Tân
Tổng bí thư Tô Lâm: Khởi đầu suôn sẻ của "kỷ nguyên mới"
Bình luận của Huỳnh Trần
2024.10.21
Sau
gần ba tháng ‘chấp chính’ tân Tổng bí thư Tô Lâm đã có khởi đầu ‘suôn sẻ’ và
tuyên bố về ‘‘kỷ nguyên mới”, “đổi mới phương thức lãnh đạo Đảng Cộng sản Việt
Nam”, thể hiện mong muốn, mục tiêu và phương châm hành động cho thời kỳ cầm quyền
của người đứng đầu Đảng. Nó khẳng định quan điểm ‘đảng trị’ nhưng sẽ đổi mới
cách lãnh đạo.
Tổng
bí thư Tô Lâm tại Quốc hội ở Hà Nội hôm 21/10/2024 (Nhac NGUYEN / AFP)
Trong
bối cảnh tham nhũng, suy thoái đạo đức lối sống của quan chức mang tính hệ thống
và nghiêm trọng, chế độ toàn trị bởi độc Đảng CS đang trải qua những biến cố
thay đổi nhân sự ‘rung động’ chính trường. Trong chiến dịch ‘đốt lò’ đã có hàng
chục nghìn lãnh đạo, đảng viên bị kỷ luật và bị bỏ tù. Từ đầu nhiệm kỳ khoá 13
đến nay đã có bảy uỷ viên Bộ Chính trị bị miễn nhiệm và có bốn lãnh đạo tuyên
thệ chủ tịch nước! Ông Nguyễn Xuân Phúc (5/4/2021-18/1/2023); Ông Võ Văn Thưởng
(2/3/2023-21/3/2024); Ông Tô Lâm (22/5/2024- 10/2024) và ông Lương Cường - Tân
Chủ tịch nước (21/10/2024 -)…
Sự
chuyển tiếp quyền lực tối cao diễn ra vào giữa nhiệm kỳ Đại hội 13 từ cố Tổng
bí thư Nguyễn Phú Trọng, qua đời ngày 19/7/2024 vì trọng bệnh, sang cho ông Tô
Lâm, Bộ trưởng Bộ Công an, người mà trước đó ‘ít ai nghĩ’ sẽ thừa kế. Ông Tô
Lâm đã nhậm chức Chủ tịch nước ngày 22/5/2024 và, trở thành người ‘tạm
quyền’, rồi ngay sau đó được Ban chấp hành Trung ương khoá 13 bầu làm tân Tổng
bí thư ngày 3/8/2024.
Phần
một
Khởi
đầu ‘suôn sẻ’
Trên
cương vị Tổng bí thư, ông Tô Lâm đã có khởi đầu ‘suôn sẻ’. Sự đồng thuận ở thượng
tầng Đảng CS phản ánh cách xử lý trong tình huống ‘bất thường’. Là vị tướng cầm
đầu ngành an ninh, một thời gian dài được củng cố bởi chiến lược an ninh chế độ[1] ông
Tô Lâm có điều kiện cần để bảo vệ chế độ và duy trì quyền lực Đảng.
Tuy
nhiên, trong suốt gần 40 năm Đổi mới từ 1986 chức vụ tổng bí thư luôn được quyết
định trong đại hội Đảng toàn quốc và, người kế vị thường là, theo thông lệ, một
trong ‘tứ trụ’ của Đảng: Tổng bí thư (tiếp tục nhiệm kỳ thứ hai), Chủ tịch nước,
Chủ tịch quốc hội và Thường trực Ban bí thư. Tuy nhiên, sự chuyển tiếp quyền lực
lần này được cho là ‘bất thường’. Việc một Bộ trưởng Công an lên nắm quyền là sự
kiện ‘chưa từng có’. Bởi vậy, mọi động thái cá nhân của vị tân tổng bí thư,
ê-kíp của ông ấy, cũng như bất kỳ sự thay đổi nào về chính sách, nhân sự và thể
chế… sẽ được chăm chú ‘theo dõi.’ Ông Tô Lâm có những quyết định thế nào?
