Vụ
Thiền Am Bên Bờ Vũ Trụ: Liệu bạn có quyền lấy nhà làm chùa?
13/11/2021
https://www.luatkhoa.org/2021/11/vu-thien-am-ben-bo-vu-tru-lieu-ban-co-quyen-lay-nha-lam-chua/
Một nhu cầu thực tế
nhưng vấp phải nhiều rào cản vô lý.
Bên trái: Ông Lê
Tùng Vân, người đứng đầu cơ sở Thiền Am Bên Bờ Vũ Trụ. Ảnh: SOHA. Bên phải: Ông
Nguyễn Tiến Trọng, Phó trưởng ban Tôn giáo. Ảnh: VnExpress. Ảnh nền: Dân Việt.
Minh họa: Luật Khoa.
Vào đầu tháng 11/2021, Tịnh thất Bồng Lai với
tên gọi mới Thiền Am Bên Bờ Vũ Trụ tiếp tục xuất hiện trên mặt báo khi Ban Tôn
giáo Chính phủ cho rằng đây là cơ sở thờ tự bất hợp pháp. [1]
Trung ương Giáo hội Phật giáo Việt Nam cũng
góp mặt trong vụ việc này với lời khẳng định thiền am này bất hợp pháp, yêu cầu chính quyền tỉnh
Long An xử lý. [2]
Bỏ qua các cáo buộc về trục lợi từ thiện vẫn
còn đang được chính quyền làm rõ, việc chính quyền khẳng định thiền am này
không hợp pháp làm dấy lên một câu hỏi: liệu bạn có thể lấy ngôi nhà của mình
làm chùa?
Câu trả lời là vừa có vừa không.
Lấy nhà làm chùa
là nhu cầu thực tế
Năm 2012, Sư cô Thích nữ Giới Trung đã
gửi thư xin Ban Trị sự Phật giáo và Ủy ban Nhân dân tỉnh Bình Định cho phép
chuyển đổi ngôi nhà được thừa kế của mình thành một ngôi chùa. [3]
Năm 2019, Ủy ban Nhân dân thị trấn Sịa, tỉnh
Thừa Thiên – Huế chỉ đạo cán bộ phải ngăn ngừa người dân lấy nhà làm chùa
khi chưa được chính quyền cho phép. [4]
Trong vụ việc của Thiền Am Bên Bờ Vũ Trụ,
chính quyền đang tìm cách chứng minh đây là cơ sở tôn giáo chưa được
chính quyền cấp phép hoạt động. [5]
Tuy nhiên, các thành viên của thiền am vẫn có
cách né cáo buộc trên của chính quyền. Các thành viên cho rằng thiền am này không phải là cơ sở tôn giáo mà chỉ
là nhà riêng để tu tại gia. [6]
Trên thực tế, việc lấy nhà làm chùa hoặc địa
điểm tụ họp hoạt động tôn giáo là nhu cầu thực tế của người dân. Rất nhiều nhà
riêng đã trở thành các cơ sở sinh hoạt tôn giáo. Tuy nhiên, những quy định quản
lý về tôn giáo hiện nay khiến người dân dù muốn cũng không thể công khai cơ sở
của mình cho công chúng tự do đến sinh hoạt.
Những quy định nào
cản trở bạn lấy nhà làm chùa?
Nếu bạn muốn lấy ngôi nhà của mình làm chùa một
cách chính thức, những quy định quản lý về tôn giáo của chính quyền có thể làm
bạn nản chí.
Luật Tín ngưỡng, Tôn giáo quy định “cơ sở tôn giáo gồm
chùa, nhà thờ, nhà nguyện, thánh thất, thánh đường, trụ sở của tổ chức tôn
giáo, cơ sở hợp pháp khác của tổ chức tôn giáo”. Những cơ sở này đều phải
được chính quyền địa phương cho phép thành lập. Nếu như bạn muốn lấy nhà làm
chùa thì còn cần thêm sự đồng ý của tổ chức Phật giáo được công nhận như Giáo hội
Phật giáo Việt Nam. [7]
Các nhóm sinh hoạt tôn giáo tập trung (như các
điểm nhóm theo đạo Tin Lành) cũng phải đăng ký với chính quyền cấp xã để hoạt động
công khai.
