Khủng
hoảng ở Hồng Kông hay khủng hoảng nội bộ chính trị Trung Quốc ?
Minh
Anh -
RFI
Đăng
ngày: 15/10/2020 - 13:59
https://www.rfi.fr/vi/ch%C3%A2u-%C3%A1/20201015-hong-kong-trung-quoc-khung-hoang-chinh-tri
Khác với cách nhìn của phương Tây, giới quan sát Nhật
Bản – quốc gia có những mối quan hệ rất chặt chẽ với Trung Quốc – có cái nhìn cẩn
trọng hơn trong cách diễn giải các sự kiện ở Hồng Kông. Chủ tịch Trung Quốc Tập
Cận Bình còn xa mới là một lãnh đạo đầy quyền lực. Tại Trung Hoa lục địa, có một
sự trỗi dậy của công luận và nhất là những cuộc đấu đá trong nội bộ đảng Cộng sản
Trung Quốc.
Giới quan sát Nhật
Bản cho rằng lãnh đạo Trung Quốc Tập Cận Bình chưa hẳn là một tân Mao Trạch
Đông như phương Tây đánh giá. AP - Mark Schiefelbein
Ai cầm trịch
ở Bắc Kinh ? Đây là câu hỏi hai tác
giả Yuko Hayakawa – giảng viên tiếng Nhật trường EMBA Business School tại
Quimper (tây bắc nước Pháp) và nhà báo Erwan Seznec tìm cách giải đáp trên tạp
chí Conflit (số ra tháng 9-10/2020).
Đầu tiên hết hai tác giả
ghi nhận những phản ứng có chừng mực của chính phủ Nhật Bản, lúc Shinzo Abe còn
cầm quyền. Khi Trung Quốc thông báo dự luật an ninh mới đối với Hồng Kông, ngày
28/05/2020, Hoa Kỳ, Vương Quốc Anh, Canada và Úc đã mạnh mẽ tố cáo Trung Quốc
thiếu tôn trọng « những cam kết quốc tế » đối với Hồng Kông.
Chính phủ Nhật Bản cũng
đi theo cùng một hướng nhưng với một thái độ ôn hòa hơn khi dè dặt bày tỏ mối
« quan ngại sâu sắc », tức ở cấp độ 2 trong cách thể hiện mối
lo của chính phủ. Hai tác giả lưu ý, ngành ngoại giao Nhật Bản phân chia 4 cấp
độ để thể hiện mức độ mối quan ngại của mình. Và mối quan ngại này chỉ được
Tokyo nâng lên ở mức 4, mức cao nhất vào ngày 03/7 khi gởi lời « trách
móc » Bắc Kinh thông qua đạo luật an ninh mới.
.
Sự kín đáo của giới
doanh nhân
Trong chính trường, phe
chủ trương thân Mỹ thuộc đảng Tự Do – Dân chủ cầm quyền đòi chính phủ phải có
thái độ cứng rắn, đòi tạo thuận lợi cho việc cấp visa tị nạn cho những người Hồng
Kông, nhất là những người làm việc trong ngành tài chính, và yêu cầu đơn phương
hủy chuyến thăm Nhật Bản của chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình. Chuyến đi này vốn
dĩ được dự kiến cho tháng 4/2020, nhưng vì đại dịch Covid-19 nên đã bị dời lại
vào cuối năm 2020.
Ngược lại, giới doanh
nhân tỏ ra kín đáo trong suốt cuộc khủng hoảng. Quan hệ thương mại giữa hai nước
lệ thuộc chặt chẽ với nhau. Trung Quốc là nhà cung cấp nguyên nhiên liệu và
khách hàng hàng đầu của Nhật Bản. Dù là đối thủ, nhưng hai nước có những mối hợp
tác khá là hữu hảo.
Lịch sử và những mối quan
hệ giao thương đã hình thành nên những mối quan hệ cá nhân chằng chịt giữa hai
phía. Hai tác giả nhắc đến một con số khá ấn tượng : Năm 2019, hơn 15.000
người Nhật Bản tốt nghiệp ngành ngôn ngữ tiếng Hoa. Chính vì những mối liên hệ
đa chiều như vậy, nên các nhà hoạch định chính sách và ngay cả những công dân
Nhật Bản bình thường nhất phân tích những gì xảy ra ở Hồng Kông với cái nhìn cẩn
trọng hơn rất nhiều so với phương Tây.
Bởi vì, Trung Quốc không
phải là một cường quốc xa xôi và mờ nhạt, mà đó là một láng giềng sát cạnh người
ta có thể đi thăm trong ngày. Việc Bắc Kinh thô bạo nắm lại quyền kiểm soát ở Hồng
Kông được diễn giải sắc bén hơn, xem đó vừa là một sự biểu dương sức mạnh,
nhưng cũng là một lời thú nhận yếu kém đáng quan ngại.
Mục tiêu của Bắc Kinh chỉ
thật sự muốn bóp nghẹt làn sóng phản đối ? Khi điểm lại những phân tích
trên truyền thông Nhật Bản, hai tác giả - Yuko Hayakawa và Erwan Seznec – cho rằng
không đơn giản là như thế. Với ông Miyamoto Yuji, cựu đại sứ Nhật Bản ở Bắc
Kinh, khi trả lời phỏng vấn trang mạng nippon.com ngày 12/3 phân tích rằng tại
Trung Quốc, « ý kiến công luận tồn tại » và cuộc khủng hoảng
Covid-19 là một bước ngoặt. « Phẫn nộ bùng nổ trong công chúng buộc
chính quyền Trung Quốc phải công khai thừa nhận là phản ứng ban đầu với dịch bệnh
là tồi ».
