Thiên
nhiên cuồng nộ - Kỳ 1: Lở đất kinh hoàng tại bang Kerala
Tuổi
Trẻ Online
20/10/2020 14:00 GMT+7
https://tuoitre.vn/thien-nhien-cuong-no-ky-1-lo-dat-kinh-hoang-tai-bang-kerala-20201020111553457.htm
TTO - Mưa ầm ào xối xả từ sáng tới tối. Những con
sông tràn bờ ngập mấp mé nóc nhà dân. Những vạt đồi no nước đổ ập chôn vùi nhà
cửa, con người. Tại sao? Có biện pháp gì để giảm thiểu thiệt hại?
·
Thiên nhiên
cuồng nộ và những con số "biết nói"
https://cdn.tuoitre.vn/thumb_w/586/2020/10/20/sat-lo-16031672432501209059694.jpg
Tìm kiếm người mất
tích sau trận lở đất kinh hoàng tại làng Pettimudy tối 6-8-2020 - Ảnh: AFP
P.Mayilswami và em trai
Ganeshan là thành viên Ủy ban Phát triển sinh thái của bang Kerala (Ấn Độ). Hai
anh em chỉ mới học xong bậc tiểu học nhưng được nhiều người biết đến vì đã đóng
góp công sức bảo vệ môi trường sống và quản lý du lịch của vườn quốc gia
Eravikulam ở huyện Idukki.
Tháng 6-2020, họ rất vui
với công việc bảo tồn loài dê núi sừng ngắn Nilgiri Tahr có nguy cơ tuyệt chủng.
Mùa sinh sản vừa kết thúc, dê sinh được 155 con trong khi năm ngoái chỉ được 81
con, nâng tổng số bầy dê núi quý hiếm lên 726 con. Do mùa sinh sản năm nay kết
thúc trong đại dịch COVID-19, hai anh em bèn đề nghị với người phụ trách sẽ tổ
chức bữa tiệc ăn mừng sau đại dịch.
“Số ngày mưa giảm,
lượng mưa không đổi, nghĩa là chúng ta sẽ có những trận mưa dữ dội hơn.
TS địa lý SARUN SAVITH
Chế độ mưa đã thay
đổi
22h45 ngày 6-8-2020, một
trận lở đất kinh hoàng xảy ra tại làng Pettimudy dưới chân đồi Anamalai đã chôn
vùi hai anh em Mayilswami và Ganeshan cùng gia đình dưới bùn đất. Một vạt đồi đổ
ập xuống khu nhà ở các công nhân trồng chè san bằng các căn nhà lợp tôn. 70 người
chết. 40 căn nhà bị phá hủy. Chỉ 12 người của hai gia đình may mắn sống
sót.
Mưa liên miên suốt sáu
ngày đã làm đất trên đồi Anamalai bị bão hòa, nơi có nhiều đồn điền trồng chè
và cà phê. Nước mưa ngấm xuống lòng đất trong cao điểm mùa mưa đã làm giảm độ kết
dính giữa bùn và đá. Khi đất no nước bắt đầu rơi xuống cùng với đá, lở đất xảy
ra.
Suốt tuần trước đó, mưa lớn
gần như cô lập khu nhà công nhân. Do mất điện bốn ngày nên điện thoại di động
không còn pin. Những người sống ở khu nhà gần đó chỉ thức dậy khi nghe âm thanh
lở đất nhưng họ không thể làm gì vì trời tối như mực. Do trường học đóng cửa để
giãn cách xã hội, 18 em học sinh không ở trong ký túc xá mà trở về nhà. Tất cả
đều bị chôn vùi trong vụ lở đất.
Trước đó từ trận lụt năm
2018, ngoài công tác di dời người dân ra khỏi các vùng nguy hiểm và tổ chức tái
định cư cho dân, chính quyền bang Kerala bắt đầu lập bản đồ nguy cơ sạt lở đất ở
cấp độ của bang. Theo bản đồ của Cơ quan Quản lý thảm họa bang Kerala, hơn 30%
diện tích huyện Idukki có nguy cơ xảy ra lở đất. Đặc biệt tình hình lở đất rất
nguy cấp ở thành phố Munnar và các khu vực xung quanh.
