Tít
bài này nhại lại tựa sách Vì sao các quốc gia thất bại của Daron Acemoglu và
James A. Robinson.
Những
dẫn chứng từ lịch sử, địa lý, văn hoá, kinh tế cho thấy nguyên nhân thất bại
của các quốc gia nghèo đói nằm ở 3 yếu tố: Công nhận quyền tư hữu, thể chế dung
hợp và phá hủy sáng tạo. Sở dĩ một số nước đã bước vào giai đoạn thịnh vượng
không phải con người ở quốc gia đó thượng đẳng hơn số đông các quốc gia nghèo
đói mà là họ đã tôn trọng 3 yếu tố trên. Quyển sách không nhắc đến Việt Nam như
một điển hình của nghèo đói nhưng những đặc điểm của một quốc gia thất bại
lại... rất hợp với dáng em.
Công nhận quyền tư
hữu
Ở
Nhà Bè, TP.HCM, một công ty bất động sản cấu kết với chính quyền thu hồi đất
của người dân với giá bồi thường 25k đồng/m2. Sau đó, công ty này phân lô bán
nền, xây nhà và bán ra thị trường với giá 350 triệu đồng/m2.
Bất
cứ một người nào, ngoại trừ bị thần kinh cũng đều nhận thấy đây là một chính
sách cướp trắng trợn. Nhưng rủi thay, nó lại không phải là trường hợp cá biệt
mà đã trở thành chuyện rất bình thường. Điều bình thường xảy ra đến nỗi, ở Việt
Nam, tỉnh thành nào không có chuyện cướp đất trắng trợn như thế, tỉnh đó có khả
năng bị xem là không bình thường hoặc lãnh đạo tỉnh đó bị thần kinh.
Tuy
nhiên, với các nhà nghiên cứu thì gọi chính sách đó với cái tên khác, chính sách tước đoạt. Thể chế tước đoạt
sẽ không khiến cho người dân có đủ niềm tin xây dựng một tương lai chắc chắn.
Dĩ nhiên, dù các chuyên gia vẫn đang cố gắng kêu gào chính quyền chấp nhận
quyền tư hữu đất đai nhưng dường như điều này đi ngược lại triết lý của thể chế
cộng sản, đất đai sở hữu toàn dân.
Khi
nào quyền tư hữu về đất đai, tư liệu sản xuất chính của quốc gia thiên về nông
nghiệp chưa được công nhận, khi đó, nghèo đói vẫn sẽ là bức tranh ảm đảm của
một đất nước thất bại.
Tuy
nhiên, thể chế tước đoạt đâu chỉ thể hiện ở bất công về đất đai. Trong lịch sử
Việt Nam hiện đại, 3 lần đổi tiền khiến cả đất nước kiệt quệ cũng chính là công
cụ của tước đoạt. Không riêng Việt Nam, Bắc Triều Tiên, Aghentina cũng từng làm
thế.
Khi
100.000 đồng, qua một đêm chỉ còn lại 10 đồng thì phần tiền 99.990 đồng bị mất
đã bị nhà nước cướp một cách có hệ thống. Với một thể chế tước đoạt như thế,
quyền tư hữu về tài sản, vốn là quyền thiêng liêng của con người đã bị chà đạp
bởi những người mang danh là lãnh đạo quốc gia.
Việt
Nam đã trải qua 3 lần cướp cạn kinh hoàng cho nên khi đồng nội tệ đang hồi lạm
phát, nhắc đến đổi tiền, những người thuộc hàng tuổi U50 - 60, ai cũng “nóng
lạnh mẹ”.
Đấy,
thể chế tước đoạt là như vậy đấy, làm sao quốc gia thịnh vượng?
Thể chế dung hợp
Thể
chế dung hợp được hiểu là một bộ máy nhà nước có khả năng điều chỉnh những
khuyết tật. Nó sẽ nhanh chóng nhận ra những rủi ro mà quốc gia sẽ đối mặt nếu
những điều luật thông qua gây hại cho người dân.
Ở
các nước phương Tây, người ta khó có thể có những chính sách gây hại cho số
đông bởi bất cứ chính sách nào cũng phải thông qua lá phiếu của cử tri.
Hàng
đống những ví dụ điển hình cho thảm họa chính sách quốc gia ở Việt Nam là những
ví dụ điển hình cho một nhà nước đã không biết lắng nghe dân, cam kết quyền lợi
cho số đông. Chính vì thế, những chính sách pháp luật quốc gia đã không dung
hợp với cuộc sống.