Hơn nữa, nhà nước quản lý rất chặt chẽ về đất
đai tôn giáo. Đất tôn giáo phải được nhà
nước giao và cấp phép sử dụng đất. Nếu bạn muốn biến nhà của mình thành
chùa, bạn có thể phải giao đất cho nhà nước trước, rồi nhà nước cấp lại đất cho
bạn dưới danh nghĩa là đất tôn giáo. [8]
Ngoài các quy định về đất đai, việc xây dựng
chùa hay các cơ sở tôn giáo phải được sự cho phép của ban tôn giáo trực thuộc sở
nội vụ các tỉnh, thành. Cơ quan này sẽ đánh giá về sự cần thiết và quy mô của
công trình tôn giáo mà bạn muốn xây dựng (xem Khoản 4, Điều 95, Luật Xây dựng năm 2014 sửa đổi năm 2020). [9][10]
Vào tháng 1/2019, trụ trì chùa Sơn Linh, một
ngôi chùa tự phát tại huyện Ngọc Hồi, tỉnh Kon Tum, cho biết chính quyền đã cưỡng chế ngôi chùa này sau nhiều lần yêu cầu
ông tháo dỡ cơ sở. Vị trụ trì cho biết chính quyền đề nghị ông nên gia nhập
Giáo hội Phật giáo Việt Nam. [11]
https://2xjs7y10oiyz26vqxu2hok6y-wpengine.netdna-ssl.com/wp-content/uploads/2021/11/439824923.jpg
Trụ trì chùa Sơn
Linh Thích Đồng Quang bên ngôi chùa bị chính quyền cưỡng chế vào ngày
11/1/2019. Thời điểm đó, ông đang chữa bệnh tại TP. Đà Nẵng. Ảnh: Việt Nam Thời
Báo.
Trên thực tế, người dân vẫn có cách lách qua
những hàng rào vừa kể trên.
Theo tác giả Minh Thạnh trong một bài viết
trên Phật tử Việt Nam, tín đồ Phật giáo trong nhiều năm qua đã lấy ngôi nhà của
mình làm các cơ sở tôn giáo dưới tên gọi là “am”, “thất”, “a lan
nhã”, “đường”, “cốc”, “viên”,v.v. để hoạt động tôn giáo một cách kín đáo. [12]
Cách đặt tên trên có thể giúp họ vừa tránh khỏi
sự kiểm soát của nhà nước và Giáo hội Phật giáo Việt Nam, vừa duy trì quyền sở
hữu cá nhân đối với cơ sở tôn giáo của mình.
Cũng theo Minh Thạnh, Phật giáo miền Nam trước
năm 1975 rất khuyến khích việc lấy nhà làm các niệm phật đường, trực
thuộc giáo hội hoặc không thì cũng đều được cả. Các niệm phật đường này qua một
thời gian đã phát triển lên thành chùa. [13]
Tuy nhiên, sau năm 1975, nhà nước đã lập ra
các quy định phức tạp để kiềm chế việc phát triển chùa chiền cũng như các cơ sở
tôn giáo khác.
Đối với Phật giáo, Giáo hội Phật giáo Việt Nam
đã tiếp tay cho chính quyền để hạn chế các ngôi chùa tự phát, như khẳng định chắc
nịch của cơ quan trung ương giáo hội rằng Thiền Am Bên Bờ Vũ Trụ là bất hợp
pháp, cần bị xử lý.
Kiểm soát việc người
dân lấy nhà làm chùa: Độc quyền tôn giáo và cản trở quyền tự do tôn giáo
Việc kiểm soát người dân lấy nhà làm chùa được
xem là các biện pháp để đảm bảo an ninh trật tự, ổn định hoạt động tôn giáo,
tránh các hiện tượng như “chùa giả” nhằm trục lợi, lừa đảo người dân. Tuy
nhiên, nếu so sánh hoạt động tôn giáo với các hoạt động dân sự khác, bạn sẽ thấy
những quy định về việc mở cơ sở tôn giáo là rất bất hợp lý.
