Phải
chờ bao lâu nữa mới có “Dân hỏi – Thủ tướng trả lời”?
YÊN KHẮC CHÍNH - LUẬT KHOA
08/09/2021
https://www.luatkhoa.org/2021/09/phai-cho-bao-lau-nua-moi-co-dan-hoi-thu-tuong-tra-loi/
Chỉ khi nào có đối thoại trực tiếp,
người dân mới có thể bắt lãnh đạo phải chịu trách nhiệm.
Ông Phạm Minh Chính
cúi chào quốc kỳ trước khi tuyên thệ nhậm chức thủ tướng ngày 5/4/2021. Ảnh:
VOV
*
Chương trình “Dân hỏi – Thành phố trả lời” phát trực tuyến vào tối
ngày 6/9/2021 đã thu hút sự quan tâm theo dõi của đông đảo người dân không chỉ ở
TP. Hồ Chí Minh. [ 1]
Sự kiện người đứng đầu cơ quan hành chính của
thành phố, ông Phan Văn Mãi, Chủ tịch Ủy ban Nhân dân TP. Hồ Chí Minh, lần đầu
xuất hiện trả lời phỏng vấn trực tuyến khiến nhiều người ngạc nhiên, tò mò và
có phần thích thú.
Quyền Linh, một trong hai người dẫn chương
trình, đã có không dưới ba lần nhấn mạnh đây là sự kiện chưa từng có tiền lệ, lần
đầu tiên xuất hiện ở Việt Nam, và khen ngợi “chính quyền thành phố rất dũng cảm”
khi đối thoại trực tiếp với người dân.
Đây đích thực là việc chưa có tiền lệ đối với
những ai đang sống trong thể chế hiện tại của Việt Nam. Nó vừa là tín hiệu tích
cực, nhưng cũng đồng thời là minh chứng đáng buồn cho khẩu hiệu “dân làm chủ”
được chính quyền tuyên truyền bấy lâu nay.
Đối thoại với dân:
Yêu cầu tối thiểu của một lãnh đạo
Ở rất nhiều quốc gia trên thế giới, việc các
quan chức lãnh đạo trực tiếp đối thoại trả lời chất vấn của người dân không phải
là chuyện gì ghê gớm. Nó là một sinh hoạt chính trị hết sức bình thường.
Trực tiếp đối thoại với dân thậm chí là yêu cầu
cơ bản từ trước khi những người này giành được ghế trong bộ
máy chính quyền.
Để có được vị trí lãnh đạo, họ phải được người
dân bầu. Để có được phiếu bầu của dân, họ phải tiến hành vận động tranh cử.
Trong quá trình vận động tranh cử, họ tiếp xúc càng nhiều cử tri, trả lời càng
nhiều câu hỏi, thuyết phục càng nhiều người thì khả năng thắng cử càng cao.
Những sinh hoạt chính trị này diễn ra từ rất
lâu trước khi có sự xuất hiện của công nghệ hiện đại.
Tại Mỹ, vào giữa thế kỷ 19, các chính trị gia tranh cử tổng
thống đã tiếp xúc đối thoại với cử tri nhằm tranh thủ sự ủng hộ. [2] Khi truyền
hình được phổ cập và lên ngôi từ giữa thế kỷ 20, các cuộc phỏng vấn với những câu hỏi bất ngờ,
hóc búa và không có trong kịch bản dành cho các quan chức trở thành một món ăn
chính trị phổ biến của người Mỹ. [3] Truyền thống này được nâng tầm với sự xuất
hiện của Internet. Người dân có thể theo dõi bất kỳ lúc nào các cuộc thảo luận
và đối thoại của lãnh đạo trên mạng mà không cần canh giờ xem tivi.
Các chính trị gia nhanh nhạy còn chủ động dùng
các công cụ trên mạng để tăng cường trao đổi trực tiếp với người dân. Donald
Trump khi tranh cử tổng thống vào năm 2016 đã tổ chức buổi hỏi đáp trong chuyên mục “Ask Me
Anything” (Hỏi tôi bất cứ thứ gì) của Reddit, một trong những diễn đàn trên mạng
có nhiều người tham gia nhất tại Mỹ. [4] Trước đó vào năm 2012, Barack Obama
cũng đã tổ chức một chương trình hỏi đáp tương tự trên diễn đàn này.
Mạng xã hội ra đời tạo ra một cuộc cách mạng
khác, kết nối trực tiếp 24/7 các chính trị gia với cử tri của mình. Gần như đã
trở thành một điều luật bất thành văn, các quan chức chính quyền bắt buộc phải
có ít nhất một tài khoản mạng xã hội để trao đổi với người dân.
