Vaccine
Covid-19 Việt Nam: Nanocovax chưa đủ dữ liệu chứng minh hiệu quả lâm sàng
22/09/2021
https://baotiengdan.com/wp-content/uploads/2021/09/H11-1024x812.jpg
Hình 1 . Nguồn :
Internet
Nhiều quý vị hỏi tôi về Vaccine Covid-19 của
Việt Nam sản xuất như thế nào. Vài hôm trước, có thông tin là vaccine này có
“hiệu quả với chủng Delta và Alpha (đăng trên báo TTO) (1), trong khi đó, bộ Y
Tế VN thì nói là chưa đủ dữ liệu để đánh giá (2).
Bài viết này phân tích các dữ liệu đã được
công bố về Nanocovax, giải thích những điểm quan trọng trong nghiên cứu thử
nghiệm vaccine như tính sinh hiệu (tạo ra kháng thể đặc hiệu, Immunogenicity),
hiệu quả lâm sàng (Efficacy), và hiệu quả bảo vệ thật sự (Effectiveness) của
vaccine Covid-19.
Vaccine Nanocovax
của Việt Nam là vaccine gì?
– Đây là vaccine dùng công nghệ tạo subunit
protein (protein cầu gai) tương tự như trên bề mặt virus Sars-cov-2. Đây là một
công nghệ sản xuất vaccine ổn định, đã có từ lâu, và được dùng để sản xuất nhiều
loại vaccine trước kia như vaccine viêm gan siêu vi B.
– Công nghệ sản xuất vaccine Nanocovax tại Việt
Nam được xem là giống như vaccine Novavax của hãng Hoa Kỳ. Tại đây, các nhà
nghiên cứu cấy một đoạn gene mã protein cầu gai của virus Sars-cov-2 vào một
loai virus là Baculovrius, sau đó dùng virus Baculovirus làm nhiễm sâu bướm
(Moth) Spodoptera frugiperda khiến loài sâu bướm này sản sinh ra các cầu gai
protein y như của virus Sars-cov-2. Các cầu gai protein từ bướm này sẽ được
tinh lọc sau đó đưa vào các vỏ protein cực nhỏ, rồi bao bọc bằng màng
polysorbate 80 (Nanoparticle Protein), giữ lạnh, sau đó sẽ chích vào người.
– Sau khi chích vaccine Novavax (hay
Nanocovax) vào, các tế bào miễn dịch sẽ tấn công vào các protein này, tạo ra
các kháng thể đặc hiệu, Anti S IgG, nhớ rõ cấu trúc cầu gai của protein
Sars-Cov-2 nên lần sau khi có virus thật xuất hiện thì cơ thể sẽ có kháng thể hữu
hiệu (hình 2).
https://baotiengdan.com/wp-content/uploads/2021/09/H12-1024x668.jpg
Hình 2- Nguồn: internet
– Đa số các vaccine dùng công nghệ này thường
chích kèm theo chất phụ gia (adjuvant) để kích thích hệ miễn dịch, tạo ra nhiều
kháng thể hơn (3).
Công bố dữ liệu
giai đoạn 1 và 2 của Nanocovax chỉ ra tính an toàn và tạo kháng thể đặc hiệu
(4) (hình 1).
– Việt Nam đã sản xuất Vaccine Nanocovax và thử
nghiệm giai đoạn 1 và 2, cho thấy làm chủ công nghệ này là một bước tiến của
ngành y sinh học Việt Nam. Hồi tháng 7, Nanogen đã công bố dữ liệu nghiên cứu
giai đoạn 1 trên 60 người và giai đoạn 2 trên 560 người. Dữ liệu cho thấy
vaccine Nanocovax an toàn, không có những phản ứng phụ nguy hiểm, và có thể tạo
kháng thể đặc hiệu nhắm vào protein cầu gai (AntiS IgG) ở ngày thứ 42 sau khi bắt
đầu chích vaccine (xem hình) với biến thể gốc virus Vũ Hán và biến thể Alpha
B.1.1.7.
– Ngay sau khi công bố bài nghiên cứu chưa
bình duyệt trên MedRxiv, nhiều tranh luận đã xảy ra, chủ yếu bàn về tính ổn định
của kháng thể Anti S IgG sau 3 tháng hay so sánh sVNT (Surrogate Virus
Neutralization Test) của vaccine Nanocovax thấp hơn so với vaccine AstraZeneca
cũng trên các bệnh nhân tại Việt Nam (5).
– Tôi sẽ không bàn về góc cạnh tạo ra kháng thể
đặc hiệu của vaccine hay so sánh sVNT của Nanocovax vì đây không phải là thước
đo quan trọng nhất trong phân tích hiệu quả vaccine.
