LIÊN MINH AUKUS và CHIẾN LƯỢC THÁI BÌNH DƯƠNG CỦA MỸ (Hiếu Chân / Người Việt)

 

Liên minh AUKUS và chiến lược Thái Bình Dương mới của Mỹ

Hiếu Chân/Người Việt

September 17, 2021

https://www.nguoi-viet.com/binh-luan/lien-minh-aukus-va-chien-luoc-thai-binh-duong-moi-cua-my/

 

Tổng Thống Joe Biden vừa đi thêm một bước dài trong việc thách thức yêu sách chủ quyền phi pháp của Trung Quốc ở Biển Đông và Tây Thái Bình Dương, làm cho Bắc Kinh hết sức tức giận; nhưng đồng thời cũng gây bất hòa với một số đồng minh của Mỹ.

 

https://www.nguoi-viet.com/wp-content/uploads/2021/09/A1-Lien-minh-AUKUS-1-1068x792.jpg

Tàu ngầm nguyên tử lớp Astute của Hải Quân Anh. (Hình: BAE Systems via Getty Images)

 

Hôm Thứ Tư, 15 Tháng Chín, ông Biden cùng với Thủ Tướng Anh Boris Johnson và Thủ Tướng Úc Scott Morrison chính thức công bố thành lập một liên minh quân sự giữa Mỹ, Anh và Úc, gọi tắt là AUKUS, kết nối nền tảng quốc phòng của ba nước ở ba châu lục nhưng cùng sử dụng tiếng Anh làm ngôn ngữ chính và đa số dân chúng có gốc gác là người Anglo-Saxon từ Châu Âu.

 

Về mặt lịch sử, AUKUS sẽ là liên minh quân sự đa phương đầu tiên ở khu vực Đông Á kể từ năm 1977, sau khi khối Liên Phòng Đông Nam Á (Southeast Asia Treaty Organization – SEATO) giải tán vào Tháng Sáu năm đó. Nếu như SEATO, thành lập năm 1954, là một liên minh quốc phòng theo mô hình Minh ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) có nhiệm vụ ngăn chặn làn sóng đỏ từ Trung Quốc tràn xuống Đông Nam Á thì AUKUS hiện nay cũng sẽ có nhiệm vụ tương tự, dù trong tuyên bố thành lập liên minh, cả ba nhà lãnh đạo đều không nhắc tới Trung Quốc.

 

Mục tiêu ngắn hạn của liên minh AUKUS là hỗ trợ công nghệ trong vòng 18 tháng tới để giúp Úc đóng tàu ngầm tấn công hạt nhân – một loại bệ phóng vũ khí tàng hình, hoạt động dưới đáy biển vào thời điểm các tàu chiến nổi trên mặt nước ngày càng dễ bị Trung Quốc tấn công bằng hỏa tiễn chống hạm. Một giới chức chính quyền Mỹ cho biết Úc có thể xây dựng tới một chục tàu ngầm như vậy trong vòng hai thập niên tới.

 

So với tàu ngầm chạy bằng dầu diesel hoặc điện năng thông thường, tàu ngầm nguyên tử có thời gian hoạt động gần như không giới hạn, tầm hoạt động xa hơn và quan trọng nhất là rất khó bị phát hiện. Hiện trên thế giới chỉ có sáu quốc gia có đội tàu ngầm nguyên tử mà Trung Quốc là một. Hải Quân Hoa Kỳ đã phải bố trí ba tàu ngầm nguyên tử mạnh nhất của mình ở Guam để canh phòng hoạt động của đội tàu ngầm nguyên tử Trung Quốc. Các tàu ngầm chạy bằng năng lượng nguyên tử mà Úc sẽ chế tạo theo công nghệ tối mật của Mỹ sẽ không được trang bị vũ khí nguyên tử, nhưng như vậy cũng đủ làm thay đổi cán cân sức mạnh Hải Quân của khu vực. Đội tàu ngầm nguyên tử mới sẽ giúp Canberra tự tin hơn khi tham gia các chiến dịch bảo vệ tự do hải hành ở Biển Đông – nơi phần lớn hàng hóa xuất nhập cảng của Úc đi qua và Trung Quốc đòi chủ quyền một cách phi pháp.