Chương trình nghị sự đảng trị ra sao? Và, liệu cách mà hệ thống chính trị và
người dân sẽ ‘tâm phục khẩu phục’ thế nào?
Trong
bước khởi đầu quyền lực phải được củng cố bởi các quyết định nhân sự đổng thời
với một chương trình nghị sự đảng trị. Tân tổng bí thư Tô Lâm đã sử dụng quyền
‘tuyệt đối’ của chế độ Đảng tập quyền, đã có những quyết định nhân sự nhanh
chóng, vượt qua rào cản thủ tục, để củng cố quyền lực. Ông Tô Lâm quyết đoán bố
trí những nhân sự thân tín, đồng hương Hưng Yên và đồng nghiệp an ninh vào các
vị trí then chốt như các trợ lý, chánh văn phòng trung ương Đảng, Bộ trưởng
công an… Việc bổ sung các uỷ viên Bộ chính trị cũng nhanh chóng hoàn tất.
Ngoài ra, trong chế độ quyền lực tập trung việc triệu tập các Hội nghị trung
ương hay Quốc hội bất thường cần thiết về thủ tục để thông qua các chức danh
theo chế độ ‘đảng cử dân bầu’ cũng diễn ra đúng ‘ý Đảng.’ Các nhà phân tích
chính trị cho rằng việc ông Tô Lâm đã phải chia sẻ quyền lực với ‘phái quân đội’
(ông ấy không kiêm chức chủ tịch nước) là cần thiết để ổn định lãnh đạo…
Mặc
dù là chế độ tập quyền theo mô hình cũ nhưng duy trì nguyên tắc tập trung dân
chủ, tập thể lãnh đạo thì việc định hình chương trình nghị sự đảng trị trong nội
bộ Đảng là một nguồn quyền lực quan trọng để khẳng định vị trí, đặc biệt đối với
‘tân’ lãnh đạo như ông Tô Lâm. Sau khi ông Vương Đình Huệ ‘ngã ngựa’, ông Trần
Thanh Mẫn, người phó được cho là không ‘sắc xảo’ lên thay, đồng thời một số đại
biểu, lãnh đạo ban của Quốc hội thường có ý kiến ‘phản biện’ như Lưu Bình Nhưỡng,
Phó ban Dân nguyện, ông Lê Thanh Vân, Ủy viên Thường trực Ủy ban Tài chính,
Ngân sách của Quốc hội “bị khởi tố, bắt tạm giam để điều tra về hành vi Lợi dụng
chức vụ, quyền hạn gây ảnh hưởng đối với người khác để trục lợi,”[2] thì
việc Đảng ‘lãnh đạo’ Quốc hội đã ‘tạm ổn’. Một loạt nhân sự Chính phủ như bổ
sung, luân chuyển, bổ nhiệm thêm các phó thủ tướng, Chánh án Toà án, Viện kiểm
sát, các bộ trưởng quan trọng như tài chính, tư pháp… Gần đây nhất, hôm
20/10/2024 Với tư cách Chủ tịch nước, ông Tô Lâm đã ký quyết định thăng hàm Đại
tướng cho ông Bộ trưởng Bộ CA Lương Tam Quang và Tổng tham mưu trưởng Nguyễn
Tân Cương,[3] một động thái quyết đoán trước
kỳ họp thứ 8 Quốc Hội khoá 15 vào hôm sau, ngày 21/10, trong đó có nội dung bầu
chủ tịch nước mới và nhân sự khác.
Sau
khi công tác tổ chức ‘tạm ổn’ ông tân Tổng bí thư đã thiết lập một chương trình
nghị sự ‘đối ngoại’ để khẳng định tính chính danh mà lễ nghi ngoại giao và các
bản ghi nhớ, thậm chí ký kết chỉ là ‘phụ lục’. Trong bối cảnh quốc tế hiện nay
việc công nhận sự khác biệt chế độ chính trị vì tăng trưởng kinh tế quốc gia đã
là ưu tiên nên các chuyên công du của vị chủ tịch nước kiêm tổng bí thư là cơ hội
quảng bá. Trước hết, đó là những chuyến công du nước ngoài ‘đặc biệt’ dày đặc.
