Người
biểu tình Châu Á và giấc mơ Mỹ
Ian Buruma
- Project Syndicate
Chuyển ngữ: Hoàng Thủy Ngữ
10/03/2021
https://baotiengdan.com/2021/03/10/nguoi-bieu-tinh-chau-a-va-giac-mo-my/
Những
người biểu tình phản đối vụ đảo chính quân sự ở Myanmar hy vọng có sự can thiệp
của Mỹ, cho thấy hình ảnh của nước Mỹ với tư cách là đất nước đấu tranh cho tự
do toàn cầu vẫn chưa chết, ngay cả sau 4 năm Donald Trump theo chủ nghĩa cô lập
“Nước Mỹ trên hết”. Nhưng Hoa Kỳ luôn là một nước ủng hộ có chọn lọc cho nền dân
chủ, và bây giờ nó đang thu hẹp lại.
Một tháng trước, những người biểu tình đã tụ tập
bên ngoài Tòa đại sứ Hoa Kỳ ở Yangon để phản đối cuộc đảo chính quân sự ở
Myanmar. Họ kêu gọi Tổng thống Joe Biden can thiệp để các tướng lãnh rút về doanh trại và
bà Aung San Suu Kyi được trả tự do. Đảng của bà, Liên đoàn Quốc gia vì Dân chủ,
đã giành chiến thắng vang
dội trong cuộc tổng tuyển cử năm 2020. Đó là lý do tại sao các tướng lãnh,
những người sợ mất đặc quyền, đã thu tóm quyền lực.
Nhưng Tòa đại sứ Hoa Kỳ có
phải là nơi tốt nhất để tập trung phản đối? Tổng thống Mỹ có thể thực sự
làm được gì – ngoài việc lên án cuộc đảo chính bằng lời nói? Hy vọng vào sự can thiệp của Mỹ của
những người biểu tình cho thấy hình ảnh nước Mỹ như nhà vô địch của tự do toàn cầu vẫn chưa
chết, ngay cả sau 4 năm Donald Trump theo chủ nghĩa cô
lập “Nước Mỹ trên hết”.
Năm ngoái, những người biểu tình ở Hồng Kông thậm chí còn coi Trump như một đồng minh khi họ phản đối Trung Quốc đàn áp tàn bạo quyền tự trị lãnh thổ. Những
người biểu tình đã vẫy lá cờ Mỹ với hy vọng Hoa Kỳ sẽ giúp họ thoát khỏi
chủ nghĩa cộng sản độc tài Trung Quốc vì ông ta có lúc chỉ trích
Trung Quốc.
Sứ mệnh tự phong của Mỹ
nhằm truyền bá tự do trên khắp thế giới đã có một lịch sử lâu đời.
Hệ quả là nhiều cuộc chiến tranh không cần thiết đã xảy ra. Nhưng chủ nghĩa lý tưởng dân chủ của Mỹ cũng là nguồn cảm hứng cho
nhiều người. Theo lời
của John F. Kennedy, nước Mỹ từ
lâu đã coi mình là quốc
gia “tham gia vào một cuộc đấu tranh trên toàn
thế giới, trong đó chúng tôi nhận trọng trách
bảo tồn và phát huy những lý tưởng mà chúng tôi chia sẻ với phần còn lại của
nhân loại“.
Khi vùng lên chống lại Liên Xô vào năm 1956, người
Hungary nhận ra rằng, từ ngữ thường trở
thành sáo rỗng. Cách mạng Hungary đã bị dập tắt sau 17 ngày. Hoa
Kỳ đã không làm gì để giúp cuộc nổi dậy mà chính mình đã khuyến
khích.
Nhưng, đôi khi, tự do
có thể có được với sự giúp đỡ của Mỹ – chứ không chỉ chống lại chế độ chuyên chế của Hitler ở Tây Âu. Trong thập niên 1980,
người dân Philippines và Hàn Quốc đã nổi dậy chống lại chế độ độc tài với các cuộc biểu tình
rầm rộ, không khác gì các cuộc biểu tình ở Hồng Kông, Thái Lan và Myanmar trong hai năm qua. Nhiều
người ở Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa cũng đã làm như vậy. Một “nữ thần dân
chủ” cao 10 mét, lấy cảm hứng từ Tượng Nữ thần Tự do của Mỹ, đã được dựng lên tại
Quảng trường Thiên An Môn vào năm 1989.
Các cuộc biểu tình ở Trung Quốc
đã kết thúc một cách thảm khốc. Nhưng các nhà hoạt động ủng hộ dân chủ đã lật đổ được chế độ độc tài
Ferdinand Marcos ở Philippines và chế độ quân phiệt ở Hàn Quốc. Sự hỗ trợ của
Mỹ đóng một vai trò quan trọng. Ở Đài Loan, một chính phủ độc tài đã được thay
thế bằng nền dân chủ – một lần nữa với sự giúp đỡ của Hoa Kỳ.
Nhưng điều mang lại hiệu quả ở
Philippines, Hàn Quốc và Đài Loan không chắc sẽ có hiệu quả ở Thái
Lan, Hồng Kông và Myanmar. Sự khác biệt chính là 3 quốc
gia nêu ra đầu tiên là những nước mà những người cánh tả gọi là “các quốc gia chư hầu” trong Chiến
tranh Lạnh. Các nhà độc tài của họ cũng là “những nhà độc tài của chúng tôi”,
được Hoa Kỳ bảo vệ như đồng minh trong cuộc chiến chống lại chủ nghĩa cộng sản.
