Chủ tịch nước kiêm tổng bí thư, ông Tô Lâm nắm trọn quyền lực
ở Việt Nam
Thu Hằng - RFI
Đăng
ngày: 22/07/2024 - 08:01
Chủ
tịch nước Tô Lâm trở thành người quyền lực nhất Việt Nam khi kiêm nhiệm chức tổng
bí thư đảng Cộng Sản từ ngày 18/07/2024. Giới quan sát và truyền thông phương
Tây đều cho rằng ông Tô Lâm « có khả năng củng cố quyền lực hơn nữa ».
HÌNH
:
Chủ
tịch nước Việt Nam Tô Lâm trong buổi tiếp đón tổng thống Nga Vladimir Putin, tại
phủ chủ tịch ở Hà Nội, Việt Nam, ngày 20/06/2024. © REUTERS - MINH HOANG
Là
người trực tiếp chống tham nhũng và cũng là « người cuối
cùng trụ lại », ông Tô Lâm sẽ tiếp tục sự nghiệp của ông Nguyễn Phú Trọng
nhưng « phục vụ cả lợi ích riêng », theo nhận định của
giáo sư Zachary Abuza, Trường Chiến tranh Quốc gia Washington.
Việc
được bầu làm chủ tịch nước được coi là « bước đệm » cho
chức vụ lãnh đạo đảng. Và ông không ngồi vào ghế chủ tịch nước nếu thực sự chưa
bố trí được người thân cận thay ông làm bộ trưởng Công An. Loại hết mọi đối thủ,
trong đó có hai chủ tịch nước, một chủ tịch Quốc Hội, để nắm giữ, dù tạm quyền,
cả hai chức vụ cao nhất của Việt Nam - tổng bí thư và chủ tịch nước - là « một
thắng lợi hoàn toàn » của ông Tô Lâm, theo giám đốc nghiên cứu
Benoît de Tréglodé, Viện Nghiên cứu Chiến lược của Trường Quân sự Pháp (IRSEM).
Ông
đánh giá : « Đây là một chính trị gia vô cùng quyền lực, nhận
được sự ủng hộ của một bộ (Công An) nằm trọng tâm của dự án chính trị.
Chúng ta sẽ thấy một sự cá nhân hóa quyền lực xung quanh ông ».
Trả lời RFI Tiếng Việt ngày 19/07, chuyên gia về Việt Nam Benoît de Tréglodé,
nhấn mạnh sẽ « không có đoạn tuyệt », mà là « tiếp
nối » chính sách của người tiền nhiệm. Có nghĩa là chiến dịch « đốt
lò » sẽ tiếp diễn, nhưng được điều phối để tránh ảnh hưởng sức hấp
dẫn của Việt Nam đối với các nhà đầu tư nước ngoài.
RFI
: Ông Tô Lâm dường như từng không muốn trở thành chủ tịch nước Việt
Nam nếu như chỉ giữ một mình chức vụ này nhưng hiện giờ ông đang giữ
vị trí mà ông Võ Văn Thưởng phải từ bỏ. Chức vụ mà ông Tô Lâm thực sự nhắm tới
là tổng bí thư đảng Cộng Sản, hiện giờ ông được bộ Chính Trị chỉ định thay thế
cố tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng. Như vậy ông kiêm nhiệm hai chức vụ cao nhất.
Liệu cuối cùng thời điểm có đến sớm hơn so với dự kiến không ?
Benoît
de Tréglodé : Trước
tiên phải nhớ rằng ông Tô Lâm suy ngẫm đến việc này từ nhiều năm nay. Ý thức rõ
về vị trí bộ trưởng Công An của mình, ông đã chiếm được vị trí trung tâm chiến
lược trong bộ máy Nhà nước. Cũng đừng quên rằng công an luôn là một yếu tố an
ninh vô cùng quan trọng trong việc bảo vệ chế độ từ bên trong trước những chuyển
biến chung của thời đại và xã hội. Nhờ vị trí chiến lược đó mà ngay từ đầu, ông
Tô Lâm đã là một ứng cử viên có tiềm năng lớn để thay thế ông Nguyễn Phú Trọng.
Vị
trí chủ tịch nước có tầm quan trọng tương đối hình thức trong hệ thống chính trị
Việt Nam, ông Tô Lâm không quan tâm trực tiếp đến chức vụ này. Nếu ông chấp nhận
đảm nhiệm vai trò chủ tịch nước, đó là vì ông biết dù sao đi nữa thì ông Nguyễn
Phú Trọng cũng không còn nhiều thời gian và chức chủ tịch nước thực sự chỉ là
hình thức chuyển tiếp đối với ông. Xin nhắc lại là trong lịch sử chính trị Việt
Nam đã có một số lần vị trí chủ tịch nước và tổng bí thư do cùng một người đảm
nhiệm, ví dụ sau khi chủ tịch nước Trần Đại Quang mất, ông Nguyễn Phú Trọng
kiêm nhiệm từ năm 2019 đến 2021.
