Ngã rẽ quyền lực của Tô Lâm
sẽ theo hướng nào?
Đinh Hoàng Thắng
| Diễn Đàn VOA Tiếng Việt
24/09/2024
https://www.voatiengviet.com/a/7796234.html
Hội
nghị TW-10 phải chăng là khúc quanh hiếm hoi? Nhiều vấn đề sinh tử của Đảng được
gói gọn trong 3 ngày họp là điều chưa từng có! Chuyến công tác Tây bán cầu của
TBT/CTN tuy chưa kết thúc nhưng hứa hẹn những thành công trên một số mặt.
https://gdb.voanews.com/19d47a17-d7e4-4ff7-96dd-45426ab098e3_w1023_r1_s.jpg
Ông
Tô Lâm đọc diễn văn tại Thượng Đỉnh Tương Lai của Liên Hiệp Quốc ở New York,
ngày 22 tháng Chín.
“Chuyển
đổi mềm” – Tại sao không?
Tổng bí
thư – Chủ tịch nước Tô Lâm, một lần nữa lại được giới quan sát và các nhà phân
tích “soi” kỹ lưỡng. Hội nghị Trung ương 10 của ĐCSVN [TW-10] từ 18 – 20/9 đã
đưa ra nhiều quyết định then chốt cho tương lai của Đảng và Nhà nước, trong đó
vai trò và định hướng quyền lực của ông Tô Lâm đang là một trong những điểm mấu
chốt. Trong phát biểu bế mạc Hội nghị TW-10, ông Tô Lâm cho biết, Trung ương đã
thống nhất xác định 4 nhóm vấn đề lớn để tiếp tục hoàn thiện Văn kiện Đại hội
14. Tại diễn đàn này, người đứng đầu ĐCSVN đã đảo ngược “phương thức
lãnh đạo” xưa nay, đặt người dân lên vị trí hàng đầu: “Nhân dân làm chủ, Nhà nước
quản lý, Đảng Cộng sản lãnh đạo” [1]. Nếu rồi đây, người dân có điều kiện để kiểm
chứng được sự đảo trật tự xưa nay trên thực tế, thì rõ ràng Tổng b1i thư –
Chủ tịch nước (TBT/CTN) Tô Lâm đã có bước chuyển nhất định trong phương thức
lãnh đạo của Đảng. Đảng sẽ không bao biện làm thay chính quyền và người dân sẽ
đứng ở vị trí trung tâm?
Sau Hội
nghị trên, chuyến công tác Tây bán cầu của ông Tô Lâm (21 – 27/9) tạo kỳ vọng về
“các bước chuyển đổi mềm” trong chính trị đối ngoại của Việt Nam. Thông báo Nhà
Trắng đưa ra hôm 22/9 về các hoạt động dự kiến của Tổng thống Biden trong tuần
này cho biết, “Tổng thống sẽ tham dự cuộc hội đàm với Tổng bí thư Tô Lâm” trong
hoạt động đầu tiên của ông vào ngày 25/9 [2]. Theo Reuters, tại cuộc hội kiến
Biden – Tô Lâm, ông Biden rất mong muốn làm sâu sắc hơn mối quan hệ với quốc
gia Đông Nam Á có vị trí địa-chính trị và là trung tâm sản xuất nhiều mặt hàng
chiến lược cho nước Mỹ. Tháng
9 năm ngoái, Biden đã đến thăm Việt Nam và đạt được các thỏa thuận về chất bán
dẫn và khoáng sản quý hiếm, cũng như nâng cấp lên vị thế cao nhất trong thang bậc
ngoại giao của Hà Nội [3]. Trong chuyến công du đầu tiên đến Mỹ từ khi giữ
cương vị TBT/CTN, ông Tô Lâm đã phát biểu tại Hội nghị thượng đỉnh Liên hợp quốc
về tương lai, thăm và phát biểu tại Đại học Columbia, gặp gỡ đại diện của một số
tập đoàn Hoa Kỳ, gồm Google của Alphabet và Facebook của Meta... Nhân dịp này,
chính quyền Việt Nam đã thả một số nhà hoạt động nổi tiếng, trong đó có Trần Huỳnh
Duy Thức [4].