Các chế độ này được duy trì nhờ sự hỗ trợ kinh tế
và quân sự của Hoa Kỳ. Do đó, họ có
thể tiếp tục đàn áp người dân, miễn là người
Mỹ vẫn coi chủ nghĩa cộng sản là một mối đe dọa toàn cầu. Nhưng khi Trung Quốc
mở cửa kinh tế và Liên Xô ngày càng suy yếu, các chế độ này nhanh chóng dễ bị
tổn thương. Trên truyền hình Mỹ, Marcos buộc phải hứa tổ chức một cuộc bầu cử tự do và công bằng. Khi cố gắng đánh cắp kết quả cuộc bầu
cử, ông đã bị một thượng nghị sĩ Hoa Kỳ yêu cầu từ chức mà không hề phản kháng (cut and cut cleanly). Marcos lên trực
thăng và cuối cùng phải sống lưu vong ở Hawaii.
Tương tự như vậy: Khi sinh viên Hàn Quốc, được phần lớn tầng lớp trung lưu ủng
hộ, đổ ra đường để phản đối, Hoa Kỳ cuối cùng đã ủng
hộ nền dân chủ. Các sinh viên không chỉ tức giận chế độ quân sự của nước họ, mà còn với cả Hoa Kỳ. Phụ thuộc vào sự bảo
vệ của quân đội Mỹ, các
tướng lãnh phải nghe theo khi Hoa Kỳ bảo họ rút quân.
Các tướng lãnh của Thái Lan và Myanmar không có lý do gì để
làm điều tương tự. Biden có thể đe dọa họ bằng các biện pháp trừng phạt và chỉ
trích họ bằng những lời lẽ gay gắt. Nhưng, với
việc Trung Quốc sẵn sàng tham gia với tư cách là người bảo trợ cho
Myanmar, chính
quyền quân sự không phải lo lắng nhiều (mặc dù, cho đến nay, họ vẫn e dè phản ứng của
Trung Quốc).
Giới lãnh đạo chính trị ở Thái Lan cũng có thể dựa
vào Trung Quốc. Từ
lâu, Thái Lan đã có truyền thống lợi dụng một cường
quốc này chống lại một cường quốc khác. Và, bởi vì Hồng
Kông chính thức là một phần của Trung Quốc, nên rất ít quyền lực bên ngoài có
thể làm gì đó để bảo vệ quyền của người dân – bất kể có bao nhiêu lá cờ Mỹ tung bay
trên đường phố.
Trong Chiến tranh Lạnh, các chế độ ở châu Âu và
châu Á có thể dựa vào Hoa Kỳ, và Hoa Kỳ do đó có ảnh hưởng lớn đến các nước
này. Giờ đây, một cuộc chiến tranh lạnh mới đang diễn ra – lần này là với Trung
Quốc. Nhưng vị thế cường quốc của Hoa Kỳ đã suy giảm rất nhiều kể
từ khi đạt đến đỉnh đlểm vào thế kỷ 20. Và niềm tin vào nền dân chủ Mỹ đã bị xói mòn do cuộc bầu
cử của một kẻ ái kỷ ngu xuẩn đã quấy rối các đồng minh truyền thống. Trung Quốc cũng là một
siêu cường đáng gờm hơn so với Liên Xô trước đây. Trung Quốc cũng thịnh vượng
hơn nhiều.
Các quốc gia ở Đông và Đông Nam Á vẫn cần sự hỗ trợ
về an ninh từ Hoa Kỳ. Chừng nào Nhật Bản không thể đóng vai trò quân sự hàng
đầu, do cái quá khứ xấu xa và hiến pháp theo chủ nghĩa hòa bình, Hoa Kỳ vẫn sẽ là đối trọng
chính đối với một Trung Quốc ngày càng thống trị. Nhưng, cũng như Thái Lan trong trò chơi quyền lực khôn khéo, các đồng minh của Hoa Kỳ có lẽ sẽ không
trở thành “chư hầu” như trước đây. Ngay cả người Hàn Quốc cũng cẩn thận để không làm xáo trộn mối quan
hệ với Trung Quốc. Hoa Kỳ ở xa; Trung Quốc ở kế bên.
Mô hình này đúng như mong đợi. Sự thống trị của Mỹ không thể kéo dài mãi mãi.
Các quốc gia châu Á cũng như châu Âu nên tránh phụ thuộc hoàn toàn vào một cường quốc không phải lúc nào cũng có thể bảo vệ mình. Trở thành “trạng thái chư hầu” có thể là một điều nhục nhã. Tuy nhiên, có thể
sẽ đến một ngày, một số người, ở đâu
đó, sẽ nhớ đến Pax Americana, khi Hoa Kỳ đủ mạnh
để loại bỏ những thành
phần không mong muốn.
-------------------------
1 COMMENT
Tượng Nữ thần Tự do dựng ở cảng New Yok, về sau,
được mô phỏng và dựng tại Quảng trường Thiên An Môn từ 15.4.1989 đến 4.6.1989
không là “Tượng Nữ thần Tự do của Mỹ” mà là của Pháp. Nó là hình ảnh tiêu biểu
cho nữ thần Tự do từ thời Cách mạng Pháp 1789. Mỉa mai thay, nó thậm chí còn
được đúc hình nổi trên đồng tròn bằng bạc (1$) của ba xứ Đông Dương thuộc Pháp
nên dân chúng gọi là đồng bạc “bà đầm xòe”.
Tượng Nữ thần Tự do ở New York đúc tại Pháp bởi Auguste Bartholdi (1834-1904)
và được người Pháp chở sang biếu người Mỹ ngày 28.11.1886, như một tặng phẩm
tượng trưng cho nền tự do Hoa Kỳ.
------------------------------------------
NGUỒN :
Asian
Demonstrators and the American Dream
Mar 4, 2021
No comments:
Post a Comment