Bang Kerala đối mặt với
thời tiết khắc nghiệt hơn trong vài năm nay. Sau đợt hạn hán lớn năm 2015 đến
bão Okhi năm 2017 rồi lũ lớn và lở đất trong hai năm 2018 và 2019. Thời tiết cực
đoan khó lường như mưa lớn với cường độ cao xuất phát từ nguyên nhân biến đổi
khí hậu. Ví dụ bang Kerala nhận được lượng mưa nhiều hơn 164% so với bình thường
từ ngày 1 đến 19-8-2018 dẫn đến lũ lụt nghiêm trọng và lở đất làm 498 người thiệt
mạng. Gần 341 điểm lở đất được ghi nhận ở 10 huyện, riêng huyện Idukki có 143 vụ
lở đất.
Tiến sĩ địa lý Sarun
Savith ở Đại học Sree Sankaracharya Sanskrit (bang Kerala) nhận xét: "Chất
lượng đất kém do chia cắt rừng và độc canh đã góp phần gây ra thảm họa nhưng
nguyên nhân chính là mưa. Mô hình gió mùa ở Kerala đã thay đổi mạnh trong 10
năm qua. Số ngày mưa giảm, lượng mưa vẫn không đổi, nghĩa là chúng ta sẽ có những
trận mưa dữ dội hơn.
Trước đây khu vực này nhận
lượng mưa lớn nhất vào tháng 6 và tháng 8 sẽ là tháng khô hạn. Thế nhưng hiện tại
chúng ta đang nhận lượng mưa lớn nhất vào tháng 8 trong khi mặt đất đã no nước,
do đó có nhiều khả năng xảy ra lở đất hơn".
Chuyên gia Gopakumar
Cholayil ở Học viện Giáo dục biến đổi khí hậu và nghiên cứu thuộc Đại học Nông
nghiệp Kerala giải thích chế độ mưa ở bang Kerala đã thay đổi đáng kể trong hai
năm qua. Lượng mưa tối thiểu xảy ra vào tháng 6 và tháng 7, sau đó lượng mưa dữ
dội trong tháng 8 và tháng 9 với cường độ mưa cũng tăng lên.
https://cdn.tuoitre.vn/thumb_w/586/2020/10/20/sat-lo-1-1603167279180445696365.jpg
Ngoài nguyên nhân tự
nhiên, sạt lở đất có thể xảy ra do con người - Ảnh: indianexpress.com
Bàn tay can thiệp
của con người
Sạt lở đất là chuyển động
lớn của đá, mảnh vụn và đất được kích hoạt bởi các nguyên nhân tự nhiên như động
đất hoặc mưa lớn. Tuy nhiên, tiến sĩ T.V.Sajeev ở Viện Nghiên cứu rừng bang
Kerala nhận xét các nguyên nhân do con người như khai thác đá, san đồi để xây dựng
nhà cửa, xây dựng đường lớn trên núi, khai thác mỏ, xây đập thủy điện cùng lối
canh tác độc canh là các yếu tố góp phần gây ra sạt lở đất vì hủy hoại sườn đồi,
tác động đến hệ thống thoát nước tự nhiên bằng cách lấy đi đất đá và thực vật
làm đất trở nên tơi xốp hơn khiến đồi núi dễ bị sạt lở hơn.
Nhà địa chất thủy văn
V.R.Haridas nhận xét mùa mưa năm nay có cường độ mạnh hơn kèm gió mạnh nên các
sườn đồi ở làng Pettimudy đã bão hòa nước. Ông giải thích: "Mưa kéo dài có
nguy cơ gây ra chuyển động ngang và làm tăng khả năng trượt của phần đất quá tải".
Tại Ấn Độ, 420.000km2 tương
đương 12,6% diện tích nằm trong đối tượng dễ bị sạt lở. Các nhà nghiên cứu tại
Đại học Sheffield (Anh) đã phân tích 5.031 vụ lở đất chết người trên thế giới
và nhận thấy Ấn Độ là một trong các quốc gia bị ảnh hưởng nặng nề nhất bởi các
vụ lở đất chết người do con người gây ra trong giai đoạn 2004-2016.
Nghiên cứu cho thấy tại Ấn
Độ có 10.900 người thiệt mạng trong 829 vụ lở đất, chiếm 18% tổng số người chết.
Ấn Độ chiếm 28% số vụ lở đất do xây dựng, kế đến là Trung Quốc (9%) và Pakistan
(6%). Trong tổng số vụ lở đất do trời mưa, 16% xảy ra ở Ấn Độ. Trong số này, 77%
xảy ra trong đợt gió mùa. Ấn Độ cũng chiếm tỉ lệ sạt lở đất tối đa do khai thác
mỏ với 12%, tiếp theo là Indonesia (11,7%) và Trung Quốc (10%).