Hiện
giờ, có lẽ chính việc tạm quyền, điều mà ông từng ngóng đợi và hy vọng đó, sẽ
đưa ông giữ chức vụ này ít nhất cho đến đại hội sắp tới của đảng Cộng Sản Việt
Nam, vào đầu năm 2026. Cho nên, xin nhắc lại, đó là điều mà ông Tô Lâm đã tính
toán.
*
RFI
: Tại sao « đây là một thắng lợi hoàn toàn đối với ông » Tô
Lâm, theo đánh giá của ông với một số cơ quan truyền thông Pháp ?
Benoît
de Tréglodé : Điều đầu tiên cần ghi nhận là trong những năm qua, với sự
thay đổi của bối cảnh quốc tế, các cuộc khủng hoảng kinh tế thường xuyên, khủng
hoảng Covid-19, tất cả các xã hội đều suy yếu. Vì vậy mục tiêu của các nhà lãnh
đạo đất nước - vốn khá độc đoán - là làm mọi cách để bảo vệ sự phát triển yên
bình của đất nước.Và nhìn từ góc độ này, trật tự là một khái niệm cực kỳ quan
trọng. Đó cũng là điểm chung đã đưa ông Nguyễn Phú Trọng đến gần ông Tô Lâm
hơn, lúc đó mới chỉ là bộ trưởng Công An chứ không phải là người kế thừa.
Mối
quan hệ giữa ông Nguyễn Phú Trọng và ông Tô Lâm đôi lúc vô cùng sóng gió. Nhưng
rõ ràng họ có chung quan niệm là xã hội Việt Nam phải có kỷ cương, không thể để
đất nước được quản lý theo cách « hỗn loạn, bất ổn » và cần phải cân
bằng giữa chủ trương « cởi mở về chính trị » và quan niệm « chặt
chẽ về trật tự ». Do đó, trật tự và việc duy trì trật tự là trọng tâm
trong dự án chính trị của hai nhà tư tưởng cực kỳ thực dụng này. Cả hai đều
chưa bao giờ thực sự muốn xem xét lại sự cân bằng quyền lực truyền thống với Bắc
Kinh, cũng như các nước lớn khác trên trường quốc tế. Mục tiêu là tránh bất ổn
trong nước và cho phép kinh tế xoa dịu bớt những khát vọng tiềm tàng của người
dân trong việc đòi hỏi nhiều quyền tự do hơn.
*
RFI
: Liệu « chiến thắng » này có khả năng kéo dài đến sau cả Đại hội
đảng ?
Benoît
de Tréglodé : Có. Phải nói là lịch sử thường không phải là nhà cố vấn
hay lắm nhưng đôi khi thì ngược lại. Người ta vẫn nhớ đến một nhân vật ít nổi
tiếng nhưng cuối cùng lại để lại một chút dấu ấn trong ký ức, đặc biệt là ở nước
ngoài, trong đó có Pháp. Đó là bộ trưởng bộ Công An đầu tiên của Việt Nam, ông
Trần Quốc Hoàn. Trong thời gian rất dài, gần 28 năm, từ năm 1953 đến 1981, ông
Trần Quốc Hoàn đứng đầu một bộ nòng cốt, mà hiểu được cách vận hành của bộ này
giúp nắm được sự hình thành chế độ chính trị Việt Nam.
Có
thể hình dung là ông Tô Lâm lấy tấm gương lịch sử này để làm hình mẫu. Ông Trần
Quốc Hoàn trở thành bộ trưởng bộ Công An năm 36 tuổi. Đây không phải là trường
hợp của ông Tô Lâm khi ông giữ vị trí được đánh giá là quan trọng trong bộ máy
Việt Nam. Nhưng dù sao gương mặt lịch sử này có ý nghĩa quan trọng để hiểu điều
mà ông Tô Lâm muốn làm với chế độ chính trị Việt Nam và cách ông đã thành công
trong vòng 3-4 năm vừa qua, đưa bộ Công An và người của ông vào vị trí không ai
cạnh tranh được. Trong bộ máy Nhà nước, cũng như trong bộ Chính Trị và trong
chính phủ, người xuất thân từ bộ Công An hiện giờ không có đối thủ cạnh tranh.
*
RFI
: Việc ông Tô Lâm kiêm nhiệm hai chức vụ cao nhất, ít nhất cho đến
kỳ Đại hội đảng, có thể dẫn đến những thay đổi nào trong nội bộ ?
Benoît
de Tréglodé : Sẽ
không có thay đổi lớn nào. Trước tiên, đó là một kế hoạch chính trị đã được suy
tính. Chúng ta nhớ là vào kỳ họp toàn thể của đảng Cộng Sản vào mùa thu 2023, vấn
đề kế nhiệm ông Nguyễn Phú Trọng còn chưa ngã ngũ. Ông Tô Lâm thực sự không muốn
có một cái tên nào khác nổi lên. Bị rơi vào tình thế khá tế nhị đó, ông Nguyễn
Phú Trọng buộc phải quyết định là đích thân ông chỉ đạo tiểu ban nhân sự đảng.
Đây là điểm quan trọng để hiểu được thời điểm căng thẳng lúc đó. Ông Tô Lâm,
nhân vật quyền lực số hai của chính quyền lúc đó, đã tính toán và chuẩn bị cho
mục tiêu của mình.
