Không
gian: Từ « thành trì răn đe » đến « mặt trận tác chiến »
chiến lược
Minh
Anh - RFI
Đăng
ngày: 26/09/2024 - 15:44
Liệu
vòng tròn vệ tinh yên bình quanh Trái Đất chúng ta có sắp biến thành một bãi
chiến trường ? Căng thẳng đã gia tăng một nấc khi Mỹ nghi ngờ Nga cho triển
khai vũ khí chống vệ tinh chạy bằng năng lượng hạt nhân, trong khi các cuộc
thương lượng nhằm xác định các quy tắc đang rơi vào ngõ cụt. Cuộc đua vũ trang
không gian đã khởi động, nhưng khó biết được ai đang làm gì và với ý đồ gì.
HÌNH
:
Phi
thuyền SpaceX Falcon 9 cất cánh từ căn cứ Không gian Mỹ, Cap Canaveral, mang
theo vệ tinh Turksat 6A, ngày 08/07/2024. AP - John Raoux
Hiện
trạng
Ngày
21/05/2024, Lầu Năm Góc cáo buộc Matxcơva hôm 16/5 đã phóng một loại vũ khí
không gian và triển khai trên cùng quỹ đạo một vệ tinh của chính phủ Mỹ. Nếu
như phát ngôn viên điện Kremlin Dmitri Peskov từ chối bình luận thông tin
trên, thì phía Nga cũng tố cáo Mỹ tìm cách bố trí vũ khí trên không gian sau
khi Washington bác bỏ một nghị quyết về vấn đề này do Matxcơva đề xuất tại Hội
Đồng Bảo An một ngày trước đó.
Chuyên
gia Alain de Neve tại Trung tâm Nghiên cứu An ninh và Quốc phòng, trực thuộc bộ
Quốc Phòng Bỉ, trả lời tạp chí Tạp chí khoa học Epsil∞n (số ra tháng 10/2024)
nhắc lại « Trung Quốc hồi đầu năm 2023 đã phóng một vệ tinh, và từ
chính vệ tinh này, một vật thể không xác định lại được phóng tiếp, tiến đến gần
một vệ tinh quân sự của Mỹ. Những cỗ máy này, khi chơi trò búp bê Nga và có những
hành vi không bình thường, rõ ràng khiến người ta nghĩ đến những cuộc thử nghiệm
vũ khí diệt vệ tinh. »
Theo
đánh giá của bà Victoria Samson, giám đốc nghiên cứu về an ninh và bình ổn
không gian, Quỹ An ninh Thế giới (Secure World Foundation – SWF) với tạp chí
Epsil∞n, hiện có 12 nước là có những năng lực quân sự tương tự, tăng gấp đôi so
với cách nay sáu năm, trong số này có Pháp, Úc, Iran, Bắc Triều Tiên, Israel…
Thế giới đã từng chứng kiến bốn nước Hoa Kỳ, Trung Quốc, Nga và Ấn Độ cho nổ
tung các vệ tinh của mình bằng tên lửa phóng đi từ Trái Đất.
Một
hành động biểu dương sức mạnh nhằm phô diễn thế mạnh công nghệ, nhưng theo đánh
giá của nhiều nhà quan sát, đó lại là « một con dao hai lưỡi ». Không
những cú nện « búa tạ » này gây ra nhiều thiệt hại to lớn khi phát
tán nhiều mảnh vỡ, có nguy cơ mang đến nhiều phiền toái cho tất cả các nước, kể
cả bên tấn công, mà còn cho phép xác định thủ phạm.
Hồi
kết của một thành trì
Giải
thích với đài France Culture (15/06/2024) trong chương trình mang tên Affaires
Etrangères, nữ đại úy Béatrice Hainaut, chuyên gia Viện Nghiên cứu Chiến lược,
trường Quân sự Pháp, cho rằng điều ưu tiên hiện nay là tấn công mạng hay tấn
công điện từ như gây nhiễu, làm nhiễu tín hiệu GPS từ mặt đất… những phương thức
hành động kín đáo hơn, có thể làm gián đoạn tạm thời hệ thống liên lạc của đối
phương mà không lo bị quy trách nhiệm. Cuộc chiến tại Ukraina là một minh chứng
điển hình nhất.