Và bức thư
đầu tiên của Trần Huỳnh Duy Thức – mà nhiều mạng xã hội tôn vinh, ông là một
Nelson Mandela của xứ này – được đọc thấy trên mạng xã hội như vầy: “Hãy tin rằng
dân tộc ta đang bước vào một cuộc chuyển mình vĩ đại không thể đảo ngược. Đó là
tiến trình chuyển đổi ôn hòa được dẫn dắt bởi Trào lưu mềm với năng lượng mềm,
giúp chuyển hóa mọi năng lượng giận dữ tích tụ bao đời. Điều tốt đẹp đó đang đến
gần hơn bao giờ hết. Mong quý đồng bào giữ vững niềm tin!” Có thể hoàn toàn
chia sẻ với Facebooker Nguyễn Thông khi trả lời những ai thắc mắc, ông Thức làm
gì mà phải ca ngợi, phải quan tâm đến vậy? Xin thưa, Trần Huỳnh Duy Thức chỉ
làm điều mà biết bao người an phận đã không dám làm! Ông sẵn sàng chấp nhận sự
tù đày, tự gánh lấy nỗi buồn thế sự cho biết bao người tử tế khác [5]. Hãy
nhớ, một tù nhân lương tâm sau hơn 15 năm bị cách ly khỏi xã hội, bị đọa đầy
cùng cực, nhưng ngay cả khi “bị cưỡng chế đặc xá”, trong lời chào đầu tiên gửi
đến quý đồng bào thân yêu, không thấy một lời oán thán, trách móc… Chỉ người có
trí huệ thượng thừa mới hành xử được như vậy!
Trong bối
cảnh trên, nếu có một nét đồng điệu nào đó giữa nhà lãnh đạo cao cấp của Đảng/Nhà
nước với một tù nhân lương tâm như Trần Huỳnh Duy Thức – vì cả hai đều hy vọng
về sự chuyển đổi mạnh mẽ của đất nước trong tương lai – thì liệu có thể đánh dấu
bước chuyển mình về nhận thức của giới cầm quyền về người dân? Nếu trước đây lãnh đạo Đảng thường
nhấn mạnh quyền kiểm soát và quản lý xã hội, thì nay “chuyển đổi mềm” có mở ra
được một hướng đi mới, nơi mà những năng lượng tích cực và sự đồng thuận giữa
người dân, chính quyền và bản thân các nhà lãnh đạo có thể dẫn đến một quá
trình tiến hóa ôn hòa, nhưng sâu rộng và bền vững? Hay diễn đạt như cựu Thứ trưởng
Ngoại giao Nguyễn Đình Bin, một người đang bước vào lứa tuổi U-90 mà vẫn canh
cánh bên lòng: “Không có giải pháp nào khác là phải thực hiện đổi mới
chính trị thực sự toàn diện và triệt để, hội nhập toàn diện và thực sự vào dòng
chẩy chủ lưu của tự do, dân chủ, văn minh trên thế giới hiện nay, như không ít
lãnh đạo, nguyên lãnh đạo các cấp, đảng viên, trí thức thực sự tâm huyết, trí
tuệ… và cá nhân tôi đã góp ý với Đảng” [6].
Quốc
tế biến động, quốc nội có đứng yên?
Mới đây,
các nhà lãnh đạo của Úc, Ấn Độ, Nhật Bản và Hoa Kỳ nói, sẽ công bố kế hoạch cho
các sáng kiến an ninh mới ở Ấn Độ Dương, khi Tổng thống sắp mãn nhiệm Joe Biden
tiếp đón những người đồng cấp từ nhóm Bộ Tứ (Quad) tại Mỹ, do những lo ngại
chung về Trung Quốc [7]. Như vậy, Trung Quốc đâu chỉ hiếp đáp Philippines hay xả
nước xuống vùng đồng bằng Bắc Bộ của Việt Nam cho lũ lụt trầm trọng thêm. Bắc
Kinh khiến cả các nước lớn quan ngại. Ấn Độ, cho đến nay chưa tham gia bất kỳ
liên minh quân sự nào, “nhưng các hành động xâm lược trên biển gần đây của
Trung Quốc có thể ‘thay đổi phương trình’ đối với Ấn Độ và có thể thúc đẩy Ấn Độ
cởi mở hơn với ý tưởng hợp tác an ninh Bộ Tứ", bà Lisa Curtis, chuyên gia
chính sách châu Á tại Trung tâm An ninh Hoa Kỳ Mới, người trước đây từng làm việc
tại Nhà Trắng, CIA và Bộ Ngoại giao, cho biết như thế. Riêng Việt Nam cũng đang
tính toán nâng cấp quan hệ cao nhất với Indonesia giữa biến thiên địa-chính trị
[8].