 

Về lâu dài, ngoài dự án tàu ngầm nguyên tử, hợp tác quốc phòng của ba nước AUKUS sẽ được mở rộng để bao gồm một loạt các công nghệ quân sự mới, bao gồm trí tuệ nhân tạo, điện toán lượng tử, hỏa tiễn siêu thanh, vũ khí mạng và các hệ thống ngầm dưới biển mới.

 

 

Tại sao AUKUS?

 

Trong ba nước AUKUS, Úc là nước có tiềm lực quân sự yếu nhất và cũng là nước đang bị Trung Quốc chèn ép nặng nề. Vì thế, một số chiến lược gia của Úc đánh giá liên minh AUKUS là một chuyển biến quan trọng. Giáo Sư Hugh White, cựu giới chức quốc phòng và hiện giảng dạy tại Đại Học Quốc Gia Úc, nhận định: “Quyết định của Úc đi theo hướng này không chỉ là quyết định sắm tàu ngầm nguyên tử. Đây là quyết định làm sâu sắc và củng cố mối liên minh chiến lược với Hoa Kỳ chống lại Trung Quốc. Nó làm sâu sắc thêm nhận thức rằng chúng ta đang có một cuộc Chiến Tranh Lạnh mới ở Châu Á và Úc đánh cược rằng trong cuộc Chiến Tranh Lạnh mới này, Hoa Kỳ sẽ là người chiến thắng.”

 

Nước Anh sau khi rời khỏi Liên Minh Châu Âu, đã bắt đầu tìm lại vị thế toàn cầu của mình trong chương trình Global Britain, trong đó Châu Á-Thái Bình Dương là một tâm điểm chú ý. Đội tác chiến hàng không mẫu hạm mới của Anh, HMS Queen Elizabeth cùng các chiến hạm tháp tùng, đang có mặt tại Tây Thái Bình Dương là biểu hiện cho sự “xoay trục” của Anh sang Đông Á.

 

Với Hoa Kỳ, liên minh AUKUS là một minh chứng cho đường lối đối ngoại của chính quyền Biden: hợp tác với đồng minh để đối phó với Trung Quốc, buộc Bắc Kinh phải tôn trọng trật tự quốc tế dựa trên luật lệ và có phương tiện để buộc Trung Quốc phải trả giá nếu tiếp tục đe dọa và chèn ép các nước nhỏ một cách độc đoán và phi pháp.

 

Về liên minh AUKUS, Tổng Thống Biden nói: “Đây là đầu tư vào các liên minh – nguồn sức mạnh lớn nhất của chúng ta; và nâng cấp cho họ để đối phó tốt hơn các mối đe dọa của hôm nay và ngày mai… Đây là kết nối các đồng minh và đối tác hiện có của Mỹ theo những cách thức mới.”

 

Chính vì thế, Trung Quốc ngay lập tức cảm thấy bị “chạm nọc.” Trong buổi họp báo thường kỳ hôm Thứ Năm, 16 Tháng Chín, tại Bắc Kinh, người phát ngôn Bộ Ngoại Giao Trung Quốc Triệu Lập Kiên (Zhao Lijian) nói rằng hiệp định tàu ngầm sẽ “phá hủy trầm trọng hòa bình và ổn định của khu vực, thúc đẩy chạy đua vũ trang và gây nguy hại cho các thỏa thuận quốc tế không phổ biến vũ khí nguyên tử.” Ông Triệu cảnh báo ba nước AUKUS “hãy từ bỏ não trạng Chiến Tranh Lạnh và lối suy nghĩ được ăn cả ngã về không. Đây là một hành vi hoàn toàn vô trách nhiệm,” theo tờ Hoàn Cầu Thời Báo của Trung Quốc.

 

Nhưng các đồng minh và đối tác của Mỹ không nghĩ như vậy. Nhật về căn bản ủng hộ liên minh AUKUS. “Chúng tôi muốn làm việc chặt chẽ với các đồng minh và các nước bạn bè nhằm hiện thực hóa tầm nhìn Ấn Độ-Thái Bình Dương tự do và rộng mở,” ông Katsunobu Kato, chánh văn phòng Nội Các Nhật, nói với báo chí tại Tokyo được Nikkei Asia dẫn lại.