Ngày 18/8/2024, ông đi Bắc Kinh và được tiếp kiến bởi Tổng bí thư, Chủ tịch
Trung Quốc Tập Cận Bình. Ngày 20/9/2024 ông đi New York dự họp Đại hội đồng
Liên Hiệp Quốc, gặp Tổng thống Hoa Kỳ J. Biden bên lề và có một số hoạt động
khác. Sau đó ông Tô Lâm đến Cu Ba vào ngày 28/9... Tiếp theo là chuyến công du
Mông cổ, CH Ai Len và Pháp của ông Tô Lâm từ ngày 30/9 đến 7/10, trong đó dấu ấn
là nâng cấp quan hệ với Pháp lên Đối tác chiến lược toàn diện… Trong đoàn tháp
tùng Chủ tịch nước, ngoài e-kíp lãnh đạo mới được trình diện, còn có đông đảo
các cựu lãnh đạo Đảng, Chính phủ như bà Tòng Thị Phóng, nguyên Trưởng ban Dân vận
và ông Nguyễn Thiện Nhân, nguyên Bí thư thành uỷ Hồ Chí Minh… Họ là những người
lan toả ảnh hưởng của Tổng bí thư…
___________
Ông Tô Lâm: "Thể chế là điểm nghẽn của điểm nghẽn!"
Ông Tô Lâm trình diễn nghệ thuật cân bằng "đu dây" của
Việt Nam khi ra mắt thế giới
Ông Tô Lâm có thể đẩy cuộc “đảo chính cung đình” của mình xa đến
đâu trước khi gặp phải sự kháng cự?
Tướng quân đội Lương Cường được Quốc hội bầu giữ chức Chủ tịch
nước
____________
Chương
trình nghị sự cho việc chuẩn bị Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ 14 dự kiến được
tổ chức vào đầu năm 2026, có ý nghĩa quan trọng cho nhiệm kỳ công tác năm năm của
ông tân Tổng bí thư Tô Lâm. Năm 2025 Đại hội Đảng các cấp ở địa phương tỉnh,
thanh cũng như ở các cơ quan trung ương phải hoàn tất cùng với các nhân sự lãnh
đạo mới. Các văn kiện, báo cáo chính trị, báo cáo phát triển kinh tế xã hội
trình Đại hội và đề án tổng kết 40 năm đổi mới… Tất cả đều dưới sự chỉ đạo của
cá nhân ông và tập thể lãnh đạo.
Là
nhà cai trị không thể không chú ý đến triết lý quyền lực làm cho người khác sợ
đã khó nhưng làm cho người ta phục, người ta tin còn khó hơn. Đây là giai đoạn
thử thách lớn hơn đối với vị tân Tổng bí thư. Có những biểu hiện cho thấy là
người lãnh đạo thực dụng, cứng rắn. Những người đồng chí lãnh đạo dưới quyền
ông có thể ‘sợ’ ông vì những lý do khác nhau, đặc biệt trong bối cảnh Đảng cam
kết tiếp tục chống tham nhũng ‘không ngừng nghỉ’ và tăng trưởng luôn gặp rào cản
thể chế và thủ tục hành chính còn dung dưỡng công quyền, đặt gánh nặng lên người
dân. Nhưng nếu họ phục ông những phản ứng đối phó sẽ giảm đi, chức trách được
thực hiện hiệu quả… Hơn thế, đối với người dân khi họ tin vào hệ thống chính trị
với những chính sách phát triển đúng đắn không chỉ mang lại sự thụ hưởng vật chất
mà còn để họ có nhiều quyền tự do hơn, nhiều nguồn lực hơn để quyết định số phận
của chính họ.
*****
Tân
Tổng bí thư Tô Lâm – “Kỷ nguyên mới” có gì mới?