Tiến sĩ Hà
Hoàng Hợp, một nhà nghiên cứu độc lập tại Việt Nam nói với VOA, Hà Nội đang có
kế hoạch nâng cấp quan hệ lên mức đối tác chiến lược toàn diện của Việt Nam với
Indonesia, Philippines, Thái Lan và Singapore; riêng đối với Philippines và
Indonesia có thể sẽ nhanh hơn [9]. Sở dĩ Hà Nội có sự “ưu tiên” nâng mức độ
quan hệ với hai nước trên, là vì lý do địa-chính trị, một uyển ngữ để nói tránh
đi sự đe dọa và ăn hiếp của Trung Quốc. Nhân chuyên công du của ông Tô
Lâm ở Mỹ dịp này, Giáo sư Zachary Abuza, chuyên gia về Đông Nam Á tại Đại học
Chiến tranh Quốc gia ở Washington từng hy vọng rằng, ông Tô Lâm sẽ đến
Washington, nhưng rồi cả hai nước đã bỏ lỡ một cơ hội. Ông Abuza phân
trần: “Hai nước đang kỷ niệm một năm nâng cấp quan hệ, và sẽ có một loạt các vấn
đề trong quan hệ song phương cần thảo luận… Cả hai bên lẽ ra nên thúc đẩy tổ chức
một cuộc gặp giữa hai nguyên thủ, nhất là khi ông Tô Lâm có thể sẽ trao lại chức
Chủ tịch nước”. Ông Abuza cho rằng Hà Nội quá thận trọng, không muốn bị coi là
can thiệp vào chính trị Mỹ, nếu ông Tô Lâm giờ này lại đến Nhà Trắng vào lúc bầu
cử Mỹ vào hồi cao trào [10].
Vậy, ngã rẽ
quyền lực của Tô Lâm sẽ đi về đâu? Rõ ràng, trong bối cảnh quốc tế ngày càng phức
tạp và căng thẳng như hiện nay, sự lựa chọn của Tô Lâm không chỉ ảnh hưởng đến
tương lai của Đảng Cộng sản Việt Nam mà còn định hình vị thế của đất nước trên
trường quốc tế. Việc tham gia sâu hơn vào các cơ chế an ninh khu vực
như các “tiểu liên kết” hay nâng cấp quan hệ đối tác với các nước láng giềng là
những bước đi cần thiết để Việt Nam bảo vệ lợi ích quốc gia trước sự lấn lướt của
Trung Quốc. Tuy nhiên, bài toán khó ở đây là cân bằng giữa nhu cầu hợp
tác an ninh quốc tế với yêu cầu giữ vững chính sách đối ngoại độc lập và không
bị cuốn vào các liên minh quân sự. Điều này đặt ra thách thức lớn đối với Tô
Lâm và giới lãnh đạo Việt Nam: Liệu họ có thể thực hiện thành công “chuyển đổi
mềm” trong chính trị quốc tế mà vẫn duy trì được ổn định nội bộ và quyền lực của
Đảng? Các tín hiệu tích cực từ chuyến công du Tây bán cầu, kết hợp với
xu hướng “chuyển đổi mềm” trong phương thức lãnh đạo trong nước, có thể tạo ra
một mô hình quyền lực mới cho ông Tô Lâm và ban lãnh đạo mới, nơi sự linh hoạt,
mềm dẻo nhưng vẫn kiên định với nguyên tắc chủ quyền là kim chỉ nam trong cả đối
nội lẫn đối ngoại.
Cũng cần
phải phòng xa một kịch bản không mong muốn, khi sự “chuyển đổi mềm”, có thể dẫn
đến sự tự mãn trong cả lãnh đạo lẫn công chúng. Bằng cách đưa ra những cải cách
nửa vời, hoặc chỉ thay đổi ngôn từ, giới lãnh đạo có thể làm dịu đi những đòi hỏi
ngày càng tăng về một nền quản trị dân chủ hơn, mà không thực sự giải quyết các
vấn đề cấu trúc sâu xa. Điều này có thể tạo ra cảm giác về một tiến bộ giả tạo,
và có thể phản tác dụng, nếu người dân nhận ra không có thay đổi thực sự và đi
đến vỡ mộng. Ngoài ra, cách tiếp cận “chuyển đổi mềm” có thể giúp Việt
Nam điều hướng các mối quan hệ quốc tế phức tạp, đặc biệt là trong việc cân bằng
mối quan hệ với Trung Quốc, Mỹ và phương Tây. Tuy nhiên, ngoại giao mềm
nhiều khi không đủ để đối phó với những chiến thuật hung hăng của một cường quốc
lớn như Trung Quốc. Việt Nam, vì vậy, có thể và cần phải tính toán trước các
chiến lược quyết đoán hơn trong cả chính sách an ninh quốc tế lẫn kinh tế để bảo
vệ lợi ích quốc gia. Một cách tiếp cận quá mềm dẻo có thể bị coi là yếu đuối bởi
các đối thủ.
-------------
Tham khảo:
[6] https://www.facebook.com/dinh.nguyen.94009841
[8 và
9] https://www.voatiengviet.com/a/7794485.html
No comments:
Post a Comment