 

Đài Loan lên tiếng hoan nghênh liên minh AUKUS. Bà Joanne Ou, phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Đài Loan, nói trong cuộc họp báo rằng Đài Loan chia sẻ những lợi ích chung với Mỹ, Úc và Anh, vì hòa bình và ổn định ở khu vực Ấn Độ-Thái Bình Dương.

 

 

Từ AUKUS tới QUAD

 

Tuy nhiên, động tác thành lập liên minh AUKUS chỉ là bước mới nhất trong chiến lược của Mỹ ngăn chặn sự bành trướng của Trung Quốc trong lĩnh vực kinh tế, quân sự và công nghệ. Trong tám tháng qua, chính quyền Biden đã đưa ra nhiều biện pháp ngăn cản Trung Quốc thâu tóm các công nghệ chủ chốt, kể cả vật liệu và thiết bị trong ngành công nghiệp bán dẫn; vận động các quốc gia tẩy chay tập đoàn Huawei; cung cấp vũ khí tân tiến cho Đài Loan và lên án cuộc đàn áp của Trung Quốc ở Hồng Kông.

 

Trong tuần tới, Tổng Thống Biden sẽ đón tiếp các nguyên thủ quốc gia trong nhóm “Bộ Tứ” (Quad) – một liên minh không chính thức giữa Mỹ, Nhật, Úc và Ấn Độ – tại Tòa Bạch Ốc, cho một hội nghị thượng đỉnh trực tiếp đầu tiên của các nhà lãnh đạo, bàn về một sách lược chung đối phó với Trung Quốc.

 

https://www.nguoi-viet.com/wp-content/uploads/2021/09/A1-Lien-minh-AUKUS-2-1068x712.jpg

Thủ Tướng Úc Scott Morrison (trái) và Tổng Thống Mỹ Joe Biden trong lễ công bố AUKUS hôm 15 Tháng Chín. (Hình: Brendan Smialowski/AFP via Getty Images)

 

 

Pháp tức giận vì mất hợp đồng

 

Nhưng việc Hoa Kỳ tập trung vào các đồng minh ở Châu Á qua liên minh AUKUS và cơ chế Quad cũng đang làm cho bạn bè và đối tác ở Châu Âu không vừa lòng; đặc biệt là Pháp.

 

Hôm Thứ Năm, Pháp đã phản ứng giận dữ với thông báo Mỹ và Anh giúp Úc chế tạo tàu ngầm nguyên tử, gọi đó là “một quyết định đơn phương, tàn bạo và không đoán trước được.” Ngoại Trưởng Pháp Jean-Yves Le Drian và Bộ Trưởng Các Lực Lượng Vũ Trang Pháp Florence Parly ra một thông cáo chung, gọi “lựa chọn của Mỹ gạt sang bên một đồng minh Châu Âu, một đối tác như Pháp… là một quyết định đáng tiếc, thể hiện sự thiếu nhất quán.” Thậm chí, ông Le Drian còn lên án hành động của Hoa Kỳ và Úc như là “một nhát dao đâm sau lưng đồng đội! Đó là việc không được làm giữa các đồng minh!”

 

Nỗi tức giận của ông Le Drian bắt nguồn từ chuyện Pháp đã có một thỏa thuận cung cấp tàu ngầm chạy bằng dầu diesel thông thường cho Úc trị giá $66 tỷ, ký kết năm 2016 dưới thời Thủ Tướng Malcolm Turnbull. Thực tế, vì nhiều lý do, thỏa thuận tàu ngầm Pháp-Úc đã ngừng thực thi dưới thời Thủ Tướng Morrison; hai bên chỉ còn tiếp tục giải quyết những vấn đề pháp lý và thanh toán các khoản tồn đọng.

 

Nếu cho rằng, việc Úc tham gia liên minh AUKUS và nhận hỗ trợ của Anh và Mỹ để chế tạo tàu ngầm nguyên tử là một hành động “phản bội” Pháp thì không thật hợp lý. Trong cuộc họp báo chung với ông Biden và ông Johnson, Thủ Tướng Morrison thậm chí còn không đề cập tới thỏa thuận cũ với Pháp.

