TRANH GIÀNH ẢNH HƯỞNG VIỆT - TRUNG TẠI LÀO (Thanh Phương - RFI)

 

Tranh giành ảnh hưởng Việt-Trung tại Lào

Thanh Phương  -  RFI

Đăng ngày: 21/06/2021 - 09:36

https://www.rfi.fr/vi/t%E1%BA%A1p-ch%C3%AD/t%E1%BA%A1p-ch%C3%AD-vi%E1%BB%87t-nam/20210621-tranh-gi%C3%A0nh-%E....BA%A1i-l%C3%A0o

 

Với thu nhập bình quân tính theo đầu người 2.500 đôla, Lào hiện vẫn là một trong 47 quốc gia kém phát triển nhất, theo bảng xếp hạng của Liên Hiệp Quốc. Chính vì Lào là một quốc gia nghèo như vậy, cho nên Trung Quốc đã dễ dàng mở rộng ảnh hưởng đối với một nước Cộng sản “anh em” của Việt Nam.

 

https://s.rfi.fr/media/display/4d4ea164-ba0c-11eb-99c8-005056a917b9/w:980/p:16x9/AP20006186736766.webp

Ảnh tư liệu: Thủ tướng Trung Quốc Lý Khắc Cường (T) và thủ tướng Lào Thongloun Sisoulith duyệt đội quân danh dự tại Đại Sảnh Đường Nhân Dân, Bắc Kinh, Trung Quốc, ngày 06/01/2020. AP - Mark Schiefelbein

 

Vào lúc Trung Quốc bành trướng thế lực về phía nam thông qua sáng kiến “Một vành đai, Một con đường”, Việt Nam cố duy trì  ảnh hưởng khu vực của mình. Đặc biệt Hà Nội không thể tranh đua với Bắc Kinh về mặt đầu tư và vốn vay, nên rất sợ Lào cũng sