Quan
hệ Việt – Mỹ: Những kỷ niệm của tương lai
Đinh Hoàng Thắng
16/05/2022
https://gdb.voanews.com/03180000-0aff-0242-7ddc-08da34e0d606_w650_r1_s.jpg
Tổng
thống Hoa Kỳ Joe Biden đón Thủ tướng Việt Nam Phạm Minh Chính tại Nhà Trắng
ngày 12/5/2022. Photo US Embassy in Hanoi.
Vì lẽ
trên, Hoa Kỳ đang áp dụng phương cách đối xử với Hà Nội khá tế nhị. Ở mặt công
khai, Hoa Kỳ đẩy mạnh quan hệ với Việt Nam trên mọi lĩnh vực, cử các quan chức
cao cấp nhất tới Hà Nội, tặng tàu tuần tra giúp Việt Nam bảo vệ vùng biển, tặng
vaccine và thiết bị y tế giúp chống dịch COVID-19.
Đinh
Hoàng Thắng
*
Thủ tướng
Phạm Minh Chính bắt đầu chuyến công du Hoa Kỳ 7 ngày (từ 11 – 17/5/2022) bằng
buổi nói chuyện tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS). Thủ tướng
đã trình bày
viễn kiến về một Việt Nam như quốc gia tầm trung trong vòng 10 – 20 năm tới, và
một thế giới tốt đẹp hơn được xây dựng trên nền tảng của “sự chân thành, lòng
tin và trách nhiệm”. Thuật ngữ này được ông Chính nhắc lại 18 lần trong bài nói
chuyện của mình tại một trong những “think-tank” hàng đầu của nước Mỹ về chiến
lược, chính sách đối ngoại và các vấn đề quốc tế.
Tương đối ấn
tượng khi Thủ tướng Phạm Minh Chính mở đầu bài diễn văn chiều 11/5 bằng việc nhắc
lại sự tương đồng giữa hai bản Tuyên ngôn Độc lập nổi tiếng của Hoa Kỳ và của
Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. Sự tương đồng ấy, theo ông Chính, thể hiện khát vọng
chia sẻ những giá trị chung, mang tính phổ quát, không chỉ của hai quốc gia Mỹ
– Việt, mà còn của toàn nhân loại. Phát biểu của Thủ tướng lấp lánh một số tia
hy vọng toát ra từ mối bang giao đầy duyên nợ. Ông Chính cũng hàm ý, hai nước
đang chuẩn bị cho một cuộc hành trình “vươn ra biển lớn” giữa mùa giông bão,
khi ông thừa nhận thập niên thứ ba của thế kỷ 21 đang đứng trước thời điểm khó
khăn nhất kể từ sau Chiến tranh Lạnh. Thật vậy, xung đột ngay giữa lòng châu
Âu, theo ông Chính, đã gây ra những
hệ lụy to lớn đối với tình hình an ninh, chính trị, kinh tế, xã hội toàn cầu.
Từ “những kỷ niệm của tương lai…”
Khi tiếp
Thủ tướng Phạm Minh Chính vào tối 12/5/2022 tại Nhà Trắng, Tổng thống Joe Biden
đã bày tỏ tình cảm đặc biệt ông dành cho đất nước và con người Việt Nam. Dịp
này, hai nhà lãnh đạo bày tỏ sự đồng tình về việc tôn trọng độc lập và chủ quyền
của các quốc gia. Thủ tướng Chính gặp Tổng thống Biden trong khuôn khổ Hội nghị
thượng đỉnh Hoa Kỳ – ASEAN diễn ra tại Thủ đô Washington từ ngày 12 – 13/5. Ông
Biden nhắc lại, ông luôn dành nhiều tình cảm cho Việt Nam, bằng chứng là trong
thời gian làm Thượng nghị sĩ Hoa Kỳ, ông và người đồng nghiệp quá cố John
McCain đã vận động để tăng cường mối quan hệ của Hoa Kỳ với Việt Nam. Tổng thống
Joe Biden nhất trí với Thủ tướng Phạm Minh Chính về việc tôn trọng độc lập, chủ
quyền, toàn vẹn lãnh thổ và thể chế chính trị giữa các quốc gia, không sử dụng
vũ lực, giải quyết hòa bình các tranh chấp, xung đột, trên cơ sở luật pháp quốc
tế. Ông Chính đã chuyển lời mời thăm Việt Nam từ Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng
và Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc, ông
Biden cám ơn, và hứa sẽ thu xếp thăm Việt Nam vào thời gian phù hợp.
