VLADIMIR PUTIN và 5 ĐỜI TỔNG THỐNG MỸ : HAI THẬP NIÊN THĂNG TRẦM (Thùy Dương - RFI)

 

Vladimir Putin và 5 đời tổng thống Mỹ : Hai thập niên thăng trầm

Thùy Dương  -  RFI

Đăng ngày: 17/06/2021 - 11:14

https://www.rfi.fr/vi/qu%E1%BB%91c-t%E1%BA%BF/20210617-putin-v%C3%A0-5-%C4%91%E1%BB%9Di-t%E1%BB%95ng-th%E1%BB%91ng-m%E1%BB%B9

 

Đã hơn 20 năm trôi qua kể từ khi Vladimir Putin chính thức bước vào điện Kremlin hồi cuối năm 1999, nước Mỹ đã trải qua 5 đời tổng thống đảng Dân Chủ và Cộng Hòa : Clinton, Bush, Obama, Trump và nay là Biden, nhưng ông Putin vẫn là nhân vật quyền lực nhất nước Nga và phủ bóng trên nhiều hồ sơ quốc tế.

 

https://s.rfi.fr/media/display/68ad801a-c9f2-11eb-8cc3-005056bfd1d9/w:980/p:16x9/AP21160503642332.webp

Vladimir Putin tại dinh thự tổng thống ở ngoại ô Matxcơva, Nga, ngày 09/06/2021. © AP/Sergei Ilyan

 

Hôm qua 16/06/2021 diễn ra một sự kiện quan trọng là thượng đỉnh Putin - Biden tại Genève, Thụy Sỹ, trong bối cảnh quan hệ hai nước Mỹ - Nga đang rất căng thẳng trên nhiều hồ sơ và bị xem là đã xuống dưới mức thấp nhất tính từ sau Chiến Tranh Lạnh. Nhân dịp này, mời quý vị nhìn lại hơn 2 thập niên thăng - trầm trong mối quan hệ của Vladimir Putin với các đời tổng thống Mỹ.

 

Clinton - Putin và những bất đồng về Kosovo, hạt nhân và NATO

 

Vladimir Putin chính thức trở thành tổng thống Nga vào ngày 31/12/2021. Báo Le Figaro nhắc lại nếu như quan hệ giữa tổng thống Nga tiền nhiệm Boris Eltsine với tổng thống Mỹ Clinton được đánh giá là « nồng nhiệt » thì ngay sau khi ông Putin nhậm chức, vào ngày 02/01/2000, ngoại trưởng Mỹ khi đó là bà Madeleine Albright đánh giá tân thổng thống Nga Putin là « một người cứng rắn (…) đầy quyết tâm, thiên về hành động (…) Chúng ta sẽ phải rất chú ý theo dõi các hành động của ông ấy ».

 

Chỉ 6 ngày sau khi ông Putin nhậm chức, tổng thống Mỹ Bill Clinton sang thăm nước Nga. Chuyến tiếp xúc đầu tiên ngày 06/01/2000 là dịp để hai vị nguyên thủ quốc gia bàn về những bất đồng liên quan đến việc Washington cho lắp đặt một lá chắn tên lửa của Mỹ trên lãnh thổ châu Âu nhằm củng cố an ninh quốc tế trước nguy cơ « các Nhà nước bất hảo » như Irak và Iran phát triển hạt nhân. Vladimir Putin cho rằng hệ thống của Mỹ ở châu Âu sẽ làm giảm khả năng răn đe hạt nhân của Nga. Khởi đầu từ thời Putin - Clinton, sự bất đồng này cho đến nay vẫn mang tính thời sự.

 

Một đề tài khác gây bất đồng là việc Liên Minh Quân Sự Bắc Đại Tây Dương mở rộng về phía đông sau khi Liên Xô sụp đổ vào năm 1991. Cuộc chiến Kosovo cũng là một yếu tố làm hỏng giai đoạn « trăng mật » giữa Nga và Mỹ thời hậu Chiến Tranh Lạnh.