Khoảng 4h sáng ngày
17-4-2012, nước rò rỉ từ đường hầm dự án thủy điện Chamera III ở huyện Chamba
(bang Himachal Pradesh) khiến ngọn đồi có nguy cơ sạt lở. 40 gia đình cư trú dưới
đồi được chuyển đến nơi an toàn trước khi lở đất ập xuống phá hủy nhà cửa và
8ha trang trại bậc thang. Các nhà hoạt động đã vận động phản đối xây dựng dự án
thủy điện trên dãy Himalaya với lý do sự cố như trên là bằng chứng cho thấy địa
chất yếu không thể đáp ứng chiến lược phát triển quy mô lớn.
V.R.Haridas đánh giá lở đất
và các hiện tượng liên quan là một thực tế mới đối với bang Kerala và bang cần
phát triển chiến lược dài hạn để giải quyết mối đe dọa này. Ông nhận xét:
"Những thay đổi xảy ra trong ba năm qua có một mô hình chung cho thấy cấu
trúc đất ở Kerala đã thay đổi đáng kể không chịu được mưa lớn. Nếu không xây dựng
các phương pháp tiếp cận toàn diện và khoa học, lở đất với số thương vong lớn sẽ
trở thành hiện tượng xảy ra hằng năm".
Một công trình nghiên cứu
ở Ấn Độ đã phân tích các quy định về xây dựng tại 8 thành phố ở vùng Himalaya.
Kết quả cho thấy các quy định về sử dụng đất không tính đến bối cảnh địa môi
trường cụ thể của từng khu vực khác nhau, do đó quy định được áp dụng như nhau
bất kể địa hình, hướng dốc và khả năng nguy hiểm khác nhau. Chiến lược quản lý
rủi ro sạt lở đất quốc gia do Viện Quản lý thảm họa quốc gia Ấn Độ công bố vào
tháng 9-2019 cũng đã ghi nhận vấn đề này.
************
Biến đổi khí hậu ở châu Á
dẫn đến lũ lụt nhiều hơn và dữ dội hơn. Tuy nhiên, nếu chỉ giảm khí thải gây hiệu
ứng nhà kính chưa đủ mà còn phải ngăn chặn tác hại do con người gây ra.
>> Kỳ tới: Nuôi dưỡng các vùng đất ngập nước
***
Vì
sao lở đất thường kèm theo những tiếng nổ lớn?
TTO - Trong các vụ sạt lở
đất, nhân chứng cho biết đã nghe thấy những tiếng nổ lớn trước khi đất đá đổ xuống.
Phải chăng trận lở đất nào cũng được ‘kích hoạt’ bằng những vụ nổ lớn?
HOÀNG DUY LONG
------------------------------------------------------------------------------------
.
.
Thiên
nhiên cuồng nộ - Kỳ 2: Lũ lụt và những giải pháp lâu dài
Tuổi
Trẻ Online
21/10/2020 06:01 GMT+7
https://tuoitre.vn/thien-nhien-cuong-no-ky-2-lu-lut-va-nhung-giai-phap-lau-dai-20201020203647874.htm
TTO - Công ty môi giới bảo hiểm Aon (Anh) đã công bố
báo cáo tháng 9-2020 với đầu đề "Tóm tắt thảm họa toàn cầu".
Lũ lụt nghiêm trọng
tại huyện Bà Dương, tỉnh Giang Tây (Trung Quốc) tháng 7-2020 - Ảnh: Alamy
Các trận lũ gần đây báo hiệu tần suất, cường độ lũ lụt và xói mòn sông có
nguy cơ gia tăng trong những năm tới.
Ông
KAISER REJVE
Báo cáo cho biết tại
Trung Quốc, Bộ Quản lý khẩn cấp ghi nhận đã có 278 người thiệt mạng và hơn 1,4
triệu căn nhà bị hư hại hoặc bị phá hủy do dải hội tụ gây mưa Mei-yu trong năm
nay. Tổng thiệt hại kinh tế có thể vượt trên 220 tỉ nhân dân tệ (32 tỉ USD).
Mưa bất thường, lũ
nghiêm trọng
Theo báo chí Trung Quốc,
tính đến cuối tháng 9-2020, Trung Quốc đã trải qua 21 trận lũ có đánh số (lũ ở
quy mô lớn nhất định), tăng gấp 1,6 lần so với năm trước và đạt mức kỷ lục lịch
sử kể từ năm 1998. Lũ lụt đã xảy ra trên sáu con sông chính, trong đó có sông
Dương Tử và sông Hoàng Hà.