Trong bài
nói chuyện tại CSIS, Thủ tướng Việt Nam nhiều lần nhấn mạnh đến cơ sở nền tảng
của quan hệ “đối tác toàn diện” giữa hai nước. Ông Chính nhắc đến thư Tổng thống
Joe Biden gửi Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng năm 2021, tái khẳng định “quan hệ đối
tác toàn diện mạnh mẽ, đầy sức sống mà hai nước đã và đang cùng nhau xây dựng
là dựa trên nền tảng tôn trọng lẫn nhau, độc lập, chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ”.
Đặc biệt, ông Chính viện dẫn bức thư ngày 16/2/1946 của Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi
Tổng thống Harry Truman, trong đó nhấn mạnh mục tiêu của Việt Nam “là độc lập
hoàn toàn và hợp tác toàn diện với Hoa Kỳ”. Bài nói chuyện khẳng định tiếp, Việt
Nam và Hoa Kỳ giờ đây “đang đứng trước những cơ hội mới để đưa quan hệ đối tác
toàn diện phát triển ổn định, lâu dài, thực chất, hiệu quả, đi vào chiều sâu”.
Ông Chính bày tỏ “sự chân thành, lòng tin và trách nhiệm là chìa khóa để các quốc
gia giải quyết các vấn đề còn bất đồng, khác biệt trong một thế giới đầy biến động
như hiện nay” và đấy cũng là những nhân
tố “thúc đẩy quan hệ đối tác tác toàn diện Việt Nam-Hoa Kỳ lên tầm cao mới, thực
chất, hiệu quả hơn trong những năm tới”.
Dư luận
quan tâm, tại sao suốt cả bài phát biểu, Thủ tướng Chính không đề cập cụ thể về
khả năng nâng cấp mối bang giao Việt – Mỹ lên tầm “đối tác chiến lược” như sự
đón đợi của phía Hoa Kỳ? Thật ra vấn đề “chiến lược “ hay “không chiến luợc” đã
được dư luận từ cả hai phía nêu ra suốt hàng chục năm có lẻ, và giờ đây, ngay
trong từng nội dung cốt lõi của bài phát biểu tại CSIS, Thủ tướng đều nhấn mạnh
tính tất yếu của tiến trình “xây dựng bệ phóng để góp phần đưa quan hệ
hai nước lên tầm cao mới”. Thiết tưởng nên nhắc lại ở đây ý kiến của Giám đốc
Brian Eyler, từ Chương trình Đông Nam Á (Trung tâm Stimson), dóng lên cũng đúng
vào ngày 11/5, phân tích những bước tiến thần kỳ trong quan hệ Hà Nội –
Washington ngay trước thềm chuyến thăm Mỹ của Thủ tướng. Theo GS. Eyler, phát
triển được quan hệ với Việt Nam như ngày nay đã là một chiến thắng thầm lặng của
Hoa Kỳ. Việc vội vàng cố nâng quan hệ Việt – Mỹ lên tầm “đối tác chiến lược”
ngay trong cuộc gặp lần này giữa Tổng thống Joe Biden với Thủ tướng Phạm Minh
Chính có
thể phản tác dụng và chỉ khiêu khích chọc giận Trung Quốc.
