Chưa bao giờ chúng ta thấy quá nhiều nhà hoạt động bị
bắt và bị kết án trong một thời gian ngắn như hiện đang diễn ra ở Việt Nam
trong tháng vừa qua. Làm thế nào để giải thích tình huống này?
Bạn có nghĩ rằng có xu hướng tăng cường đàn áp các
nhà hoạt động gần đây là vì TT. Hoa Kỳ Trump không quan tâm đến vấn đề quyền
con người ở Việt Nam?
Bạn có nghĩ rằng quyết định rút khỏi TPP của Tổng thống
Trump làm cho Việt Nam cảm thấy tự tin hơn khi có thể đàn áp được các nhà hoạt
động/người bất đồng chính kiến mà không phải lo ngại về cam kết của mình đối với
TPP?
Có yếu tố nào trong nước khiến ảnh hưởng đến quyết định
tăng cường đàn áp các nhà hoạt động vì dân chủ không?
Bạn có đồng ý rằng cuộc đàn áp mạnh mẽ các nhà bất đồng
chính kiến sẽ khiến Việt Nam có một hình ảnh rất xấu trong cộng đồng quốc tế
không ?
Tối thiểu là có 5 yếu tố giải thích được việc gia
tăng bắt bớ đàn áp các blogger và nhà hoạt động dân chủ hiện nay ở VN.
Yếu tố đầu tiên là thói quen quan liêu của Bộ Công
an. Tất cả những người bị bắt đều quen mặt với bộ CA. Thói quen quan liêu của bộ
là mở một hồ sơ, thu thập thông tin một cách có hệ thống về những gì mà một cá
nhân đã công khai, bao gồm các bài viết trên blog và Facebook, cũng như danh
sách các cộng sự. Sau đó, bộ CA sẽ tiếp cận các thành viên trong gia đình, bạn
bè và đồng nghiệp để tư vấn cho họ rằng người bị nghi ngờ là một người xấu và họ
nên can đảm ngăn cản người than của mình chấm dứt các hoạt động chống nhà nước.
Bộ CA gọi người quan tâm để thẩm vấn trong một nỗ lực để hăm dọa. Nếu nhà hoạt
động hoặc blogger ấy vẫn tiếp tục, hồ sơ của người đó sẽ được chuyển sang hành
động.
Yếu tố thứ hai là Việt Nam sẽ tổ chức Hội nghị Cấp
cao APEC vào cuối năm và bộ CA không muốn lặp lại một tình hình tương tự như
năm 2006 khi Việt Nam tổ chức Hội nghị Cấp cao APEC. Vào thời điểm đó Khối 8406
xuất hiện kêu gọi dân chủ và nhân quyền. Vào đêm trước của hội nghị thượng đỉnh,
Khối 8406 kêu gọi các nhà lãnh đạo đang tham dự cùng phản đối chính phủ Việt
Nam về nhân quyền. Bộ CA đã ngăn chặn các khu phố phố nơi thành viên khối 8406
sinh sống để hạn chế việc tiếp xúc với người nước ngoài. Sau hội nghị thượng đỉnh
khối 8406 nhiều nhà hoạt động đã bị bắt, đưa ra toà và bỏ tù.
Thời điểm bắt giữ và xử án hiện nay cho thấy Bộ CA
đang tiến hành một hành động ngăn chặn trước Hội nghị thượng đỉnh APEC nhằm
chia rẽ mạng lưới những người gây rối và đe doạ những người khác để ngăn chặn
trước những cuộc phản đối công khai trên internet hoặc trên đường phố.
Yếu tố thứ ba là đánh giá của Bộ CA rằng chính phủ của Trump sẽ chỉ đưa ra những phản đối chiếu lệ về việc bắt giữ các nhà hoạt động và các blogger. Đánh giá này đã được Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc thể hiện trong cuộc gặp tháng 5 với Tổng thống Trump tại Nhà Trắng. Duy nhất chỉ chỉ có ý kiến phê bình công khai của Đại sứ Mỹ tại VN Ted Osius và tuyên bố của Đại sứ quán Hoa Kỳ tại Hà Nội.