Tổng cộng có 833 con sông
ở Trung Quốc đã vượt mức báo động, nhiều hơn 80% so với cùng kỳ năm trước.
Trong đó có 267 con sông vượt mức an toàn và 77 con sông lên mức cao lịch sử.
Năm 2020, lượng mưa trung bình ở Trung Quốc đạt 616mm, nhiều hơn 13% so với
cùng kỳ năm trước và cao thứ hai kể từ năm 1961. Lũ lụt đã làm 2,7 triệu người
phải sơ tán và khoảng 63 triệu người bị ảnh hưởng.
Ở khu vực châu Á, các nước
phải đương đầu với lũ quét, lở đất, lụt lội gồm có miền bắc và tây bắc
Pakistan; vùng trung tây Nepal; tỉnh Tây Kalimantan, tỉnh Tây Java và thủ đô
Jakarta của Indonesia. Riêng tại Bangladesh, số người chết trong lũ lụt đã lên
tới 257 người. Vào trung tuần tháng 7-2020, nước lũ đã nhấn chìm đến 1/3 diện
tích Bangladesh.
Thủ đô Jakarta
(Indonesia) từng hứng chịu lũ lụt ngay trong Tết Nguyên đán 2020 làm ít nhất 23
người thiệt mạng. Đây là trận lũ làm nhiều người thiệt mạng nhất ở Jakarta kể từ
lũ lụt năm 2013. Trời mưa xối xả. Nước dâng lên rất nhanh. Hàng chục ngàn người
phải sơ tán đến nơi trú ẩn tạm thời. Nhà cửa và xe cộ ngập trong nước và bùn.
Người dân di chuyển bằng xuồng bơm hơi hoặc ruột xe. Ở Bekasi ngoại ô Jakarta,
nước lên cao đến tận tầng 2.
Nhật cũng không xa lạ gì
với thiên tai và đã chứng kiến thời tiết ngày càng cực đoan hơn. Các trận mưa kỷ
lục ở tỉnh Kumamoto trên đảo Kyushu trong tháng 7-2020 đã làm ít nhất 65 người
thiệt mạng. Một số khu vực thuộc tỉnh Chiba vẫn còn bị sốc với cơn bão lớn vào
tháng 9-2019 làm hư hại hơn 70.000 căn nhà, gây mất điện nhiều ngày ảnh hưởng đến
hàng chục ngàn dân.
Lượng mưa cực lớn từ
tháng 6-2020 dẫn đến lũ lụt nghiêm trọng đã xảy ra ở nhiều nơi tại Đông Nam Á,
Đông Á và Nam Á như ở Nhật, Trung Quốc, Indonesia, Hàn Quốc, Nepal, Pakistan,
Mông Cổ và Ấn Độ. Ông Kaiser Rejve - giám đốc tổ chức nhân đạo CARE Bangladesh
- nhận xét: "Trong những năm gần đây, tần suất lũ lụt bất thường tăng lên
đáng kể ở Bangladesh, gây thiệt hại nghiêm trọng về người và tài sản. Các trận
lũ gần đây báo hiệu tần suất và cường độ lũ lụt và xói mòn sông có nguy cơ gia
tăng trong những năm tới".
Nhiều nghiên cứu đã khẳng
định tại châu Á - khu vực đông dân nhất thế giới, lũ lụt sẽ xảy ra nhiều hơn và
mùa mưa sẽ ngày càng dữ dội hơn do hiện tượng biến đổi khí hậu. Một nghiên cứu
đăng trên tạp chí khoa học Nature Communications (Anh) hồi năm ngoái dự báo đến
năm 2050 sẽ có 300 triệu người sống trong các khu vực có thể xảy ra lũ lụt do
biến đổi khí hậu. Hầu hết trong số đó sống tại các nước châu Á như Trung Quốc, Ấn
Độ, Bangladesh và Việt Nam.
Một nghiên cứu trên tạp
chí Scientific Reports (Anh) tháng 7-2020 nhận xét nếu nguy cơ lũ lụt gia tăng
trên toàn cầu trong 80 năm tới, phần lớn dân số có nguy cơ cao sẽ cư trú ở châu
Á. Báo cáo tháng 8-2020 của Viện nghiên cứu toàn cầu McKinsey (Mỹ) ghi nhận lũ
lụt tác động đến kinh tế châu Á lớn hơn bất kỳ nơi nào khác trên thế giới. Nhà
khoa học Ruslan Fakhrutdinov ghi nhận: "Đến năm 2050, 75% nguồn vốn toàn cầu
phải đương đầu với nguy cơ lũ lụt ở châu Á. Ấn Độ và các vùng ven biển Đông Nam
Á sẽ chịu ảnh hưởng nặng nề nhất".
