Việt của phóng sự
trên ở đây.
Không khó
để nhận ra những “luận văn tiến sĩ” kể trên là sản phẩm sản xuất hàng loạt của
một vài lò luận văn nào đó, lấy một bản luận văn “mẫu”, thay đổi chút về tên
người, địa danh và vài số liệu là có thêm một tiến sĩ được ra lò! Rất nhiều
quan chức lãnh đạo hoàn toàn không đi học, không có thời gian cho việc học
nhưng chỉ sau vài năm cầm quyền thì trên danh thiếp đã có thêm dòng chữ ghi học
vị tiến sĩ, giáo sư. Loại tiến sĩ đó chỉ có thể là do mua bằng, mua luận văn và
đút lót các hội đồng trường mà có.
Điểm hết sức
khác biệt của Việt Nam là ở các nước, luận văn tiến sĩ phải là một công trình
nghiên cứu, đưa ra một giá trị mới dù nhỏ về tri thức khoa học ở một lĩnh vực
nào đó, và phải trải qua một quy trình đào tạo, xét duyệt công phu của những
nhà khoa học có uy tín, không hề có cái luận văn tiến sĩ nào về cầu lông, cờ tướng,
lãnh đạo công tác hội, ứng xử của cán bộ, xây dựng phường xã… tào lao, vô bổ
như ở Việt Nam. Ở các nước, tiến sĩ là nhà khoa học, làm việc chủ yếu ở các cơ
sở nghiên cứu, thí nghiệm hoặc giảng dạy ở đại học, chẳng có bao nhiêu người
làm quan chức hành chánh trong khi ở Việt Nam, hơn một nửa số tiến sĩ là quan
chức đảng, lãnh đạo cơ quan chính quyền mà công việc chẳng liên can gì tới khoa
học, chẳng cần nghiên cứu.
***
Chuyện
trái khoáy là trào lưu coi trọng bằng tiến sĩ ở Việt Nam đi ngược lại với triết
lý nền tảng của chủ nghĩa cộng sản mà đảng và nhà nước Việt Nam cổ xúy, trong
đó đề cao người công nhân, nông dân như là nòng cốt của cách mạng vô sản.
Ngay từ
thuở mới thành lập, năm 1930, đảng CSVN đã thù địch với trí thức, coi những người
có bằng cấp, có học thức là tay sai của thực dân phong kiến, áp bức nhân dân
lao động. Câu khẩu hiệu đấu tranh của đảng thời Xô Viết Nghệ Tĩnh: “Trí,
phú, địa, hào – đào tận gốc, trốc tận rễ”, đặt trí thức lên hàng đầu những “đối
tượng” phải tiêu diệt. Những thanh niên trí thức được đào tạo trong
nhà trường của Pháp, khi đi theo cộng sản, như Trường Chinh (Đặng Xuân Khu), Phạm
Văn Đồng, Võ Nguyên Giáp… đều phải từ chối thành phần xuất thân, phải “vô
sản hóa”, phải hòa mình với công nhân, nông dân “để lãnh đạo họ”. Trong những
chiến dịch thanh trừng sau khi cầm quyền, như cuộc Cải Cách Ruộng Đất, đám bần
cố nông vô học làm theo sự dẫn dắt của các cố vấn Trung Cộng, thẳng tay tiêu diệt
những người có của (địa chủ, tư sản) và không tha cả những người có học (thầy
giáo, thầy thuốc) ở nông thôn.
Ở miền Bắc
sau năm 1954 và trên cả nước sau năm 1975, để được cho đi học, cho vào làm việc
trong chính quyền, cho vào đảng cộng sản, thanh niên phải có lý lịch tốt, cụ thể
là phải xuất thân từ thành phần công nhân, bần nông (nông dân nghèo), cố nông
(nông dân cực nghèo). Những ai xuất thân trong gia đình tư sản, địa chủ, dính
dáng với chế độ Việt Nam Cộng Hòa thì sống không bằng chết, bằng cấp càng cao càng
bị ngược đãi, đã được đào tạo, tu nghiệp ở các nước tư bản thì bị nghi ngờ là
CIA, là gián điệp, chẳng những không được sử dụng mà còn bị an ninh theo dõi
thường xuyên.
Đã có nhiều
thanh niên, là con cái các gia đình cán bộ cao cấp, được theo học các trường đại
học trong nước, được cho đi du học các nước Trung Quốc, Liên Xô, Đông Âu. Việc
đi học đại học, đặc biệt là đi du học nước ngoài, trước tiên là nhằm tìm chỗ
trú an toàn cho các con ông cháu cha, tránh phải vào lính cầm súng vào chiến
trường “sinh Bắc tử Nam” – nơi dành cho con cháu thường dân hoặc gia đình cán bộ
cấp thấp, không có thế lực hoặc quan hệ chính trị với quan chức. Việc chọn người
đi học chỉ dựa vào lý lịch và quan hệ, không coi trọng trình độ và khả năng học
vấn, nhưng vì “tình hữu nghị quốc tế vô sản” các sinh viên này sau mấy năm ở nước
ngoài, vẫn được tốt nghiệp, được cấp bằng, nhiều người có bằng phó tiến
sĩ (candidate). Một chính sách sau này của đảng CSVN hủy bỏ học
vị phó tiến sĩ, thế là hàng ngàn phó tiến sĩ sau khi ngủ một đêm dậy đều trở
thành tiến sĩ!