Nhưng theo
giới phân tích, quan hệ Việt – Mỹ ngay giờ đây, thực chất đã ở mức “đối tác chiến
lược”, không kém quan hệ của Việt Nam với Nga, Trung Quốc hay Ấn Độ, nếu không
nói là sâu sắc hơn trên nhiều phương diện, từ kinh tế, văn hóa giáo dục đến an
ninh quốc phòng. Bang giao Việt – Mỹ rồi sẽ đạt đến điều mà Trợ lý Ngoại trưởng
Daniel Kritenbrink dự phóng khi chia tay những người bạn Việt Nam lúc kết thúc
nhiệm kỳ ở Hà Nội: “Chỉ có bầu trời là giới
hạn cho mối quan hệ Việt Nam – Hoa Kỳ”. Cho đến khi đó, và chỉ khi đó
mà thôi, lịch sử sẽ có dịp nhắc lại các bài phát biểu của Thủ tướng Phạm Minh
Chính tại các diễn đàn: từ CSIS đến Đại học Havard, từ Asia Society đến Hội đồng
Kinh doanh Hoa Kỳ – ASEAN… và một số nơi khác nữa trên đất Mỹ. Chưa hết, các
chính khách tương lai của cả hai nước (giờ này họ đang miệt mài học tập và
nghiên cứu tại các đại học Mỹ) sẽ ôn lại các buổi thảo luận của Thủ tướng Chính
với các quan chức Hoa Kỳ về “Khuôn khổ kinh tế Ấn Độ Dương – Thái Bình
Dương” (IPEF) của Tổng thống Joe Biden. Tất cả các kỷ niệm từ tương
lai hứa hẹn ấy sẽ dồn về trong khoảnh khắc để hoài niệm về sự hợp tác tuyệt vời
giữa hai khối quyết tâm chính trị đã thúc đẩy các mục tiêu của khuôn khổ kinh tế làm
nền tảng cho không gian “Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương tự do và rộng mở” (FOIP).
Trở về chuyến công du hiện tại
Từ cái lõi
kinh tế của cấu trúc an ninh liên vùng ấy, ông Chính hẳn ý thức được những
“chuyển dịch địa tầng” trong nền chính trị và kinh tế toàn cầu vào những thập kỷ
tới. Do đó, việc ông bày tỏ sự quan tâm và sẵn sàng hợp tác với Hoa Kỳ
để thực thi bốn trụ cột: ổn định chuỗi cung ứng, nền kinh tế kỹ thuật số, chống
biến đổi khí hậu và vấn đề liên quan đến lao động – thuế – chống tham nhũng, có
ý nghĩa vô cùng lớn lao. Ông Chính nhấn mạnh, những trụ cột này rất quan trọng
đối với Hoa Kỳ, đối với Việt Nam và các quốc gia khác. Nếu tham vọng của
ông Chính trong chuyến công du này chỉ đơn thuần là quyền lực kinh tế, thì ông
sẽ thi triển năng lực trên cương vị Thủ tướng thời hội nhập sâu rộng. Mà đã là kinh
tế tức là thị trường, không còn mấy làn ranh tư bản hay cộng sản, dù chỉ là
trên danh nghĩa. Nhưng nếu ông Chính chọn vị thế Thủ tướng như một giai đoạn
chuyển tiếp để đạt được tham vọng cao hơn về quyền lực chính trị, thì đương
nhiên ông sẽ hướng tới các mối quan tâm trải dài trên tất cả các lĩnh vực.
Không gian tư duy và hành động lúc này không chỉ là vấn đề thị trường, ở đây sự
lựa chọn không còn là theo Mỹ hay Trung Quốc, mà như ông Chính đã nhấn mạnh:
“Việt Nam không chọn bên, mà chọn chính nghĩa, sự công bằng, công lý và lẽ phải
trên cơ sở các nguyên tắc của
luật pháp quốc tế, Hiến chương Liên Hợp Quốc; bình đẳng, tất cả cùng có lợi,
cùng thắng”.
Nhưng
tuyên bố nói trên cũng lại là “gánh nặng” cho Thủ tướng khi ông sẽ đến Trụ sở
LHQ những ngày tới để trang trải với thế giới ba lá phiếu “bất thường” của Việt
Nam từ khi có cuộc xâm lăng của Nga trên đất Ukraine. Ông Chính nên cám ơn bà
Phó Đại sứ Ukraine từ Hà Nội đã “chia lửa” với ông, cũng đúng vào ngày 11/5,
khi ông phát biểu tại CSIS. Bà Nataliya Zhynkina cho rằng, việc Việt Nam bỏ phiếu
trắng tại LHQ tránh lên án hành động Nga xâm lược Ukraine, chưa được hiểu đúng ở
nhiều nơi, lẫn trong lòng Việt Nam. Bà nói, mọi tuyên bố của Việt Nam tại LHQ đều
mạnh mẽ và rõ ràng: Việt Nam không tán thành việc vi phạm luật pháp quốc tế, sử
dụng vũ lực và đe dọa tấn công vũ lực, sát hại dân thường và phá hủy cơ sở hạ tầng.