Đánh bắt cá nuôi sống
bao đời người dân trên Biển Hồ, Campuchia - Ảnh: Geo
Các yếu tố phi khí
hậu
Châu Á chịu trách nhiệm
phần lớn lượng khí thải carbon gây hiệu ứng nhà kính. Tuy nhiên đối với lũ lụt,
giảm khí thải về ngắn hạn và trung hạn ít có tác động vì lượng mưa lớn và nước
biển dâng (hai yếu tố dẫn đến lũ lụt) xảy ra do lượng khí thải trong quá khứ.
Do đó cần đặc biệt chú ý thêm đến các yếu tố phi khí hậu như di dân và phát triển
kinh tế.
Nhà kinh tế học Abhas Jha
- chuyên gia tại Ngân hàng Thế giới - ước tính mỗi tuần có khoảng 1 triệu người
chuyển đến khu vực thành thị. Điều tồi tệ ở chỗ hiện tượng này chủ yếu xảy ra tại
các thành phố vừa và nhỏ thiếu khả năng thích ứng với biến đổi khí hậu. Số dân
tăng lên trong khi cơ sở hạ tầng thiếu thốn tại các vùng có nguy cơ cao sẽ khiến
lũ lụt gây thiệt hại kinh tế lớn hơn. Hàng loạt thành phố châu Á với số dân sống
dọc bờ biển hoặc ven sông ngày càng tăng lên đồng nghĩa với số lượng người ở
các khu vực dễ bị lũ lụt cũng tăng lên.
Ngoài ra còn có những
thay đổi môi trường khác do con người gây ra như tàn phá rừng ngập mặn ven biển
trên diện rộng để nuôi trồng. Rừng ngập mặn có công dụng làm giảm nước biển
dâng do bão và nước biển xâm nhập đất liền. Mất các vùng đất ngập nước và các bể
chứa nước tự nhiên có nghĩa là nhiều thành phố châu Á dễ bị ngập lụt hơn ngay cả
khi không tính đến yếu tố biến đổi khí hậu.
Chuyên gia Abhas Jha mong
muốn thay đổi từ "cơ sở hạ tầng xám" gồm đập, kênh và quản lý nước
quy mô lớn sang "cơ sở hạ tầng xanh" tức gia tăng khả năng hấp thụ nước
ở thành phố thông qua quản lý cảnh quan và khôi phục các hệ sinh thái như đồng
bằng ngập nước, vùng đất ngập nước và rừng ngập mặn. Ông nhận định: "Khi nỗ
lực giải quyết lũ lụt, các thành phố thường chú trọng quá nhiều đến cơ sở hạ tầng
xám. Đó là một phần của giải pháp nhưng không phải là giải pháp toàn diện.
Chúng ta phải cân bằng giữa cơ sở hạ tầng xanh và cơ sở hạ tầng xám hoặc thiết
kế đô thị nhạy cảm với nước".
Nhà nghiên cứu
Sayanangshu Modak tại Trung tâm Kolkata thuộc Quỹ Nhà quan sát nghiên cứu (Ấn Độ)
đánh giá điều quan trọng hơn hết là phải xây dựng vùng đồng bằng ngập nước để
con sông có đủ không gian thích hợp dành cho lũ bất ngờ và đóng góp vào các hệ
sinh thái. Vùng ngập nước còn giúp nhiều sinh vật phát triển phong phú và đa dạng
phù hợp với dòng chảy.
GS Jayanta Bandyopadhyay
- chuyên gia hàng đầu về sông ngòi - đã nêu quan điểm mới và liên ngành xem các
con sông không chỉ chuyên chở nước mà còn chuyên chở các vật liệu hòa tan đa dạng
như năng lượng và trầm tích để cùng hỗ trợ cho nhiều môi trường sống và đa dạng
sinh học. Trên cơ sở đó, dòng chảy lớn của các con sông ở Đông Nam Á và Nam Á
mang tính chất sống còn vì nước chuyển phù sa và chất dinh dưỡng cho đất. Bởi
thế lũ trên sông Mekong đã góp phần duy trì hệ sinh thái Biển Hồ ở Campuchia và
ngành công nghiệp đánh bắt.
Sống chung với lũ nhỏ và
hưởng lợi từ lũ như người dân Đông Nam Á và Nam Á đã làm theo truyền thống sẽ
làm giảm nguy cơ lũ lớn.