Một quốc gia muốn tiến tới thịnh vượng,
thể chế đó phải dung hợp chứ không phải là một thể chế tự đặt lợi ích nhóm,
đảng phái lên trên quyền lợi quốc gia, dân tộc.
Tuy
nhiên, từ mật ước Thành Đô đến quá trình xây dựng hiến pháp, pháp luật ở Việt
Nam đã cho thấy, thể chế cộng sản khó có thể hỗ trợ quốc gia Việt Nam đến với
con đường thịnh vượng.
Trong
khi đó, chính nó đang tự chứng minh con đường về với nghèo đói, lạc hậu rất
thênh thang cho người Việt, nước Việt.
Phá hủy sáng tạo
Phim
Bụi đời Chợ Lớn. Tôi đã không biết nội dung phim ra sao vì đã không có dịp được
tới rạp xem nó trong đời này. Lý do, hội đồng duyệt phim của Việt Nam đã không
cho ra rạp vì nó có những cảnh máu me, ghê rợn.
Làm
phim mà không cho máu me, không cho ghê rợn, thì chỉ có thể đó là phim cấp 3
bệnh hoạn.
Ở
một đất nước mà sự sáng tạo bị kìm hãm. Những lời thoại phim vô nghĩa, nội dung
bị kiểm duyệt từng mm hình ảnh thì tự nó đã giết chết sáng tạo.
Sáng
tạo đã khó. Phá hủy sự sáng tạo để sáng tạo ra một cái mới sáng tạo khác lại
càng khó hơn.
Những
phát minh đã biến đổi nhân loại, nhiều thứ đã từng là vật rất sáng tạo như:
pin, đèn pin, là bàn, đồng hồ, điện thoại... nhưng ngày nay nó đã quá tầm thường.
Những thứ đã từng sáng tạo đấy đã bị phá hủy để trở thành một chức năng nhỏ
trong chiếc smartphone. Nay thì người ta đang tiến đến công nghệ 3D printing để
xoá sổ những công đoạn của thời công nghiệp.
Thế
giới không ngừng phá hủy sáng tạo để sáng tạo những thứ mới. Trong khi đó, Việt
Nam vẫn là một quốc gia sống vì sự kìm hãm. Nếu nhắc đến báo chí, người ta nhớ
Ban Tuyên giáo. Nhắc đến ca sĩ, người ta sợ Cục Nghệ thuật biểu diễn. Nhắc đến
nhạc, người ta lại ngại Bộ Văn hoá TT và Du lịch...
Người
dân cứ sợ và bị kìm hãm dẫn đến sợ hãi chính là an toàn. Nhưng sáng tạo và phá
hủy sáng tạo về bản chất chưa bao giờ là lựa chọn an toàn. Chính vì nó không an
toàn nên nó mới an toàn, và ngược lại.
Ông
tổng thống Mỹ Obama đã từng chửi nước Nga của Putin đại ý, nước Mỹ vĩ đại vì có
những bộ phim hay của Holywood và những sản phẩm công nghệ của smartphone.
Trong khi nước Nga chỉ trông chờ vào việc đào khoáng sản.
Việt
Nam giống nước Nga một cách kỳ lạ, đến cả đào khoáng sản cũng giống.
Mặc
dù đó chỉ là những yếu chính khi tôi đọc xong quyển Tại sao các quốc gia thất
bại. Tuy nhiên, đó chưa phải là những nguyên chủ yếu.
Việt
Nam có một hành trình quá khác biệt và mang nhiều khuyết tật của chia rẽ, hận
thù và độc ác.
Chia
rẽ Bắc Nam, lương giáo, vùng miền, giới tính...
Triết
lý của người Việt sai lầm khi học khuôn mẫu Khổng - Nho dẫn đến coi thấp người
phụ nữ và không thể sáng tạo một nền nghệ thuật đủ tầm.
Độc
ác bởi sự diệt vong các triều đại không bao giờ là cuộc chuyển giao êm đềm.
Muốn
giải quyết những câu hỏi tại sao trên, người Việt đang cần một cuộc chuyển đổi
từ tâm thức, lòng tự trọng và khoan dung.
Trên
hết đó là sự hoá giải dựa trên tự tình dân tộc tránh đỗ vỡ như đã từng xảy ra
rất nhiều lần trong lịch sử.
Mục
đích cuối cùng của người Việt là một đất nước thịnh vượng. Cho nên, giải quyết
sao để đạt mục đích đó chứ không phải là một Việt Nam tao loạn với những toan
tính phe nhóm đầy hận thù ác độc.
No comments:
Post a Comment