 

 

EU và con đường thứ ba

 

Nhìn rộng ra toàn Châu Âu (EU) hiện đang có mối bất đồng với Mỹ chung quanh cuộc rút quân khỏi Afghanistan. Các chính trị gia EU trách người Mỹ đã không bàn bạc với họ về kế hoạch rút ra khỏi Afghanistan, cũng như không phối hợp chặt chẽ trong việc tổ chức di tản kiều dân. Từ đó, nhiều chính trị gia EU cho rằng châu lục này quá phụ thuộc vào sự bảo vệ an ninh của Mỹ, luôn làm theo sự chỉ huy của người Mỹ một cách thụ động và bị Washington coi thường. Đã có nhiều quan chức lên tiếng kêu gọi EU thiết lập cơ chế quốc phòng riêng ngoài NATO, xây dựng lực lượng quân sự phản ứng nhanh riêng để tự giải quyết những nhu cầu an ninh của chính mình.

 

Tuy vậy, trong quan hệ với Trung Quốc, EU – mà cụ thể là hai nước lớn Pháp và Đức – đi theo con đường thỏa hiệp, cố gắng quan hệ hữu hảo với Bắc Kinh để duy trì việc làm ăn thương mại với thị trường này cũng như để thu hút nguồn vốn đầu tư của các công ty nhà nước Trung Quốc. Chính sách đó của EU đã đôi lần xung đột với quan điểm của Hoa Kỳ, dẫn tới những vướng mắc trong quan hệ giữa hai bờ Đại Tây Dương. Việc EU không quyết liệt ngăn cản tập đoàn công nghệ Huawei của Trung Quốc hoặc ký kết Hiệp Ước Đầu Tư Toàn Diện với Bắc Kinh vào ngày cuối năm ngoái bất chấp yêu cầu đình hoãn của chính quyền Biden lúc chuẩn bị nhậm chức đã để lại một ấn tượng không thoải mái ở Washington.

 

Một ngày sau khi liên minh AUKUS được công bố, hôm 16 Tháng Chín, Liên Minh Châu Âu đưa ra một thông cáo dài, gọi là “Chiến lược của EU về hợp tác ở Ấn Độ-Thái Bình Dương,” nói rằng EU sẽ theo đuổi “sự gắn bó nhiều mặt với Trung Quốc,” sẽ hợp tác “trong những vấn đề lợi ích chung” đồng thời chống lại “ở nơi nào có những bất đồng căn bản với Trung Quốc, chẳng hạn vấn đề nhân quyền.” Lời lẽ của thông cáo phản ánh quan điểm của Tổng Thống Pháp Emmanuel Macron, theo đó Pháp sẽ dẫn dắt Châu Âu đi vào “con đường thứ ba” giữa hai đại cường, chứng tỏ một “Châu Âu độc lập về chiến lược,” hoạt động “bên cạnh Mỹ và Trung Quốc.”

 

Thông cáo của EU không đề cập tới liên minh AUKUS vừa được công bố, nhưng nếu như thỏa thuận liên minh này có một “phản ứng phụ” thì đó là thúc đẩy EU tự thoát ra khỏi cái bóng của Mỹ để hành động như một trụ cột trong trật tự thế giới tân tiến.

 

Ông Josep Borrell Fontelles, ủy viên về đối ngoại của EU, nói rằng liên minh AUKUS củng cố nhu cầu của khối EU phải độc lập hơn về chiến lược. “Tôi cho rằng một thỏa thuận như vậy [giữa Anh, Úc và Mỹ] chắc chắn không được chuẩn bị trong một vài ngày; dù vậy, chúng ta vẫn không được thông báo,” ông Borrell than phiền. Và đó là một bằng chứng nữa cho thấy EU cần “tồn tại cho chính chúng ta, bởi vì người khác đã sống cho chính họ,” ông nói.

 

Gia tăng hợp tác quân sự ở Châu Á và kích thích sự trưởng thành và độc lập của Châu Âu biết đâu cũng là một ý đồ chiến lược của chính quyền Biden để chia sẻ bớt gánh nặng của Mỹ trong cuộc đối đầu với các thể chế chuyên chế Nga và Trung Quốc. [qd]