***
Xu hướng dành không gian
cho sông đã được chú ý đến nhiều năm nay. Hà Lan ủng hộ ý tưởng này mặc dù trước
đây từng đề xướng xây dựng đê ngăn lũ. Xu hướng này đã xuất hiện trên nhiều
vùng châu thổ như sông Rhine-Meuse-Scheldt (Hà Lan), sông Châu Giang (Trung Quốc),
sông Mekong (Việt Nam), sông Zambezi-Limpopo (Mozambique) và sông Mississippi
(Mỹ). Công trình xây dựng "cứng" như kè và đập sẽ được thay thế bằng
các biện pháp "mềm" như để nước tràn bờ trên vùng ngập nước.
Vùng Sahel vốn là thảo nguyên khô cằn, giờ lại bị ngập
nặng. Các nghiên cứu ghi nhận do rừng bị tàn phá nên mưa lũ càng trở nên khốc
liệt.
Kỳ tới: Mất rừng, mưa lũ càng khốc liệt
***
Tuổi Trẻ Online
https://tuoitre.vn/mua-lu-mien-trung-e313.htm
---------------------------------------------------------------------------------------------
.
Mưa
lũ và nạn phá rừng ở Miền Trung
Nhật
Hạ
Thứ năm, 15/10/2020 12:07
(GMT+7)
https://kinhtemoitruong.vn/mua-lu-va-nan-pha-rung-o-mien-trung-50379.html
Bão chồng bão, lũ chồng lũ, kỷ lục bão lũ liên tục
bị xô đổ, nhiều tai nạn thương tâm là những gì đã xảy ra trong đợt bão, lũ lịch
sử tại miền Trung. Bên cạnh yếu tố biến đổi khí hậu, nạn phá rừng cũng là
nguyên nhân khiến mưa lũ ngày càng bất thường.
https://ktmt.vnmediacdn.com/images/2020/10/15/9-1602737414-mua-lu-mien-trung-1.jpg
Người chồng ngã quỵ
bên biển nước mênh mông khi chứng kiến dòng nước lũ hung dữ cuốn trôi người vợ
và đứa con còn chưa kịp chào đời. (Ảnh: Internet)
Mưa,
bão triền miên là điều bất thường
Lũ ngập tới nóc nhà không
còn lạ gì với người dân miền Trung. Nhưng trong đợt này, người dân vẫn trở tay
không kịp vì lũ lên quá nhanh. Chỉ kịp di dời những tài sản có giá trị lên cao.
Thậm chí, có những nơi người dân không kịp sơ tán, phải leo lên nóc nhà, chờ lực
lượng chức năng đến giải cứu. Đến 16h ngày 14/10, mưa lũ tại miền Trung và
Tây Nguyên những ngày qua đã làm 44 người chết và 6 người mất tích.
Ngập lụt xảy ra diện rộng
ở toàn bộ 6 tỉnh thành Trung Trung Bộ. Tổng kết ban đầu về mưa cho thấy đã xuất
hiện những giá trị lịch sử, từ tổng lượng mưa 10 ngày đầu tháng cho đến giá trị
lượng mưa ngày. Kỷ lục mới tại Đông Hà và Khe Sanh - Quảng Trị lần lượt là 391
và 463mm. Tại A Lưới, Thừa Thiên - Huế là 593mm.
Kỷ lục về lũ cũng vừa mới
xác lập cách đây vài ngày tại sông Bồ ở Thừa Thiên - Huế và sông Hiếu ở Quảng
Trị.
Theo các chuyên gia, mưa
lũ triền miên, bão xuất hiện liên tục ở miền Trung là bất thường. Lý giải về việc
xuất hiện bão dồn dập, ông Hoàng Phúc Lâm - Phó Giám đốc Trung tâm Dự báo Khí
tượng Thủy văn Quốc gia cho biết, nguyên nhân chính thứ nhất là trạng thái đại
dương chuyển sang Lanina. Trong các năm Lanina thì ở Biển Đông sẽ có nhiều bão
và Việt Nam sẽ mưa nhiều hơn.
Thứ hai, trong tháng 10,
không khí lạnh bắt đầu hoạt động khá mạnh, liên tục có các đợt tăng áp từ phía
Bắc cho nên gió Đông Bắc trên khu vực Biển Đông cũng rất mạnh. Thứ ba, mặt biển
trên khu vực Biển Đông còn đang khá ấm, nhiệt độ khá cao 28-30 độ C, thuận lợi
cho việc hình thành bão.