Bình luận của Huỳnh Trần
2024.10.21
https://www.rfa.org/vietnamese/news/comment/blog/to-lam-new-era-but-what-new-10212024114348.html
Sau
gần ba tháng ‘chấp chính’ tân Tổng bí thư Tô Lâm đã có khởi đầu ‘suôn sẻ’ và,
tuyên bố về ‘‘kỷ nguyên mới” và “đổi mới phương thức lãnh đạo Đảng cộng sản Việt
Nam (Đảng)” thể hiện mong muốn, mục tiêu và phương châm hành động cho thời kỳ cầm
quyền của người đứng đầu Đảng. Nó khẳng định quan điểm ‘đảng trị’ nhưng ‘đổi mới
phương thức lãnh đạo’… để bước vào “kỷ nguyên mới”
Thủ
tướng Phạm Minh Chính (trái) và Tổng bí thư Tô Lâm (phải) đến viếng lăng Chủ tịch
Hồ Chí Minh ở Hà Nội hôm 21/10/2024 trước phiên khai mạc Quốc hội (Nhac NGUYEN / AFP)
--------------
Phần
hai
‘Kỷ
nguyên mới’
‘Kỷ nguyên
mới’ được nhiều lần nhấn mạnh trên nhiều diễn đàn. Đây là phát biểu ‘chính
sách’ trong chuyến công du mới đây tới CH Ai Len: “… Đối với Việt Nam, đây là
thời kỳ cơ hội chiến lược quan trọng, giai đoạn nước rút để kiến tạo kỷ nguyên
mới, kỷ nguyên vươn mình của dân tộc Việt Nam; hiện thực hóa các mục tiêu trở
thành nước công nghiệp theo hướng hiện đại vào năm 2030, nước công nghiệp hiện
đại theo định hướng xã hội chủ nghĩa vào năm 2045, và khát vọng xây dựng nước
Việt Nam “đàng hoàng hơn, to đẹp hơn” của Chủ tịch Hồ Chí Minh.”[1]
‘Kỷ
nguyên mới’ cắt nghĩa cho việc tân Tổng bí thư Tô Lâm khởi đầu thời kỳ cầm quyền
của mình thay vì một tuyên bố về quan điểm chính sách. Điều này lý giải cho một
số ý kiến từ giới nghiên cứu và quan sát rằng không thấy đề cập về những nội
hàm cần có trong ‘kỷ nguyên mới.’ Nó có thể coi như sự quyết tâm chính trị và lời
kêu gọi chung, hướng tới các mục tiêu được phóng chiếu theo các mốc thời gian
năm chẵn gắn với ngày ra đời của Đảng (1930) và thành lập Nước (1945) với những
‘khát vọng’ của các nhà sáng lập chế độ. Chẳng hạn, sẽ trở thành nước có thu nhập
cao vào năm nào đó trong tương lai.
Cách
mô tả kỷ nguyên mới là “vươn mình” sẽ tập trung về tăng trưởng kinh tế. Đây là
chỉ tiêu tổng quát và dễ nhận biết, có thể lượng hoá và có thể đạt được bằng
nhiều cách kể cả việc huy động nguồn lực tối đa trong thời gian ngắn và xem nhẹ
tính hiệu quả, tính bền vững. Ông thủ tướng Chính phủ được Đảng phân nhiệm điều
hành lĩnh vực kinh tế. Từ đầu nhiệm kỳ ĐH 13 người ta thấy ông ấy ‘năng nổ’ như
‘tư lệnh mặt trận’ và, cùng với thường trực Chính phủ trung ương tháo gỡ ‘khó
khăn, vướng mắc’ cho các công trình giao thông trọng điểm, như dự án đường dây
500kV mạch 3 (từ Quảng Bình đến Hưng Yên), sân bay Long Thành, tỉnh Đồng Nai…
và thúc đẩy các dự án đầu tư công, đặc biệt ở nhiều địa phương tỉnh... Ông ấy
kêu gọi hãy “cùng nhau xây dựng các công trình tầm cỡ đánh dấu sự vươn mình của
đất nước.”[2]….