« Đây
là những gì chúng ta đã thấy ngay trước cuộc xâm lược trên bộ của Nga tại
Ukraina. Mạng viễn thông vệ tinh thương mại Ka-sat Viasat mà quân đội Ukraina sử
dụng đã bị tấn công nhằm cắt đứt các đường liên lạc. Người ta nghĩ rằng khi
liên lạc trên mặt đất thông qua không gian bị gián đoạn, cuộc xâm lược trên bộ
sẽ đơn giản hơn. Do vậy, họ đã chuyển qua tấn công mạng khiến tất cả những thiết
bị đầu cuối nào sử dụng mạng lưới vệ tinh này không hoạt động được. Điều này chẳng
tác động gì đến bản thân vệ tinh nhưng ảnh hưởng đến tất cả những thiết bị đầu
cuối của người dùng. »
Không
gian về bản chất là được kết nối với nhau, khiến chúng có độ nhạy cao với mạng,
mà 80% hoạt động của chúng là dành cho quân sự. Xung đột tại Ukraina đã cho thấy,
lần đầu tiên, một hoạt động không gian là mục tiêu tấn công ưu tiên trong một
cuộc xung đột.
Sự
việc báo hiệu chấm dứt một thế nguyên trạng có hiệu lực từ thời Chiến Tranh Lạnh.
Từ sau Đệ Nhị Thế Chiến, không gian được dùng để dọ thám lẫn nhau và các vệ
tinh có vai trò như là một dạng « bảo hiểm nhân thọ », một dạng
« thành trì » răn đe hạt nhân, theo nhận định của chuyên gia về không
gian Xavier Pasco, giám đốc Quỹ Nghiên cứu Chiến lược (FRS), trên làn sóng
France Culture:
« Quả
thật, trong giai đoạn đầu tiên đó, bản thân không gian đã được sử dụng như là một
cách thức bảo đảm thế cân bằng chiến lược và do vậy bản thân không gian đã được
bảo vệ phần nào. Đương nhiên cũng có những cuộc thử nghiệm vũ khí, nhưng chúng
chưa dẫn đến một cuộc chạy đua mà tôi có thể nói là trang bị vũ khí giống như
những gì đã diễn ra trên Trái Đất với các loại tên lửa. Những gì chúng ta đang
chứng kiến ngày nay là sự thay đổi thế cân bằng này. Không gian có thể sẽ bị sử
dụng nhiều hơn cho các chiến dịch quân sự và có nguy cơ trở thành một mục tiêu,
trong mọi trường hợp là các hệ thống không gian. »
Cuộc
đua vũ trang
Diện
mạo thế giới thay đổi. Lực lượng Không gian Mỹ (US Space Force) năm 2024 lần đầu
tiên có mức ngân sách cao hơn của NASA : 29 tỷ euro so với 24 tỷ. Trung Quốc
cũng dành khoảng từ 15-20 tỷ cho không gian, trong khi Nga có mức ngân sách
khiêm tốn hơn chỉ tầm 5 tỷ.
Theo
quan sát của tướng Michel Friedling, chỉ huy đầu tiên của lực lượng không gian
Pháp, tiến trình quân sự hóa không gian trên thực tế đã được thúc đẩy từ những
năm 2010, khi Nga cho mở lại chương trình phát triển vũ khí phá vệ tinh, cùng
thời điểm nước này thành một lập lực lượng không gian, và điều ngạc nhiên nhất
là cùng lúc đó Trung Quốc cũng ra cho ra đời bộ chỉ huy bao trùm cả không gian,
mạng và tình báo.