3 điều kiện ấy khiến cho
tháng 10, tháng 11 sẽ có bão liên tiếp hình thành trên Biển Đông.
https://ktmt.vnmediacdn.com/images/2020/10/15/9-1602737412-mua-lu-mien-trung-3.jpg
Nước lũ bao vây
TP.Hội An, tỉnh Quang Nam. (Ảnh: Zing)
Hệ lụy
từ phát triển thủy điện
Tuy nhiên, bên cạnh yếu tố
biến đổi khí hậu thì nhiều ý kiến cũng cho rằng là do thủy điện xả lũ. Theo báo
Tuổi trẻ, tại cuộc họp ứng phó với bão số 6 và mưa lớn do Ban chỉ đạo Trung
ương về phòng chống thiên tai diễn ra ngày 11/10, Đại tá Nguyễn Hữu Hùng - Phó
chánh văn phòng Ủy ban quốc gia về ứng phó sự cố thiên tai và tìm kiếm cứu nạn
cho rằng, dù mưa lớn nhưng hiện nay các hồ chứa, hồ thủy điện ở khu vực miền
Trung vẫn còn dung tích để cắt lũ.
Tuy nhiên, việc điều tiết
xả lũ vừa qua gây nên ngập lụt, nhiều nơi bị ảnh hưởng là do xả lũ. Do đó, ông
Hùng đề nghị phải xả lũ theo đúng quy trình và có thông báo để an toàn, báo động
cho người dân và các lực lượng đang tham gia ứng phó, khắc phục hậu quả mưa lũ.
Còn đại diện Bộ Công
Thương cho biết, bộ nhận định đặc điểm đợt mưa lũ này tập trung ở đồng bằng ven
biển và vùng trung du các tỉnh Trung Bộ. Còn khu vực giúp các hồ tích được nước
ở vùng núi thì không giữ được nước nên mưa lúc nào xuống lúc đó. Vì thế Bộ Công
Thương cùng các tỉnh cố gắng điều hành các hồ để vừa đảm bảo không ngập lụt ở hạ
du vừa đảm bảo vận hành đúng theo mùa lũ.
"Nhận định thủy điện
xả lũ gây ngập lụt là chưa toàn diện, không đúng" - đại diện bộ Công
thương phản ứng.
Những năm qua, các dự án
thủy điện ồ ạt phát triển ở miền Trung, Tây Nguyên đã để lại rất nhiều hệ lụy về
môi trường tự nhiên. Thủy điện đang là những mối họa treo trên đầu các khu dân
cư khi không kiểm soát quy hoạch, thi công, vận hành. Ở Huế, vụ sạt lở thủy điện
Rào Trăng 3 đã khiến hàng chục người gặp nạn, trong đó có 17 công nhân của công
ty thủy điện và 13 người trong lực lượng cứu hộ mất tích.
https://ktmt.vnmediacdn.com/images/2020/10/15/9-1602737415-mua-lu-mien-trung-2-2.jpg
Nhà điều hành thủy
điện Rào Trăng 3 đã bị đất đá vùi lấp, không còn dấu vết. (Ảnh: Internet)
Mới đây, trao đổi với báo
Đất Việt, PGS.TS Đào Trọng Tứ –Trưởng ban điều hành Mạng lưới sông ngòi Việt
Nam (Trung tâm Phát triển bền vững tài nguyên nước và thích nghi biến đổi khí hậu)
lo ngại, cơ chế chính sách luôn khuyến khích các nhà đầu tư, trong khi phát triển
thủy điện giúp nhà đầu tư và cả địa phương đều thu về những khoản lợi ích rất lớn.
Vì điều này, có hiện tượng
phát triển thủy điện tràn lan, phá vỡ quy hoạch, gây ra những mối hiểm họa khôn
lường.
Vị PGS nhấn mạnh, áp thấp
nhiệt đới, lũ nhỏ và vừa nếu được kiểm soát tốt thậm chí còn mang lại những lợi
ích rất lớn cho các tỉnh miền Trung. Trong bối cảnh các tỉnh miền Trung đang phải
đối mặt với những nguy cơ thiếu nước, xâm nhập mặn, áp thấp nhiệt đới lại là
nhân tố giúp miền Trung giải quyết tốt hiện trạng này.
Tuy nhiên, cùng với những
lợi ích thì cũng là những rủi ro. Nếu trước đây khi chưa có nhiều thủy điện,
mưa lũ, áp thấp nhiệt đới có thể gây mưa lớn, nước đổ về nhiều nhưng lưu lượng
nước cũng được tỏa đi và thoát nước rất nhanh, không gây ra thiệt hại quá lớn.