Bạn có thể lấy ngôi nhà của mình làm văn phòng
công ty, tụ tập nhiều người đến làm việc. Bạn cũng có thể thoải mái mời gọi mọi
người đến nhà trong các đám giỗ, đám ma, đám cưới, sinh hoạt hội nhóm, v.v. Vậy
vì sao chính quyền lại tìm cách khống chế khi bạn muốn lấy nhà làm chùa hay nơi
sinh hoạt tôn giáo công khai?
So với các hoạt động dân sự khác, chính quyền
hiện đang phân biệt đối xử một cách nghiêm trọng đối với tôn giáo. Một tổ chức
như công ty cũng có thể gây ra những vụ việc như lừa đảo, mất an ninh trật tự
(như gây gổ, đánh nhau) nhưng nó vẫn được thành lập mà không bị ai ngăn chặn
hay áp lên một thủ tục cấp phép phức tạp ngay từ ban đầu.
Ở một
số quốc gia, nơi quyền tự do tôn giáo được tôn trọng, bạn có thể tổ chức hoạt
động tôn giáo tại nhà mà không cần phải đăng ký với chính quyền. Việc đăng ký
thông thường chỉ để giúp bạn được miễn thuế thu nhập, hoặc hoạt động từ thiện một
cách dễ dàng hơn như khấu trừ thuế đối với người đóng góp từ thiện. [14]
Trong vụ việc Thiền Am Bên Bờ Vũ Trụ, Phó Trưởng
ban Ban Tôn giáo Chính phủ đã trao đổi với Trung ương Giáo hội Phật giáo Việt Nam và
nhận được khẳng định rằng thiền am này bất hợp pháp. [15]
Tuy nhiên, việc yêu cầu cơ sở tôn giáo của bạn
phải được một giáo hội công nhận thì mới được hoạt động là không hợp lý. Mối
quan hệ này chỉ đơn giản là tư cách thành viên giữa tổ chức tôn giáo của bạn với
một tổ chức tôn giáo lớn hơn. Bạn có thể nhờ thanh thế của tổ chức tôn giáo lớn
hơn tạo dựng uy tín cho mình, hoặc bạn có thể được hỗ trợ tài chính nhưng nó
không nên là điều kiện quyết định bạn có được tự thành lập cơ sở của riêng mình
hay không. Tương tự như việc bạn có thể mở một công ty riêng mà không cần phải
là thành viên của bất kỳ công ty nào khác, vậy vì sao bạn không thể mở một ngôi
chùa riêng của mình?
Đối với Phật giáo, “chùa”, “giáo lý”, “kinh
sách”, “nghi lễ” hoàn toàn không phải là một sáng tạo riêng của Giáo hội Phật
giáo Việt Nam. Trước khi giáo hội này thành lập, đã có biết bao ngôi chùa được
thành lập, biết bao nhà sư đã hành đạo.
Chính quyền hỗ trợ
các thành viên Cao Đài Tòa thánh Tây Ninh (được chính quyền công nhận) đến
giành quyền kiểm soát Thánh thất Phú Lâm, một thánh thất độc lập tại TP. Tuy
Hòa, tỉnh Phú Yên, vào ngày 18/6/2020. Việc giành quyền này vấp phải sự phản đối
của các thành viên nơi đây. Ảnh: Facebook Công Danhboy/ RFA.
Không chỉ riêng với Phật giáo, chính quyền vẫn
áp dụng điều kiện cho bất cứ ai muốn mở cơ sở hoạt động tôn giáo là phải được tổ
chức tôn giáo lớn hơn (giáo hội, hội thánh, v.v.) công nhận là thành viên, tổ
chức trực thuộc. Đây là một lớp kiểm soát nữa của chính quyền đối với quyền tự
do tôn giáo. Đồng thời, nó tạo ra thói quen độc quyền về hoạt động tôn giáo cho
các tổ chức như Giáo hội Phật giáo Việt Nam.