Một
điểm quan trọng khác vào thời điểm đó, đó là ông Tô Lâm đã lãnh trách nhiệm về
các chiến dịch chống tham nhũng, lĩnh vực trước đây nằm trong tay ông Nguyễn
Phú Trọng. Vì vậy, sự chuyển tiếp đã được được bắt đầu từ nhiều tháng, thậm chí
là nhiều năm qua, cho nên đừng mong là sẽ có những thay đổi lớn nào đó xảy ra từ
giờ cho đến Đại hội đảng Cộng Sản sắp tới. Ông Tô Lâm hoàn toàn ý thức được rằng
từ giờ ông kiểm soát bộ máy nhà nước Việt Nam. Và ông cũng ý thức được hình ảnh
của ông, cũng như trách nhiệm về hình ảnh của ông ở nước ngoài. Không có chuyện
khiến các đối tác thương mại lớn nước ngoài sợ hãi. Đảng không có phương tiện,
chính phủ cũng vậy. Tôi nghĩ rằng ông Tô Lâm sẽ duy trì tư duy khá cổ điển, có
nghĩa là chính sách « ngoại giao cây tre » nổi tiếng. Mô hình ngoại
giao này không phải do ông Nguyễn Phú Trọng tạo ra mà đã có từ rất lâu trong nền
chính trị Việt Nam. Và tôi nghĩ ông Tô Lâm sẽ tiếp tục chiến lược này.
*
RFI
: Các đối tác phương Tây sẽ có hình ảnh như thế nào về chủ tịch nước
kiêm tổng bí thư Tô Lâm, cũng như về chính phủ Việt Nam khi những kỷ niệm mà
ông Tô Lâm để lại ở Đức và Slovakia không hẳn tốt đẹp lắm trong vụ bắt cóc Trịnh
Xuân Thanh ?
Benoît
de Tréglodé : Trước
tiên, thường thì người ta chóng quên những chuyện liên quan đến chính trị. Tôi
cho rằng chủ nghĩa thực dụng đang chiếm ưu thế và đặc biệt là đối với các đối
tác lớn nước ngoài đang làm việc với Hà Nội, cũng như những đại tập đoàn nước
ngoài đầu tư vào Việt Nam và các nước đang mong muốn tăng cường hợp tác song
phương với Việt Nam. Những hành xử độc đoán trong quá khứ sẽ bị lãng quên khá
nhanh chóng.
Hơn
nữa, trong vòng một năm rưỡi cho đến kỳ Đại hội đảng lần tới, ông Tô Lâm sẽ tiếp
tục công cuộc mà Nguyễn Phú Trọng đã thực hiện, tức là cách thức mà cố tổng bí
thư đã xây dựng vị thế của Việt Nam trên trường quốc tế và trong khu vực với một
lập trường khá khéo léo, uyển chuyển giữa Trung Quốc và Hoa Kỳ và tất nhiên là
vị trí của Việt Nam trong khu vực, như trong khối ASEAN hoặc với các cường quốc
Đông Bắc Á. Đứng từ quan điểm này, chủ trương chuyên chế về chính trị với trong
nước của ông Tô Lâm sẽ được phối hợp với một chủ nghĩa thực dụng về kinh tế cực
kỳ mạnh mẽ.
*
RFI
Tiếng Việt xin chân thành cảm ơn giám đốc nghiên cứu Benoît de Tréglodé,
Viện Nghiên cứu Chiến lược của Trường Quân sự Pháp (IRSEM).
Hãng
tin Pháp AFP ngày 19/07 quan tâm đến « sự thăng tiến vượt bậc
của ông Tô Lâm, từ ngành cảnh sát đến đứng đầu đất nước » cùng
với nhận định ông là « một người khéo léo điều hành lâu
năm trong hậu trường ngành công an ». Còn Reuters, trích nhận định
của các chuyên gia, cho rằng việc ông thăng tiến từ bộ trưởng Công An lên chủ tịch
nước Việt Nam vào tháng 05 và hai tháng sau đảm nhận luôn nhiệm vụ của người đứng
đầu đảng chỉ càng củng cố thêm quyền lực của ông.
Giáo
sư danh dự Carl Thayer, chuyên gia cấp cao về Việt Nam tại Học viện Quốc phòng
Úc, nhận định : « Nếu ông Lâm trở thành người quyền lực
nhất ở Việt Nam mà không có cơ chế kiểm tra và cân bằng thì sẽ không tốt cho Việt
Nam và làm xói mòn nguyên tắc tập trung dân chủ ».
----------------------------
Các
nội dung liên quan
VIỆT
NAM - NGUYỄN PHÚ TRỌNG
Việt
Nam: Chủ tịch nước Tô Lâm thay tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng điều hành Đảng
VIỆT
NAM - TÔ LÂM - CHỦ TỊCH NƯỚC
Quốc
Hội Việt Nam chính thức bầu ông Tô Lâm làm chủ tịch nước
TẠP
CHÍ VIỆT NAM
Việt
Nam : Ai sẽ thay tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng ?
No comments:
Post a Comment