Điều đáng ngại hiện nay
chính là thực trạng phát triển quá nhiều thủy điện, phát triển thủy điện tràn
lan...
Thủy điện phát triển tới
đâu tình trạng chặt phá rừng đi tới đó. Chặt phá rừng để làm thủy điện, chặt
phá rừng xây hồ chứa, cách hành xử với sông, núi như vậy thì chắc chắn sông,
núi sẽ phải trả lời.
Rừng
xanh không ngừng “chảy máu”
Ngoài tình trạng xây dựng
thủy điện tràn lan, thì căn nguyên đã được gọi tên đó chính là nạn bạt núi làm
dự án và phá rừng đến cạn kiệt.
Theo số liệu của Tổng cục
Lâm nghiệp, trong 4 năm từ 2016 - 2019, diện tích rừng bị thiệt hại lên tới
7.283ha, tức mỗi năm Việt Nam mất đi 2.430ha rừng.
Theo nhận định của Viện
Điều tra và quy hoạch rừng, lý do chính khiến diện tích rừng tự nhiên bị giảm
sút là do việc chuyển đổi mục đích sử dụng, khai thác quá mức, đặc biệt là tại
2 khu vực duyên hải miền Trung và Tây Nguyên.
Một thực tế đang diễn ra
là diện tích rừng phòng hộ đang ngày càng suy giảm; thay vào đó là gia tăng diện
tích rừng sản xuất. Nguyên nhân là do người dân đốt rừng làm nương rẫy. Báo cáo
của Cục Kiểm lâm cho biết, hiện nay, tình trạng đốt rừng làm nương rẫy ngày
càng phức tạp hơn, nên cơ quan chức năng khó phát hiện.
Theo chuyên gia lâm nghiệp
- GS Nguyễn Ngọc Lung, rừng phát huy hiệu quả trong việc chắn gió, cản sức nước
và góp phần làm suy yếu sức mạnh của gió tại các vùng mà bão đi qua. Mặt khác,
rễ của cây cũng sẽ góp phần hút nước lũ.
Hậu quả của việc phá rừng
là tình trạng biến đổi khí hậu, hiệu ứng nhà kính làm trái đất ấm dần lên, hạn
hán, nước biển dâng cao, ô nhiễm môi sinh, đói kém… Theo Tổng cục Phòng, Chống
thiên tai, mỗi năm nước ta xảy ra khoảng 10-15 trận lũ quét, sạt lở đất, đặc biệt
là tại các vùng núi phía Bắc, Trung bộ, Tây Nguyên và Đông Nam bộ. Thời tiết cực
đoan, mưa lớn, mưa kéo dài là nguyên nhân kích hoạt lũ quét và sạt lở đất, cuốn
theo cây cối, đất đá, thậm chí tính mạng, tài sản của con người. Mưa bão lũ xảy
ra ở nước ta ngày càng tăng; trở thành mối đe dọa nguy hại đến cuộc sống con
người và nền kinh tế đất nước.
Ngoài do biến đổi khí hậu,
đặc điểm địa lý thì tình trạng mưa lũ ở nước ta trở nên nghiêm trọng, khốc liệt
hơn là do nạn chặt phá rừng. Chính điều này gây ra sự suy giảm thảm thực vật ở
lưu vực; khả năng cản trở dòng chảy khi mưa lũ giảm, khiến tốc độ di chuyển của
mưa lũ nhanh hơn.
Trong một thời gian dài,
hậu quả của việc phá rừng đã khiến diện tích rừng phòng hộ, đầu nguồn tại các tỉnh
thành tại miền Trung bị san bằng để làm thủy điện, gây khó khăn khiến cho việc
điều tiết nước ở khu vực thượng nguồn bị ảnh hưởng khi mưa lớn.
Diện tích rừng phòng hộ,
rừng đầu nguồn bị chặt phá gây mất khả năng điều tiết nước ở thượng nguồn khi xảy
ra mưa lớn. Đây chính là nguyên nhân khiến mưa lũ, lũ lụt… nghiêm trọng hơn. Rừng
đầu nguồn bị chặt phá cũng khiến cho cường độ của nước dâng lên cao hơn, lũ đi
nhanh hơn.
Nhật Hạ
·
Miền Trung thiệt hại nặng nề do
mưa lũ
·
Bốn
trận động đất trong một ngày ở Quảng Ngãi, liên quan gì đến mưa lũ?
·
Mưa, lũ ở miền Trung đã
làm 44 người thiệt mạng
No comments:
Post a Comment