Trên làn
sóng France Culture, tướng Michel Friedling giải thích tiếp :
« Người
ta dần phát triển những thứ đã tồn tại trước đây chính vì Liên Xô đã làm chủ
hoàn toàn các loại vũ khí chống vệ tinh trên quỹ đạo trong những năm 1970. Theo
quyết định của Khrouchtchev, họ đã triển khai một chương trình có tên gọi là
Istrebitel Spoutnikov, nghĩa đen là "sát thủ vệ tinh", nhưng chương
trình này đã bị rút vào đầu những năm 1990 sau khi bức tường Berlin sụp đổ. Đến
cuối những năm 2010, Nga cho phát triển trở lại bí quyết này để có được những
màn biểu dương đáng lo ngại trên quỹ đạo thấp cũng như là trên quỹ đạo địa tĩnh ».
Lãnh
đạo lực lượng không gian Mỹ tại Space Symposium 2024 khẳng định « thắng
lợi trên chiến trường phụ thuộc vào thành công trên không gian ». Quan
điểm này phần nào đã được chứng minh qua cuộc chiến Vùng Vịnh năm 1990, một bước
ngoặt lớn theo như đánh giá từ chuyên gia Xavier Pasco, cho thấy rõ tầm quan trọng
chiến lược của không gian trong một cuộc xung đột, cũng những rủi ro bị biến
thành mục tiêu tấn công:
« Trong
suốt chiến tranh Vùng Vịnh lần thứ nhất, người ta chợt nhận ra rằng việc sở hữu
các vệ tinh có khả năng đếm tên lửa trong các hầm chứa, hay nhìn thấy những thứ
rất chính xác chẳng giúp ích gì nhiều khi nói đến việc theo dõi một chiếc xe
pick-up chẳng hạn. Do vậy, Mỹ đã đầu tư rất mạnh mẽ vào thời điểm này ở khía cạnh
chiến lược không gian theo một chiều hướng mang tính tác chiến hơn, ý tôi muốn
nói là quân sự, có liên quan nhiều hơn đến chiến trường. »
Không
gian: Mục tiêu tấn công
Trong
cuộc chiến Vùng Vịnh, ưu thế chiến trường đã được bảo đảm bằng cách dựa vào các
phương tiện không gian, vốn dĩ đã trở nên thiết yếu, cùng với drone nổi tiếng
Predator chẳng hạn. Ông Paul Wohrer, nhà nghiên cứu tại Viện Quan hệ Quốc tế
Pháp (IFRI), nhận định với Epsil∞n rằng « không gian đã ngấm ngầm dịch
chuyển đến gần chiến trường. Nếu người ta sử dụng vệ tinh để hướng dẫn bom, thì
việc xem chúng như là những mục tiêu tấn công chẳng phải không hợp lý ? »
Chiến
tranh Ukraina từ hơn hai năm rưỡi qua cũng đã cho thấy rõ tính chất « hỗn
hợp » của một cuộc chiến tranh đương đại, vai trò của drone và
các chiến dịch tấn công mạng. Cuộc chiến này cũng làm nổi rõ vai trò của các vệ
tinh thương mại trong các cuộc xung đột mà điển hình là vai trò của mạng
internet Starlink của nhà tỷ phú Mỹ Elon Musk đối với các chiến dịch quân sự của
Ukraina.
