Phan Nguyên dịch
22/05/2020
Nước Mỹ đã trừng phạt
Huawei không chỉ vì một số chính trị gia của họ sợ công ty thiết bị mạng khổng
lồ này của Trung Quốc cho phép các cơ quan tình báo ở Bắc Kinh nghe lén các
liên lạc của khách hàng. Công ty này, người đi đầu thế giới trong lĩnh vực viễn
thông 5G của tương lai, cũng tượng trưng cho sự phát triển kinh tế và công nghệ
của Trung Quốc. Tổng thống Donald Trump không thích nó một chút nào. William
Barr, tổng chưởng lý của ông, đã cảnh báo rằng nước Mỹ có nguy cơ “phải từ bỏ vị
trí dẫn đầu” cho Trung Quốc nếu không thể “chặn bước Huawei” trên con trường thống
trị 5G.
Một nỗ lực như vậy trước
đây, cấm bán linh kiện do Mỹ sản xuất cho Huawei, bao gồm cả các chip (bộ vi xử
lý) tiên tiến mà Huawei cần, không phải là đòn nốc-ao mà Nhà Trắng hy vọng
thành công. Các nhà sản xuất chip vẫn có thể tiếp tục bán chip cho Huawei từ
các nhà máy bên ngoài nước Mỹ. Vì vậy, vào ngày 15 tháng 5, chính quyền Trump
đã mở rộng các hạn chế từ chip sang các công cụ được sử dụng để sản xuất chip,
trong đó phần nhiều đến từ Mỹ. Nếu các nhà sản xuất chip lớn, như Công ty Sản
xuất chất bán dẫn Đài Loan (TSMC), sử dụng thiết bị do Mỹ sản xuất, thì họ sẽ không
còn có thể chế tạo các con chip theo thiết kế của Huawei ở bất cứ đâu trên thế
giới.
Trong một cuộc họp báo
vào ngày 18 tháng 5, Huawei nói rằng quy định này đe dọa sự sống còn của công
ty. Ba ngày sau, Chủ tịch Tập Cận Bình tuyên bố sẽ đầu tư 1.400 tỉ đô la cho tới
năm 2025 để tăng cường sự độc lập công nghệ của Trung Quốc. Tuy nhiên, cũng như
với những hạn chế ban đầu của Mỹ, phát súng mới nhất trong cuộc chiến chip
Trung – Mỹ có thể không có kết quả như mong muốn.
Các quy tắc mới có thể
hoàn toàn trượt mục tiêu dự định. Huawei trả tiền cho các nhà sản xuất hợp đồng
để lắp ráp điện thoại và trạm phát sóng di động. Các chip mà TSMC chế tạo cho
Huawei được gửi đến cho các công ty đó, chứ không phải cho Huawei. Thành phẩm
thường được gửi trực tiếp đến cho khách hàng của Huawei. Huawei không cần đụng
vào con chip nào. Điều này có thể giúp Huawei thoát thế hiểm nghèo. Một số luật
sư lưu ý rằng các hạn chế mới này dường như không áp dụng cho các mặt hàng được
gửi cho bên thứ ba và không được gửi cho Huawei, ngay cả khi những thứ này được
cung cấp theo hướng dẫn của Huawei.
Ngay cả khi các chuyên
gia pháp lý sai, quy định này cũng khó thực thi: các xưởng sản xuất chip của
châu Á rất khó giám sát. Quan trọng hơn, ngành công nghiệp bán dẫn trị giá 412
tỷ đô la được toàn cầu hóa đến mức ngay cả cánh tay nối dài của luật pháp Mỹ
cũng sẽ gặp khó khăn nếu muốn kiềm chế nó. Kết quả khả dĩ của các biện pháp kiểm
soát xuất khẩu mới có thể là khiến một phần của ngành sản xuất chip Hoa Kỳ phải
chuyển ra nước ngoài.
Phạm vi địa lý của ngành
công nghiệp đã trở nên rộng hơn và “ít Mỹ hơn” theo thời gian. Một cách so sánh
cơ bản là theo dõi tài sản cố định của ngành công nghiệp này đang nằm ở đâu,
như được ghi trong hồ sơ của các doanh nghiệp công nghệ niêm yết (xem biểu đồ).
Chẳng hạn, các công ty bán dẫn hàng đầu toàn cầu hiện chỉ có 20% số nhà máy ở Mỹ.
Các công ty châu Á, như TSMC, SMIC và Samsung, chủ yếu đặt nhà máy của họ tại
quê nhà. Trong khi đó, theo Dan Hutcheson từ công ty tư vấn VLSI, các nhà sản
xuất chip của Mỹ và nhiều nhà cung cấp đã đa dạng hóa về mặt địa lý trong nhiều
năm qua, một phần nhằm theo đuổi lao động giá rẻ, một phần để đề phỏng rủi ro
thiên tai.
Semipermanence
Selected semiconductor companies
Ví dụ như Intel, công ty
sản xuất chip có thiết kế riêng cho khách hàng (trong đó có Huawei) để lắp ráp
các thiết bị điện tử. Năm 2019, Intel có hơn 35% tài sản cố định trị giá 55 tỷ
đô la, một con số thể hiện năng lực sản xuất, nằm ở nước ngoài. Trong đó, 8 tỷ
đô la đặt ở Israel và 4 tỷ đô la ở Ireland. Các chuyên gia trong ngành nói rằng
các lô hàng chuyển sang Trung Quốc từ cả hai nơi này đã tăng lên kể từ khi Mỹ bắt
đầu tấn công Huawei. Intel cũng có hơn 5 tỷ đô la tài sản ở Trung Quốc, thị trường
lớn nhất của công ty. Cụ thể, 20 tỷ đô la trong tổng doanh thu 72 tỷ đô la của
công ty trong năm ngoái đến từ Trung Quốc.