Chính sách
đào tạo và dùng người dựa trên lý lịch, trên thành phần giai cấp, khinh thường
học thức đã tạo ra một guồng máy cai trị dốt nát, tham lam và chỉ giỏi phá hoại.
***
Sau khi
chiếm được miền Nam năm 1975, đảng CSVN nhận ra không thể tiếp tục lề lối dùng
kẻ dốt cai trị người giỏi, cần phải “trí thức hóa” công nông cho phù hợp với thời
đại. Vả lại, đất nước hòa bình tạo điều kiện thuận lợi cho các cán bộ của đảng
được đi học văn hóa, việc mà họ đã bỏ qua trong những năm chiến tranh khổ cực.
Thế là các
chính sách khuyến khích cán bộ đi học được ban hành, các chương trình “bổ
túc văn hóa”, “chuyên tu”, “tại chức” mở ra rầm rộ. Có những người học
bổ túc văn hóa một năm hai, ba lớp; có nhiều người học “tại chức”, vừa làm việc
vừa đi học, nếu không thu xếp được thì nhờ đàn em học thay, thi hộ. Trong xã hội
lưu truyền câu thành ngữ: “Dốt
như chuyên tu, ngu như tại chức” là để chỉ hiện tượng này.
Gần đây,
trào lưu học chuyên tu, tại chức để lấy bằng cử nhân, thạc sĩ, tiến sĩ phát triển
mạnh, đem lại một nguồn thu đáng kể về tiền bạc cho các trường đại học, các giảng
viên cho nên mới có chuyện các trường tranh giành nhau, giẫm lên địa bàn của
nhau để trục lợi. Nhiều trường ở Hà Nội mở lớp đào tạo tận miền Trung, miền
Nam; trường ở Huế, Đà Nẵng mở lớp ở Cần Thơ, Vĩnh Long; giảng viên đi mây về
gió bằng máy bay, “chạy sô” từ tỉnh này sang tỉnh khác là chuyện bình thường.
Nhiều sinh viên ở Sài Gòn than thở với người viết bài này là ở trường bây giờ
sinh viên chỉ được học với các thầy cô trẻ, mới tốt nghiệp đại học và được giữ
lại trường, vừa thiếu kiến thức vừa không có kinh nghiệm dạy học bởi vì các thầy
cô có tuổi, có kinh nghiệm đã giành nhau đi dạy chuyên tu, tại chức ở tỉnh xa,
vừa có nhiều tiền vừa gầy dựng được quan hệ với quan chức địa phương, có nhiều
mối lợi.
Chẳng ai
quan tâm tới thiệt hại mà thế hệ sinh viên trẻ phải chịu đựng do lòng tham của
các bậc cha chú.
***
Cách đây
vài mươi năm, Tố Hữu – thi sĩ tuyên truyền số một của đảng – đã phán: “Những
kẻ quê mùa đã thành trí thức / Tăm tối cần lao nay bỗng hóa anh hùng”. Bây
giờ, nhiều cán bộ của đảng trong guồng máy chính quyền, hoặc đi ra từ rừng Trường
Sơn, hoặc từ những cánh đồng chiêm trũng của đồng bằng sông Hồng, đã có bằng tiến
sĩ nhưng có thành trí thức như Tố Hữu nói hay không lại là chuyện khác. Cái áo
không làm nên thầy tu, mảnh bằng không làm nên người trí thức, huống hồ là những
mảnh bằng giả, bằng mua. Cũng giống như những tư sản đỏ Việt Nam, nhờ chiếm đoạt
đất đai mà trở nên giàu có thì giỏi lắm chỉ có thể thành trọc phú chứ chưa thể
đặt chân vào giới thượng lưu.
Để thành
trí thức, để có tri thức, ngoài công phu học tập, rèn luyện, nghiên cứu, người
ta còn phải có một nền tảng văn hóa nhất định, từ truyền thống gia đình và môi
trường văn hóa xã hội. Môi trường văn hóa xã hội ở Việt Nam hiện nay không thuận
lợi cho sự vun trồng trí thức mà giỏi lắm chỉ có thể sinh ra trọc phú, cho dù
có mông má, điểm trang kiểu gì đi nữa.
Vì vậy, đừng
nên ngạc nhiên khi thấy các quan chức từ địa phương tới trung ương lên truyền
hình, báo chí phát biểu những câu “tranh hết phần ngu của thiên hạ” dù ai cũng
xưng là tiến sĩ, giáo sư!
-------------
Đọc
thêm:
·
Viện
Hàn lâm KHXH Việt Nam nghiệm thu đề tài khoa học như ‘máy đẻ’
No comments:
Post a Comment