 

Bất chấp những bất đồng, trong thượng đỉnh Clinton - Putin vào tháng 06/2000, nửa năm sau khi ông Putin lên cầm quyền và cũng là nửa năm trước khi ông Clinton mãn nhiệm, tổng thống Mỹ đã khen ngợi đồng nhiệm Nga là người có khả năng xây dựng « một nước Nga thịnh vượng và mạnh mẽ mà vẫn bảo vệ được các quyền tự do và Nhà nước pháp quyền ». 

 

Bush và Putin : Tình bạn hữu và bất đồng sâu sắc trên nhiều hồ sơ

 

Nói đến quan hệ giữa Georges W.Bush (Bush con) và Vladimir Putin, hẳn nhiều người chưa quên hai vị tổng thống có mối quan hệ cá nhân rất tốt đẹp, hòa hợp, thậm chí chính ông Putin còn coi đó là « quan hệ bằng hữu ». Ngay trong cuộc gặp đầu tiên ngày 16/06/2001, Georges W.Bush đã nói « cảm nhận được tâm hồn » của « một người cực kỳ tận tụy với đất nước và với các lợi ích quốc gia ». Tổng thống Mỹ coi đồng nhiệm Nga là « một nhà lãnh đạo đáng chú ý » và « đáng tin cậy ».Putin cũng là nguyên thủ nước ngoài đầu tiên được G.Bush tiếp đón tại khu nghỉ dưỡng mùa hè của gia đình Bush. Đích thân tổng thống Mỹ ra sân bay đón đồng nhiệm Nga và đưa ông về dinh thự gia đình. Còn tổng thống Nga đánh giá cao « tính trung thực, tinh thần cởi mở và thái độ lắng nghe » của đồng nhiệm Mỹ.

 

Ông Bush khi đó đã bị các đối thủ chỉ trích là « thân Nga ». Thế nhưng, sự thân thiết trong quan hệ cá nhân, những lời ngợi khen tôn trọng đôi bên dành cho nhau không khỏa lấp được thực tế là quan hệ Mỹ - Nga thời G.Bush và Putin đã xuống cấp nặng nề, khi đó bị coi là ở mức xấu nhất từ sau Chiến Tranh Lạnh, vì nhiều bất đồng, trong đó nổi bật nhất là vụ Bush đơn phương rút Mỹ khỏi hiệp ước chống tên lửa đạn đạo ABM 1972 để thiết lập lá chắn tên lửa đạn đạo ở châu Âu và bị Putin phản đối dữ dội. Năm 2003, chính quyền Putin cáo buộc Mỹ xâm lược Irak. Một năm sau đó, chính quyền Bush bị Matxcơva tố cáo gây ảnh hưởng trong « Cách mạng cam » ở Ukraina. Sự độc lập của Kosovo cũng là một điểm gây bất đồng sâu sắc.

 

Thế nhưng, tổng thống Nga Putin cũng đã sát cánh với chính quyền Bush trong cuộc chiến chống khủng bố. Ông Putin là lãnh đạo đầu tiên gọi điện cho G.Bush sau vụ khủng bố 11/09 để bày tỏ tình đoàn kết với nước Mỹ. Theo l’OBS, đôi bên cũng duy trì được hợp tác trong nhiều lĩnh vực, nhất là chống sự phát triển hạt nhân ở Bắc Triều Tiên và Iran.

 

Obama và Putin : « Tái khởi động » bất thành, căng thẳng và ngờ vực gia tăng

 

Năm 2009, Barack Obama được bầu làm tổng thống Mỹ. Trước đó vài tháng, ông Putin nhường ghế tổng thống cho Dmitri Mdvedev và giữ chức thủ tướng Nga. Dù tân tổng thống Obama khi đó muốn áp dụng « reset » - chính sách tái khởi động - để làm mới mối quan hệ với nước Nga, nhưng theo Le Figaro, ngay từ đầu, mối quan hệ Obama - Putin đã dự báo tương lai không mấy êm ả. Trong chuyến công du đầu tiên đến Matxcơva, ông Obama đã được thủ tướng Nga Putin mời dùng bữa sáng, nhưng nguyên thủ Mỹ đã mắc sai lầm khi « ngó lơ » ông Putin và « đặt cược » vào tổng thống Medvedev. Đối với Obama, Putin chỉ là thủ tướng còn ông thì chỉ muốn trao đổi trực tiếp với đồng nhiệm, tức tổng thống Medvedev.