Nên nhớ rằng nhân quyền ở Việt Nam đã hình thành một
phần của 9 lĩnh vực hợp tác được liệt kê trong tuyên bố chung năm 2013 về hợp
tác toàn diện. Có một cuộc đối thoại song phương về nhân quyền hàng năm và Hoa
Kỳ đang cung cấp trợ giúp pháp lý cho Việt Nam để hình thành các điều luật
trong nước sao cho phù hợp với các nghĩa vụ quốc tế. Nhân quyền cũng có trong bản
tuyên bố chung của Tổng thống Trump và Thủ tướng Phúc vào cuối tháng 5 năm nay.
Rất có thể hai nhà lãnh đạo đã đề cập đến vấn đề này trong cuộc họp nửa giờ ngắn
ngủi thông qua một thông dịch viên. Bản Tuyên bố chung của hai chính phủ đã loại
vấn đề các quyền con người khỏi tính ưu tiên để chỉ lướt qua một cách chiếu lệ.
Không có liên kết rõ ràng giữa công nghệ quân sự, doanh số bán vũ khí của Hoa Kỳ
và nhân quyền.
Hiệp đinh TPP không có liên quan nhiều đến nhân quyền;
Các phần nhạy cảm nhất của hiệp định chỉ liên quan đến quyền của người lao động
để hình thành các hiệp hội và tiêu chuẩn lao động của chính họ. Việt Nam có thể
dễ dàng đáp ứng những yêu cầu này bằng cách bảo đảm rằng các hiệp hội lao động
độc lập được gọi là các hiệp hội lao động độc lập chỉ tập trung vào các điều
khoản và điều kiện làm việc tại công xưởng chứ không phải các vấn đề chính trị
nhạy cảm khác.
Yếu tố thứ tư là thời gian của những vụ bắt giữ và
các vụ xét xử thử. Bộ CA đã tính toán sẽ có đủ thời gian để vấn đề này chấm dứt
hoặc có đủ thời gian để hành động nhằm giảm nhẹ hậu quả, như thả một hoặc nhiều
nhà hoạt động trước hội nghị thượng đỉnh APEC. Việt Nam có thể nói là mình hành
động như thế trên cơ sở y tế hoặc do hành vi tốt của tù nhân. Có thể cơ quan an
ninh sẽ cho phép một tù nhân nào đó rời Việt Nam đi lưu vong ở Mỹ hay nơi khác.
Yếu tố thứ năm liên quan đến mối quan hệ giữa Việt
Nam với Trung Quốc. Cách đây vài năm, khi xảy ra các cuộc biểu tình công khai
và cuộc chiến tranh trên mạng internet giữa các cư dân mạng Việt Nam và Trung
Quốc, lãnh đạo hai nước đồng ý cùng "hướng dẫn dư luận". Nhiều vụ bắt
giữ gần đây bao gồm các blogger từng phê bình hành vi của Trung Quốc ở Biển
Đông và phản ứng của chính phủ Việt Nam. Các viên chức Đại sứ quán Trung Quốc tại
Hà Nội, từ Đại sứ trở xuống, giờ đây không mất thời gian để thúc giục Việt Nam
hành động chống lại những người "làm tổn thương người Trung Quốc" hoặc
ảnh hưởng đến lợi ích của Trung Quốc.
Tất cả những điều này xảy ra trước trường hợp hiện tại
của công ty Repsol đã khiến những phản đối của công chúng về Trung Quốc và phản
ứng của chính phủ Việt Nam thậm chí còn nhạy cảm hơn. Bằng cách trấn áp các nhà
hoạt động và blogger chống lại Hà Nội, Hà Nội đang báo hiệu với Bắc Kinh rằng
Việt Nam cam kết duy trì mối quan hệ song phương. Thậm chí còn nhạy cảm hơn, là
sự thách thức đối với việc phản đối của công chúng và mối liên hệ với Trung Quốc
của chính phủ Việt Nam như thế nào.
CARLYLE
THAYER
No comments:
Post a Comment