Hiện
tại, dự án đường sắt cao tốc Bắc Nam là ‘quyết tâm chính trị’ của Đảng, Bộ
Chính trị, Ban chấp TƯ đã “nhất trí cao” và nay đưa ra kỳ họp 8, Quốc hội khoá
15 đã khai mạc ngày 21/10. Dự án này được Nhà nước tuyên truyền rầm rộ nhưng
dây là dự án đang gây nhiều quan ngại, không chỉ về quy mô 70 tỷ đô-la Mỹ và đến
năm 2035 mà chủ yếu về tính khả thi và tính hiệu quả. Mặc dù không gian mạng xã
hội bị giới hạn nhưng đã có những ý kiến ‘phản biện’ mang tính xây dựng, chẳng
hạn bài viết tiến sĩ Nguyễn Ngọc Chu trên Facebook nhận được nhiều bình
luận ủng hộ. Ngoài ra, 17 nhà chuyên môn, kỹ sư giao thông đường sắt đã có thư
góp ý về đề án ‘khủng’ này, sau tham dự một hội thảo “Lấy ý kiến về dự thảo Đề
án chủ trương đầu tư đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc – Nam” vào ngày
7/11/2023 do Liên hiệp các hội Khoa học và kỹ thuật Việt Nam (VUSTA) tổ chức,
nhưng không được công khai… Phần nào các ý kiến này đã phản ánh niềm tin giảm
sút về thực trạng những gì đang diễn ra đối với những dự án đường sắt: dang dở,
kéo dài và đội vốn nhiều lần. Ngoài ra, đã có một tiền lệ là Quốc hội khoá 12
dưới thời cố Chủ tịch Nguyễn Phú Trọng đã ‘không thông qua’ đề xuất một dự án
đường sắt Bắc – Nam vào năm 2010.[3] Sau hơn 10 năm đề
án mới ‘tham vọng’ hơn nhiều đang được thảo luận tại Quốc hội 15. Trong bối cảnh
‘thiếu vắng không gian phản biện và nhiều lãnh đạo ‘im lặng chờ thời’ liệu dự
án này sẽ được thông qua?
So
sánh ‘hơn kém’ giữa nhiệm kỳ khác nhau dưới thời của các lãnh đạo khác nhau là
điều cấm kỵ và, nếu có thể, sẽ là bí mật nội bộ Đảng. Tuy nhiên, sự cảm nhận của
người dân và các nhà quan sát về thực trạng đất nước theo thời gian thực là một
kênh quan trọng. ‘Kỷ nguyên mới’ được ngầm hiểu sự cam kết kế thừa nhưng sẽ làm
tốt ‘hơn’ người tiền nhiệm. Sự khác biệt tạo ra sự hy vọng trong bối cảnh phức
tạp hiện nay. Cố Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng được Đảng ca ngợi là “nhà lý luận
xuất sắc,”[4] ông ấy từng muốn ‘lý luận’ trở thành một
trong tiêu chuẩn cho cương vị tổng bí thư Đảng, nhưng đã không kịp ‘bồi dưỡng’
người kế nhiệm mình khi qua đời ở giữa nhiệm kỳ thứ ba cầm quyền. Giới nghiên cứu
đã đặt vấn đề liệu di sản, được in thành sách theo các chủ đề như ‘mô hình chủ
nghĩa xã hội Việt Nam’, về chiến dịch ‘đốt lò’ hay ‘ngoại giao cây tre’…, nhưng
vẫn ‘dở dang’ sẽ tiếp tục thực hiện thế nào?
Gốc
gác là viên tướng đầu ngành an ninh là cơ sở cho suy đoán rằng vị tân Tổng bí
thư Đảng sẽ là người lãnh đạo ‘thực dụng’, ông Tô Lâm sẽ tiếp cận khác người tiền
nhiệm đối với thực tế thay vì sa vào những vấn đề ‘lý luận’ mang tính thử nghiệm
của học thuyết Mác, vận dụng cho mô hình Liên Xô trước đây và đã thất bại. Và
hiện tại mô hình Trung Quốc đang thử nghiệm và Việt Nam học theo. Tạo sự khác
biệt để thành công cần có sự thay đổi mạnh mẽ, trong đó hai vấn đề quan trọng.