– Tuy nhiên, tôi muốn chỉ ra cách phân tích
sinh miễn dịch ở vaccine AstraZeneca của nhóm tác giả từ Việt Nam rất thú vị với
hình ảnh và chú thích rõ ràng (hình 3), quý vị có thể đọc thêm để tham khảo.
https://baotiengdan.com/wp-content/uploads/2021/09/H13-1024x581.jpg
Hình 3- Nguồn: internet
Tạo kháng thể đặc
hiệu với virus Sars-cov-2 không có nghĩa là bảo vệ được bệnh Covid-19 (có hiệu
quả lâm sàng)
– Hệ miễn dịch chúng ta là một bộ máy phức tạp.
Các kháng thể làm việc chặt chẽ với tế bào T cell, B cell, nhiều tế bào APC, và
hàng ngàn tế bào miễn dịch khác. Như một bộ quốc phòng của một quốc gia, gồm
nhiều binh chủng và lực lượng khác nhau, từ địa phương đến trung ương. Vì vậy,
khi chúng ta thấy có kháng thể đặc hiệu trong nghiên cứu vaccine, điều đó chưa
hẳn là vaccine có thể bảo vệ được bệnh. Cũng như chúng ta có một binh chủng giỏi
chống ngoại xâm, không có nghĩa là đất nước đó có thể chống ngoại xâm.
– Tiêu chuẩn vàng (primary outcome) của bất kỳ
vaccine Covid-19 nào là khả năng bảo vệ bệnh nhân chống lại bệnh Covid-19. Vì vậy,
trong các nghiên cứu nhóm đối chứng của Pfizer, Moderna, Astrazeneca, hay
Sputnik, thì thước đo cuối cùng và quan trọng nhất là có bao nhiêu bệnh nhân bị
nhiễm bệnh khi không chích và có chích vaccine.
– Ví dụ với vaccine Pfizer (6), thử nghiệm
trên 43,448 người ở 2 nhóm đối chứng thì có 8 người nhiễm Covid-19 trong số
21,720 người chích vaccine trong khi có 162 người nhiễm Covid-19 ở 21,728 người
không chích vaccine.
Một vaccine thành
công có đủ tạo kháng thể (immunogenicity), hiệu quả lâm sàng (efficacy), và hiệu
quả thực tế (effectiveness)
– Tạo kháng thể thường là bước đầu tiên thành
công trong thử nghiệm vaccine. Sau đó, các nghiên cứu đối chứng lâm sàng chỉ ra
hiệu quả lâm sàng là vaccine có thể bảo vệ bao nhiêu người không mắc bệnh trong
các nhóm. Cuối cùng, chích vaccine ra ngoài thực tế (như các vaccine đang được
dùng) thì hiệu quả thực tế chỉ ra vaccine đã có thể bảo vệ bao nhiêu người dân
khỏi mắc bệnh.
– Hiệu quả vaccine có thể tính bằng công thức
đơn giản là VE = 1 – (ca nhiễm/chích vaccine)/(ca nhiễm/không chích vaccine). Với
Pfizer thì VE = 1 – (8/21,720)/162/(21,728) = 0.9506 hay 95%.
Phân tích nghiên cứu
giai đoạn 3 của Nanocovax vẫn chưa có dữ liệu về hiệu quả lâm sàng với Covid-19
–
Các công bố gần đây nhất của vaccine Nanocovax vẫn chưa thấy các dữ liệu về các
ca nhiễm bệnh và không nhiễm bệnh trong các nhóm đối chứng. Đây là dữ liệu quan
trọng nhất để có tính hiệu quả bảo vệ của vaccine. Không có các dữ liệu này thì
vẫn chưa nói được gì về hiệu quả thật sự của vaccine.
– Theo công bố của Nanogen trên clinicaltrias.gov (7) thì giai đoạn 3 thử nghiệm sẽ có
13,000 người, chia làm 2 nhóm tỉ lệ 2:1, 8667 bệnh nhân chích vaccine Nanocovax
và 4333 người sẽ không chích vaccine.
– Chỉ cần biết bao nhiêu người nhiễm hay không
nhiễm bệnh, như vaccine Pfizer ở trên, thì chúng ta sẽ ước tính được hiệu quả
lâm sàng của vaccine Nanocovax. Cho đến nay, ngày 9/21/2021, các con số nhiễm bệnh
Covid-19 ở 2 nhóm đối chứng vẫn chưa được công bố.
Tóm lại:
– Vaccine Nanocovax của Việt nam chưa có đủ dữ
liệu chứng minh hiệu quả lâm sàng trong việc ngừa bệnh Covid-19.
– Tôi đồng ý với nhận định của bộ y tế Việt
Nam là vẫn chưa đủ dữ liệu để rút ra kết luận vaccine Nanocovax có hiệu quả bảo
vệ bệnh Covid-19 và biến thể Delta.
– Khi có thêm các dữ liệu, tôi sẽ phân tích hầu
chuyện quý vị.
-------------------
Tham khảo:
4. https://www.medrxiv.org/content/10.1101/2021.07.22.21260942v1.full.pdf
5. https://www.medrxiv.org/content/10.1101/2021.07.08.21260162v2.full.pdf
6. https://www.nejm.org/doi/full/10.1056/nejmoa2034577
7. https://clinicaltrials.gov/ct2/show/NCT04922788
.
No comments:
Post a Comment