Tướng
Michel Friedling, trong chương trình của France Culture, nhắc lại :
« Về vấn đề này, Nga đã có những cảnh cáo rất rõ ràng. Ngay sau khi các
dịch vụ của Starlink được cung cấp, mạng này là đối tượng bị gây nhiễu hồi
tháng 3/2022. Rồi đến tháng 10/2022 và tháng 02/2023, một quan chức cao cấp ở bộ
Quốc Phòng Nga công khai cảnh báo rằng tất cả các vệ tinh dân sự mà Ukraina sử
dụng để chống cuộc chiến xâm lược của Nga, đặc biệt là mạng Starlink, có thể được
xem như là những mục tiêu chính đáng đối với Nga. »
Trong
cuộc đua không gian này, học thuyết nổi trội ở các đại cường là chứng tỏ năng lực
đáp trả khi bị tấn công. Điều này dẫn đến một cuộc đua vũ trang không gian. Nhiều
ý tưởng thời Chiến tranh lạnh có thể thành hiện thực nhờ vào những tiến bộ kỹ
thuật – công nghệ như tia laser theo kiểu Star Wars ! Theo tình báo Mỹ,
Trung Quốc sở hữu nhiều đại bác laser có khả năng làm "mù", thậm chí
phá hủy các vệ tinh. Nước Pháp hồi năm 2023, trong luật về Kế hoạch Quân sự
2024-2030, thông báo năng lực laser sẽ được triển khai từ Mặt đất và trên quỹ đạo
từ đây đến cuối thập niên này.
Nga
thử nghiệm hạt nhân trên không gian ?
Trở
lại với cáo buộc của Mỹ về khả năng Nga triển khai vũ khí phá vệ tinh bằng năng
lượng hạt nhân, tướng Michel Friedling giải thích vì sao ông không tin vào khả
năng Nga đưa vũ khí hạt nhân lên không gian :
« Vậy
vũ khí hạt nhân trong không gian sẽ tạo ra điều gì ? Chúng sẽ tạo ra một
xung điện từ rất mạnh, mà sẽ không gây ra hậu quả tiên nghiệm nào trên Trái đất
nếu nó được sử dụng ở đủ độ cao, nhưng mặt khác sẽ phá hủy mạch điện của tất cả
các vệ tinh nằm trong tầm bắn của loại vũ khí này.
Vì
vậy, nhược điểm lớn của loại vũ khí như vậy là chúng sẽ vô hiệu hóa tất cả các
vệ tinh ở gần đó mà không có sự phân biệt. Vì vậy, nếu Nga sử dụng loại vũ khí
này, chúng sẽ phá hủy các vệ tinh của họ cũng như các vệ tinh của Trung Quốc, Mỹ,
Pháp, tất cả mọi thứ xung quanh đó.
Đây
là điều mà Mỹ đã từng thử nghiệm cách đây vài năm và đã bị dừng lại. Mỹ đã thực
hiện một cuộc thử nghiệm vào năm 1962 với vũ khí có sức mạnh đến 1,4 megaton,
có tầm bắn đáng kể ở khoảng cách 400 km, và họ nhanh chóng nhận ra thiệt hại
liên đới mà chúng có thể gây ra, nên họ đã dừng chương trình này. »
Nhưng
giới quan sát cũng cảnh báo, việc nở rộ các dịch vụ vệ tinh sửa chữa hay cung cấp
nhiên liệu cũng là những công cụ phá hoại tiềm tàng. Jean-Marc Laurent, cựu tướng
không quân Pháp, lưu ý « tất cả các hoạt động hậu cần có liên quan đến
mức độ cơ động cao và cho phép tiếp cận một vệ tinh để kiểm tra, tiếp nhiên liệu,
hoặc sửa chữa đều có thể bị khai thác cho các mục tiêu ít hòa bình ».
Không
chỉ trên chiến trường, không gian ngày càng mang tính chiến lược cho kinh tế.
Nhiều lĩnh vực như tài chính, nông nghiệp, giao thông hàng không hay hàng hải
cũng phụ thuộc vào hệ thống viễn thông vệ tinh. Do vậy, ông Franck Lefèvre,
giám đốc kỹ thuật thuộc Trung tâm Nghiên cứu Hàng không, cảnh báo « người
ta cũng có thể gây bất ổn nền kinh tế của một nước bằng cách tấn công các cơ sở
hạ tầng không gian của nước này ».
No comments:
Post a Comment