Ở các nước châu Á, những lãnh đạo được đánh
giá cao thường tích cực kết nối với người dân qua mạng xã hội. Tài khoản của Tổng
thống Đài Loan Thái Anh Văn hay
của Thủ tướng Singapore Lý Hiển Long là
những kênh tương tác phổ biến giữa người dân các nước này với lãnh đạo chính
quyền. [5][6] Ngay cả các lãnh đạo được xem là độc tài như Thủ tướng
Campuchia Hun Sen hay
Thủ tướng Thái Lan Prayut
Chan-o-cha cũng sở hữu tài khoản Facebook chính thức. [7][8]
https://2xjs7y10oiyz26vqxu2hok6y-wpengine.netdna-ssl.com/wp-content/uploads/2021/09/07186381.jpg
Tổng thống Đài Loan
Thái Anh Văn giữa rừng phóng viên ở Đài Bắc, tháng 11/2018. Ảnh: EPA-EFE.
Việt Nam: Khi nào
mới có đối thoại đúng nghĩa?
Nhiều người hẳn đã có ấn tượng tốt sau khi xem
ông Phan Văn Mãi trả lời trực tuyến các câu hỏi trong hơn một tiếng đồng hồ vào
tối ngày 6/9.
Không có những câu lý luận vòng vo tối nghĩa,
không có màn đổ lỗi dịch bệnh cho người dân, và chịu thừa nhận khuyết điểm của
chính quyền, dù khá nhẹ nhàng, trong vấn đề an sinh – chừng đó là đủ để nhiều
người cảm thấy như được thở trong một bầu không khí tươi mới. Ít nhất thì ông
này có đầu óc bình thường – đó là cảm nhận của không ít người xem.
Đích thực là so với mặt bằng chung các lãnh đạo
đất nước vào thời điểm hiện tại, màn thể hiện của ông chủ tịch Ủy ban Nhân dân
TP. Hồ Chí Minh là không tệ.
Và đó là điều đáng buồn cho bức tranh chính trị
của người Việt Nam.
Nếu đã quen theo dõi các cuộc đối thoại, phỏng
vấn chính trị ở nước ngoài, bạn sẽ không tránh khỏi cảm giác thất vọng, bực bội
và chán nản khi xem chương trình tối ngày 6/9.
Các câu hỏi được chuẩn bị sẵn, hai người dẫn
chương trình không dám chất vấn các câu trả lời chung chung của khách mời, và
những vấn đề bức xúc nhất lại không được nhắc đến.
Ai chịu trách nhiệm cho ít nhất là hàng chục
ngàn trường hợp người dân Sài Gòn bị bỏ rơi, không nhận được bất kỳ gói hỗ trợ
nào từ chính quyền suốt ba tháng qua?
Ai chịu trách nhiệm cho chính sách “đi chợ hộ”
thất bại, để hàng triệu người bị nhốt trong nhà không có cách chi mua được thực
phẩm trong hơn hai tuần qua?
Cơ sở nào để chính quyền thực hiện những chính
sách chống dịch cực đoan như nhốt tất cả F0 lẫn F1 vào trại cách ly, gây lãng
phí lớn khi đòi xét nghiệm toàn bộ cư dân, trong khi bỏ ngoài tai những góp ý của
giới chuyên gia?
Một cách công bằng, đó là những câu hỏi vượt
quá tầm của người đứng đầu thành phố. Nó thuộc về trách nhiệm của chính quyền
trung ương.
Vậy nên người dân, cho dù thất vọng hay hồ hởi
với các câu trả lời của chủ tịch Ủy ban Nhân dân thành phố, cũng cần phải đặt
câu hỏi: “Vì sao ông thủ tướng chính phủ vẫn chưa chịu xuất hiện trả lời chất vấn
trực tiếp của tôi?”.