Một ví dụ khác là Analog
Devices, một công ty nhỏ hơn của Mỹ chuyên sản xuất chip tần số vô tuyến mà
Huawei sử dụng rất nhiều cho việc lắp ráp các trạm phát sóng viễn thông. Công
ty này cũng có cơ sở sản xuất ở nhiều nơi: một nửa tài sản của nó nằm ở
Philippines, Ireland, Singapore và Malaysia. Có lẽ điều đó có thể giúp công ty
dễ dàng hơn trong việc xem xét khả năng sản xuất các chip cho Huawei tại các cơ
sở không phải của Mỹ.
Sự phức tạp về địa lý đã
khiến chính phủ Mỹ khó có thể ngăn chặn các nhà sản xuất chip tiếp cận Huawei.
Do đó, Mỹ chuyển chú ý vào các công cụ sản xuất chip, nhiều trong số đó vẫn được
sản xuất tại Mỹ và do đó Washington dễ kiểm soát hơn. Công ty Applied
Materials, có trụ sở tại California, xây dựng bộ dụng cụ được sử dụng để đúc mẫu
silicon, có 90% tài sản tại Hoa Kỳ. Lam Research, một nhà sản xuất thiết bị của
Mỹ được sử dụng bởi TSMC và những công ty khác để chế tạo đĩa bán dẫn, có 88%
nhà máy trị giá 1,1 tỷ đô la đặt tại Mỹ.
Một ẩn số lớn xung quanh
quy tắc mới đối với Huawei, mà các luật sư trong ngành đang bận rộn giải mã, đó
là liệu các thiết bị được sản xuất tại các nhà máy của các công ty Mỹ nhưng đặt
tại nước ngoài thì có được tính là “Mỹ” hay không. Nếu có, các nhà máy sản xuất
chip dựa vào các công cụ như vậy để chế tạo các chip tiên tiến cho Huawei, như
TSMC, sẽ cần tìm các nhà cung cấp thay thế. Các nhà sản xuất công cụ đối thủ của
Mỹ đến từ Nhật Bản, như Tokyo Electron và Hitachi High-Technologies, đột nhiên
có lợi thế cạnh tranh địa chính trị mới.
Một ẩn số khác liên quan
đến thông báo được đưa ra ngay khi các biện pháp mới của Mỹ chống Huawei được
tiết lộ. Vào ngày 15 tháng 5, TSMC đã xác nhận họ sẽ xây dựng một nhà máy sản
xuất chip trị giá 12 tỷ đô la ở Arizona, hoạt động vào năm 2024. Tại sao công
ty Đài Loan, có 15% doanh thu đến từ Huawei, đồng ý rót hàng tỷ đô la vào Mỹ
khi Mỹ trên thực tế đang làm công ty mất một khách hàng lớn? Có thể TSMC muốn lấy
lòng chính quyền Mỹ, hy vọng điều đó sẽ giúp công ty tránh được các biện pháp
trừng phạt đối với các khách hàng Trung Quốc khác. Các nhà quan sát chỉ ra một
khả năng khác. TSMC có thể chuyển các thiết bị Mỹ từ các nhà máy hiện có của
mình sang nhà máy ở Arizona, giải phóng không gian trong các nhà máy tại Đài
Loan để họ lắp đặt các thiết bị mới hoàn toàn không phải của Mỹ để có thể tự do
phục vụ các khách hàng Trung Quốc. TMSC đã không trả lời đề nghị bình luận của
chúng tôi.
Ngay cả khi đó không phải
là ý định của TSMC, các giải pháp đối phó sẽ sớm sinh sôi nảy nở. Vào ngày 18
tháng 5, ông chủ của Samsung Electronics đã đi thăm nhà máy sản xuất chip mới của
công ty tại Tây An, một thành phố ở miền trung Trung Quốc. Samsung, có kế hoạch
đầu tư 115 tỷ đô la vào hoạt động sản xuất chip trong thập niên tới, nói rõ họ
sẽ không bỏ qua Trung Quốc. Các biện pháp kiểm soát xuất khẩu của Mỹ có thể sẽ
khuyến khích họ trang bị cho các nhà máy của mình các thiết bị giúp họ không trở
thành nạn nhân của cạnh tranh địa chính trị Trung – Mỹ.
Những chuyên gia trong
ngành công nghiệp chip nói rằng thiết bị chế tạo chip đang được tiếp thị tại thị
trường nội địa Trung Quốc là “không có vấn đề”, nghĩa là khách mua Trung Quốc
không cần phải lo lắng về các quy định quản lý xuất khẩu mà chính quyền Trump
đang sử dụng để tấn công Huawei. Một người có quan hệ gần gũi với các nhà chế tạo
công cụ Mỹ cho biết một số công ty trong số họ đang nghĩ đến việc chuyển các bằng
sáng chế ra nước ngoài để xây dựng lại các nhà máy từ đầu, vượt ra khỏi phạm vi
tài phán của Mỹ, nhằm tránh các hạn chế chống Trung Quốc hiện tại cũng như
trong tương lai. Nếu vậy, các nỗ lực của ông Trump nhằm “phi Trung Quốc hóa”
ngành công nghiệp bán dẫn có thể có tác dụng ngược, làm ngành này trở nên “phi
Mỹ hóa” nhiều hơn. ■
***
Nguồn: “America’s
latest salvo against Huawei is aimed at chipmaking in China“, The
Economist, 22/05/2020.
---------------------------------
Có Thể Bạn Quan Tâm:
No comments:
Post a Comment