Tuy nhiên, bà Phó Đại sứ cũng bình luận thêm: “Vì lợi ích ngắn hạn, có thể một
vài nước vẫn bị cám dỗ tiếp tục việc giao thương với Nga như bình thường. Đồng
thời, với chính sách trừng phạt quy mô lớn của các quốc gia hàng đầu thế giới
nhằm vào Nga, về lâu dài những nỗ lực đó sẽ gây ra những hậu quả theo hệ thống
một cách sâu sắc cho nền kinh tế của những nước vẫn dựa vào hợp tác với
Nga và cho sự ổn định toàn cầu nói chung….”
Vì lẽ
trên, Hoa Kỳ đang áp dụng phương cách đối xử với Hà Nội khá tế nhị. Ở mặt công
khai, Hoa Kỳ đẩy mạnh quan hệ với Việt Nam trên mọi lĩnh vực, cử các quan chức
cao cấp nhất tới Hà Nội, tặng tàu tuần tra giúp Việt Nam bảo vệ vùng biển, tặng
vaccine và thiết bị y tế giúp chống dịch COVID-19. Nhưng trong những phòng họp
khép kín, Washington vẫn tiếp tục thảo luận với Hà Nội về những vấn đề khúc mắc
trong bang giao giữa hai nước như quan hệ với Nga, vấn đề dân chủ, nhân quyền,
tự do tôn giáo, chênh lệch cán cân thương mại, thao túng tỷ giá tiền tệ… Chính
quyền Biden đã đưa Việt Nam ra khỏi danh sách các nước thao túng tỷ giá tiền tệ
để giành lợi thế về thương mại, nhưng trong các cuộc gặp giữa ông Chính với bà
Janet Yellen, bộ trưởng Tài Chính và bà Gina Raimondo, bộ trưởng Thương Mại,
hôm 12/5/2022, những vấn đề này chắc chắn vẫn được
đề cập dù cho đến nay, phía Mỹ vẫn thận trọng không tiết lộ nội dung của các cuộc
làm việc.
Theo
Daniel Kritenbrink khi làm Đại sứ Hoa Kỳ tại Hà Nội, 96% người Việt Nam thích
làm ăn với Mỹ. Hiện có hơn 30 ngàn sinh viên Việt Nam theo học ở Mỹ. Năm
2022, thặng dư thương mại của Mỹ với Việt Nam suýt soát 100 tỷ USD. Sau chuyến công du Mỹ của ông
Chính, dư luận có quyền quan tâm, liệu khi nào Việt Nam sẽ có những quyết sách
mạnh mẽ hơn, tránh để Hoa Kỳ cho rằng, Việt Nam “lập lờ chiến lược” quá lâu? Hy
vọng, sau 7 ngày được tiếp xúc với người thật việc thật, Thủ tướng Phạm Minh
Chính hiểu rõ được đâu là giới hạn của “sự kiên nhẫn chiến lược” từ Hoa Kỳ.
Nghĩa là nước Mỹ chưa từ bỏ sứ mệnh giành giật lại trái tim của người dân Việt
Nam. Tuy nhiên, sứ mệnh này chủ yếu hướng tới lớp trẻ, trí thức và các doanh
nghiệp. Bởi vì họ chính là nhân dân! Nhân dân đón đợi điều mà ông Chính đã nhấn
mạnh trong bài phát biểu sẽ còn được nhắc đến nhiều dịp khác nữa. “Trong
27 năm kể từ khi hai nước bình thường hóa quan hệ, đã có 4 vị Tổng thống Hoa Kỳ
liên tiếp đến thăm Việt Nam và để lại những ấn tượng tốt đẹp trong lòng nhân
dân hai nước… Mối quan hệ đó đã ‘đơm hoa kết trái’ với nỗ lực của hai bên bằng
sự chân thành, lòng tin và trách nhiệm, bằng sự cảm thông, chia sẻ và sự tôn trọng
lẫn nhau để đạt được mục tiêu hai nước mong muốn hướng tới, đáp ứng nguyên vọng
của nhân hai nước”.
---------------
LIÊN
QUAN
Các
vấn đề nổi cộm trước Thượng đỉnh Mỹ – ASEAN
Sau
‘phiên quyết đấu’ hôm nay, Tổng Trọng có chịu rời ghế?
No comments:
Post a Comment