Chỉ khi nào đối thoại trực tiếp, người dân mới
có thể chất vấn ông Thủ tướng Phạm Minh Chính, rằng vì sao ông hăm hở chỉ đạo “đề nghị Bộ Công an xử lý nghiêm hành
vi ‘bom hàng’ đi chợ hộ tại TP. Hồ Chí Minh”, [9] một việc mà chính các cán bộ
địa phương trực tiếp phụ trách cũng nhận định là khó xảy ra. [10] Trong khi đó, ông lại ngậm tăm
không nói gì tới trách nhiệm của bản thân khi buộc hàng triệu người ở trong nhà
chờ “đi chợ hộ” trong tuyệt vọng suốt hai tuần qua. Nếu tin lời chính quyền của
ông, ngồi yên không chủ động tìm mua thực phẩm tích trữ từ trước, trong hai
tuần qua người Sài Gòn lấy gì để ăn? [11]
Chỉ có trao đổi trực tiếp, người dân mới có thể
nghe ông thủ tướng giải trình ai sẽ chịu trách nhiệm cho những chính sách chống
dịch hỗn loạn, mỗi địa phương một phách. Và chỉ có qua đối thoại trực tiếp, người
dân mới có thể truy vấn nếu ông chỉ biết đổ vấy trách nhiệm cho quan chức địa
phương như cách làm cố hữu xưa nay. [12]
Cũng chỉ có gặp mặt trực tiếp, người dân may
ra mới giúp ông thủ tướng hiểu tình cảnh của hàng triệu người Sài Gòn suốt ba
tháng qua, đặc biệt là những người sống trong các khu vực bị chốt chặn phong tỏa.
Chắc chắn sẽ có người mời ông thủ tướng về sống
luôn ở “vùng đỏ”, để xem lãnh đạo sẽ xoay sở kiểu gì khi nồi cơm điện duy nhất
bị hỏng, khi bếp điện bị cháy, khi bồn cầu bị tắc, khi tủ lạnh bị hư, khi vòi
nước bị bể, khi trần nhà dột nước, khi người thân có bệnh mãn tính hết thuốc mà
không thể ra ngoài mua, hay khi chính ông bị đau ruột thừa mà không qua được chốt
chặn để tới bệnh viện.
Chỉ khi sống trong hoàn cảnh như vậy trong ít
nhất một tháng, ông thủ tướng may ra mới bớt sản xuất những chỉ thị và chính
sách trên trời.
Để lôi được những người như ông xuống dưới mặt
đất, người dân trước tiên cần đòi lại thứ quyền cơ bản nhất mà thể chế của Việt
Nam đã tước bỏ của họ bấy lâu nay: quyền được đối thoại bình đẳng, công khai và
trực diện với quan chức chính quyền.
Bài phản ánh quan điểm riêng của tác giả. Mọi bài bình
luận xin gửi cho Luật Khoa tại đây.
*
CHÚ THÍCH :
1. Online T. T. (2021, September
6). Chủ tịch UBND TP.HCM trả lời trực tuyến: “Vùng xanh được đi chợ 1
tuần/lần, mở dần một số dịch vụ.” TUOI TRE ONLINE.
2. The Origins of Modern
Campaigning: 1860–1932. (2016, December 6). See How They Ran!
http://www.roosevelthouse.hunter.cuny.edu/seehowtheyran/portfolios/origins-of-modern-campaigning/
3. Socolow, M. J. (2019, October
1). A brief history of television interviews – and why live TV helps those
who lie and want to hide. The Conversation.
4. Robertson, A. (2016, July 28). Donald
Trump’s Reddit Q&A session was surprisingly bland. The Verge.
https://www.theverge.com/2016/7/27/12272254/donald-trump-reddit-ama-dnc
5. Facebook 蔡英文 Tsai Ing-wen.
(2021).
https://www.facebook.com/tsaiingwen
6. Facebook Lee Hsien Loong.
(2021).
https://www.facebook.com/leehsienloong
7. Facebook Samdech Hun Sen, Cambodian
Prime Minister. (2021).
https://www.facebook.com/hunsencambodia/
8. Facebook ประยุทธ์ จันทร์โอชา Prayut Chan-o-cha.
(2021).
https://www.facebook.com/prayutofficial/
9. Online T. T. (2021b, September
6). Thủ tướng đề nghị Bộ Công an xử lý nghiêm hành vi “bom hàng” đi chợ
hộ tại TP.HCM. TUOI TRE ONLINE.
10. Hiền, N. (2021, August 28). Các
phường nói về việc bị “bom hàng” khi đi chợ hộ. PLO.
11. Báo Sài Gòn Giải Phóng. (2021,
August 21). Tránh đổ xô mua hàng tích trữ.
https://www.sggp.org.vn/tranh-do-xo-mua-hang-tich-tru-755522.html
12. Online T. T. (2021, July 30). Thủ tướng:
Chống dịch quyết liệt hơn với những giải pháp đặc biệt. TUOI TRE ONLINE.
No comments:
Post a Comment