Nhưng sự phát triển tự nhiên của các tôn giáo
vẫn không bị vùi dập, bất chấp quy định của chính quyền có nghiêm ngặt đến đâu.
Giáo hội Phật giáo Việt Nam Thống nhất dù không được chính quyền công nhận vẫn
tồn tại song song với Giáo hội Phật giáo Việt Nam. Giáo hội Phật giáo Hòa Hảo
Thuần Túy vẫn hoạt động cùng với giáo hội duy nhất được chính quyền công nhận –
Giáo hội Phật giáo Hòa Hảo. Các thánh thất Cao Đài vẫn tồn tại dù chính quyền
có buộc họ phải gia nhập các hội thánh khác. Các thành viên của các tôn giáo mới
vẫn duy trì hoạt động một cách kín đáo, tránh khỏi sự truy đuổi của chính quyền.
Chú thích :
1. VnExpress. (2021, November 5). Tịnh
Thất Bồng Lai có dấu hiệu “lợi dụng tôn giáo” để trục lợi.
https://vnexpress.net/tinh-that-bong-lai-co-dau-hieu-loi-dung-ton-giao-de-truc-loi-4382038.html
2. Tuổi Trẻ. (2021, November 5). Tịnh
Thất Bồng Lai là cơ sở thờ tự bất hợp pháp. https://tuoitre.vn/tinh-that-bong-lai-la-co-so-tho-tu-bat-hop-phap-2021110517531304.htm
3. Giác Ngộ. (2012, February 16). Mong
muốn “cải gia vi tự.”
https://giacngo.vn/mong-muon-cai-gia-vi-tu-post16916.html
4. UBND Thị trấn Sịa, huyện Quảng Điền,
tỉnh Thừa Thiên Huế. (2019, September 11). Tăng cường công tác QLNN về các
hoạt động liên quan tôn giáo. https://web.archive.org/web/20211110031202/https://sia.thuathienhue.gov.vn/DichVu/ThongTin/CapNhat/prints.aspx?tinid=1509
5. Tuổi Trẻ. (2021b, November 7). Nhiều
trẻ sống tại “Tịnh thất Bồng Lai” cùng mẹ ruột nhưng không được biết thân nhân.
6. Xem [5]
7. Quốc hội. (2016, November 18). Luật
Tín ngưỡng, Tôn giáo. Thư Viện Pháp Luật. https://thuvienphapluat.vn/van-ban/van-hoa-xa-hoi/luat-tin-nguong-ton-giao-2016-322934.aspx?v=d
8. Luật Khoa. (2021, June 7). 4 vấn đề
đất đai gây bất công cho các tổ chức tôn giáo. https://www.luatkhoa.org/2021/06/4-van-de-dat-dai-gay-bat-cong-cho-cac-to-chuc-ton-giao
9. Quốc hội. (2014, June 18). Luật
Xây dựng. Thư Viện Pháp Luật. https://thuvienphapluat.vn/van-ban/Xay-dung-Do-thi/Luat-Xay-dung-2014-238644.aspx
10. Quốc hội. (2020, June 17). Luật sửa
đổi, bổ sung một số điều của Luật Xây dựng. https://thuvienphapluat.vn/van-ban/Xay-dung-Do-thi/Luat-Xay-dung-sua-doi-2020-so-62-2020-QH14-418229.aspx
11. RFA. (2019, January 30). Chính
quyền đập phá chùa, bắt sư thầy nhập Giáo hội Phật giáo của nhà nước.
12. Phật tử Việt Nam. (2010, November
20). “Cải gia thành tự”: cách lập chùa nên khôi phục, khuyến khích?
https://www.phattuvietnam.net/cai-gia-thanh-tu-cach-lap-chua-nen-khoi-phuc-khuyen-khich
13. Xem [12]
14. Luật Khoa. (2021b, July 26). Tiền
công đức: Cách nào để nhà chùa đấu lại với nhà nước?
https://www.luatkhoa.org/2021/07/tien-cong-duc-cach-nao-de-nha-chua-dau-lai-voi-nha-nuoc
15. Xem [2]
No comments:
Post a Comment