 

Sau khi ông Putin trở lại vị trí tổng thống Nga vào năm 2012, quan hệ Nga - Mỹ xuống cấp nghiêm trọng với hàng loạt sự kiện. Tháng 08/2013, Nga cho phép cựu nhân viên tư vấn an ninh Mỹ Edward Snowden, người tố cáo hệ thống nghe trộm quy mô lớn của tình báo Mỹ, tị nạn chính trị. Vài ngày sau đó, tổng thống Obama hủy thượng đỉnh với Putin, lấy làm tiếc về việc Nga làm sống lại không khí thời Chiến tranh lạnh. Việc Washington hủy bỏ cuộc gặp cấp nguyên thủ chưa từng xảy ra trong quan hệ Nga - Mỹ tính từ sau Chiến tranh lạnh. Sau đó là cuộc khủng hoảng Ukraina và việc Matxcơva sáp nhập bán đảo Crimée của Ukraina hồi năm 2014, cũng như cuộc chiến Syria trong đó Nga bằng mọi giá tìm cách bảo vệ chế độ Bachar Al Assad rồi sau đó là can thiệp quân sự vào Syria hồi tháng 09/2015.

 

Putin và tính cách khó đoán định của Trump

 

Luôn bị các đối thủ chỉ trích là “thân Nga”, tổng thống thứ 45 của Hoa Kỳ, Donald Trump ngay từ khi lên nắm quyền vào đầu năm 2017, thường xuyên ca ngợi các phẩm chất của đồng nhiệm Nga Putin. Đến tận chiến dịch tái tranh cử tổng thống hồi tháng 09/2020, ông Trump vẫn khẳng định « Tôi rất mến Putin. Ông ấy cũng vậy. Chúng tôi khá hợp nhau ».

 

Thế nhưng, Le Figaro dẫn lời giám đốc Đài Quan Sát Pháp - Nga, theo đó trên thực tế, quan hệ Mỹ - Nga thời Donald Trump còn căng thẳng hơn dưới thời người tiền nhiệm Obama. Sự xuống cấp quan hệ song phương không phải trực tiếp do Trump gây ra mà liên quan chủ yếu Quốc Hội và bộ Ngoại Giao Mỹ. Nhưng suy cho cùng, chính thái độ “thân Putin” và tính khí thất thường, khó đoán định của vị tổng thống thứ 45 của Hoa Kỳ đã khiến Quốc Hội Mỹ phải đề phòng, thông qua một đạo luật nhằm hạn chế quyền hạn của tổng thống Mỹ liên quan đến việc dỡ bỏ các biện pháp trừng phạt nhắm vào Nga. 

 

Biden - Putin : 6 tháng « lời qua tiếng lại » gay gắt

 

Khác với người tiền nhiệm Donald Trump, ngay từ khi chính thức nhậm chức tổng thống thứ 46 của Hoa Kỳ, ông Joe Biden đã thể hiện thái độ rất cứng rắn với Vladimir Putin, nhất là liên quan tới các vụ tấn công tin tặc quy mô lớn nhắm vào nước Mỹ. Tổng thống Biden đã nhiều lần nói đến việc “nước Nga sẽ phải trả giá” “gánh hậu quả”. Không chỉ bằng lời nói, tổng thống Biden đã phê chuẩn nhiều lệnh trừng phạt nhắm vào nước Nga của Putin.

 

Do quan hệ song phương không ngừng xấu đi, trước thượng đỉnh ông Biden hứa sẽ nêu lên các giới hạn mà Nga không nên vượt qua, nên chính quyền Putin cũng không trông chờ nhiều vào kết quả ngoại giao đột phá, mà chỉ coi là đây là dịp để đôi bên tái khởi động đối thoại. Và quả đúng như dự báo, đôi bên không họp báo chung, không ra được thông cáo chung. Thế nhưng dẫu sao chủ nhân điện Kremlin đã đạt được điều ông muốn, việc tổ chức được thượng đỉnh cho thấy nước Nga có tầm quan trọng trên trường quốc tế.