Phải chăng thế giới đang
đối mặt với một chế độ tự tin đến mức có thể chà đạp lên những cam kết quốc
tế của mình với một mục tiêu duy nhất là dập tắt đến tận mầm móng phản kháng cuối
cùng ? Hay là chúng ta đang đứng trước một chế độ lúng túng tìm cách kềm
hãm đà đi lên mạnh mẽ của xã hội dân sự trên phạm vi toàn quốc ?
Về những câu hỏi này,
châu Âu và Hoa Kỳ tỏ ra dứt khoát. Tập Cận Bình là một lãnh đạo đầy quyền lực,
gần như là một tân Mao Trạch Đông. Nhưng trên tuần báo Yu Kan Fuji ngày
01/07/2020, nhà nghiên cứu Hán học, Shi Ping cho là ngược lại. Nhân vật số 1 của
đảng Cộng sản Trung Quốc đang hứng lấy những chỉ trích. Theo ông, ngày 01/4, tại
Đại Hội Đại Biểu Nhân Dân Toàn Quốc (Quốc Hội), ông Tập Cận Bình bị thủ tướng
làm cho « bẽ mặt ». Ông Lý Khắc Cường công khai nhắc rằng
Trung Quốc vẫn có đến 600 triệu người sống trong cảnh bần hàn. Để có thể thấy
được tầm mức quan trọng của phát biểu này, nên biết rằng ông Tập Cận Bình mong
muốn đích thân thông báo thành tích xóa sạch nạn đói nghèo tại Trung Quốc nhân
dịp lễ mừng 100 năm ngày thành lập đảng Cộng sản Trung Quốc tháng 7/2021.
Báo chí Nhật Bản cho biết
thủ tướng Lý Khắc Cường không dừng ở đó. Ông còn bày tỏ một dấu ấn khác biệt với
Tập Cận Bình khi công khai ủng hộ những người buôn bán vặt trên hè phố mà ông Tập
Cận Bình muốn xóa sổ. Bởi vì, theo cách nhìn của Katsuji Nakazawa, chuyên gia về
Trung Quốc trên tạp chí Asia Nikkei ngày 12/6, những tiểu thương này là biểu hiện
của đầu óc doanh nghiệp, thậm chí là của sự dân chủ hóa đất nước.
.
Tập Cận Bình và sức
nặng hệ thống
Ông Takahashi Yoichi, một
cựu quan chức bộ Tài Chính trên tờ Gendai Business ngày 30/06/2020 có nhận định
là Bắc Kinh đang tự bắn vào chân mình : « Trung Quốc đang đánh mất
một thập niên chế độ lý tưởng : Một quốc gia, hai thể chế », vốn
dĩ hòa hợp được chế độ chuyên chế và các nhà tư bản. Vị trí trung tâm tài chính
thế giới của Hồng Kông có nguy cơ sụp đổ, « điều đó sẽ có lợi cho Nhật
Bản ».
Tại Tokyo, không một ai
mong muốn xảy ra đối đầu quân sự với Bắc Kinh. Những sự cố xung quanh quần đảo
Senkaku mà Trung Quốc gọi là Điếu Ngư và đòi hỏi chủ quyền hầu như không dứt từ
một tháng nay. Tầu chiến Trung Quốc ngang nhiên xâm nhập vùng lãnh hải có tranh
chấp nhưng rủi ro trượt đà dường như là thấp.
Trong vấn đề Đài Loan, giới
bình luận Nhật Bản đều cho rằng một khi Hồng Kông được đặt dưới kiểm soát, rồi
sẽ đến lượt Đài Loan. Nhưng với những ý đồ gì và sẽ có những rủi ro gì khi quyết
tâm thực hiện ? Những câu hỏi này dẫn đến một thắc mắc khác : Ai thật
sự cầm quyền ở Bắc Kinh ?
Để giải đáp, Narusghige
Michishita, phó chủ tịch Viện Nghiên cứu chính trị Quốc gia đưa ra những so
sánh Trung Quốc hiện nay với Nhật Bản của những năm 1930. Ông ghi nhận sự hiện
hữu của một luồng hiếu chiến và hoang tưởng tự đại tại Trung Quốc. Thế nên có
câu hỏi khác : Phải chăng Tập Cận Bình là một lãnh đạo hay chỉ là một tên
nô lệ ?
Nhân vật số một có thể buộc
phải dàn xếp với điều mà ông Narusghige Michishita gọi bằng một thuật ngữ mơ hồ
sau khi đã cân nhắc « hệ thống » : một trào lưu mang đậm
tư tưởng chủ nghĩa dân tộc, say men tìm lại sự hùng mạnh của một nước « Đại
Trung Hoa » và không ý thức được về những yếu tố bấp bênh như những gì
tập đoàn quân sự Nhật Bản đã làm, đẩy đất nước lao vào đối đầu với Mỹ năm 1941.
***
CÁC NỘI DUNG LIÊN QUAN
Ra
tay thanh trừng, Tập Cận Bình siết chặt gọng kềm tại Trung Quốc
Hội
nghị Bắc Đới Hà: Khó xử trong đối ngoại, nội bộ Bắc Kinh phân hóa mạnh
Tập
Cận Bình thao túng đảng, tự biến mình thành kẻ thù của cả thế giới
No comments:
Post a Comment