Thứ nhất, liệu ông ấy tránh được ‘chông gai’ (giáo điều) trên con đường đi lên
chủ nghĩa xã hội thế nào để xây dựng ‘kỷ nguyên mới’? Thứ hai, minh bạch và thể
chế hoá mối quan hệ trong cơ chế “đảng lãnh đạo, nhà nước quản lý, nhân dân là
chủ” thế nào?
Sự
giáo điều CNXH ‘quá thái’ khiến nhiều cơ hội ‘vươn mình’ trong quá khứ bị bỏ lỡ,
chuyển đổi kinh tế thị trường bị kìm hãm, siết chặt kiểm soát xã hội, cấm đoán
quyền cơ bản của công dân được hiến định. Đức trị ‘quá thái’ khiến quan chức nhờn
bỡn, luật pháp không nghiêm và bị lợi dụng, phân biệt đối xử giữa quan và dân…
Hậu quả là động lực, nguồn lực vật chất và tinh thần đều không được phát huy.
Ngoài ra, mối quan hệ ‘phức tạp’ giữa Đảng và Chính phủ dưới thời cố Tổng bí
thư Nguyễn Phú Trọng là một trong những nguyên nhân bất ổn chính trị, ảnh hưởng
đến tăng trưởng kinh tế. Đây cũng là ‘một di sản nữa’ sẽ cũng là thách thức đối
với người kế nhiệm.
Thừa
nhận vấn đề là khởi đầu, nhưng lay chuyển ‘di sản’ để đổi mới là việc khó khăn.
Tổng bí thư Tô Lâm kêu gọi “đổi mới phương thức lãnh đạo” của Đảng.[5] Thay
vì ‘chờ’ tập thể Bộ Chính trị, Ban Chấp hành Trung ương ban hành các nghị quyết
hay ra quyết định, ông Tô Lâm đã cá nhân hoá một số vấn đế bằng các bài viết của
mình. Mới đây, hôm 20/10 ông có bài viết “Phát huy tính Đảng trong xây dựng Nhà
nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam”[6] nhấn
mạnh thượng tôn pháp luật tạo nên pháp luật. Và trước đó ông ấy viết về “Chống
lãnh phí”[7] và v.v. Những bài viết này chứa đựng
các thông điệp được ‘cá nhân hoá’ liệu có phản ánh sự khởi đầu cho “đổi mới
phương thức lãnh đạo” của Đảng?
Tổng
bí thư Tô Lâm đang thể hiện là lãnh đạo ‘thực dụng’, trong bối cảnh duy trì đảng
trị nhưng đã tỏ rõ sự cứng rắn, quyết đoán. Có ý kiến ông sẽ phải trở thành ‘độc
đoán’ để cải cách và thúc đẩy hệ thống chính trị đang trì trệ và kém hiệu năng.
“Kỷ nguyên mới” là mục đích và phương tiện là “phương thức lãnh đạo của Đảng”
nhưng phải “đổi mới” – đây là việc quảng bá nhấn mạnh vào hành động thực tế
nhưng không thể là triết lý lãnh đạo mới. Hãy tự an ủi: sau ‘độc đoán’ sẽ là
‘dân chủ’ như kiểu Hàn Quốc hay Đài Loan trước kia!
-----------------
Tham
khảo:
·
https://vnexpress.net/quoc-hoi-bac-du-an-duong-sat-cao-toc-2166401.html
------------------------------------------------------------------
*
Bài viết không thể hiện quan điểm của Đài Á Châu Tự Do
Tin,
bài liên quan
Blog
·
Tân
Tổng bí thư Tô Lâm: Khởi đầu suôn sẻ của "kỷ nguyên mới"
·
Tô
Lâm qua Mỹ: Thành tựu và kỳ vọng từ các phía
·
Dưới
thời TBT Tô Lâm: chuyển đổi dân chủ - hy vọng mong manh
·
Đối
với TBT Tô Lâm, ưu tiên số một là duy trì chế độ
·
Tân
TBT Tô Lâm khẳng định tính chính danh và điều gì tiếp theo?
No comments:
Post a Comment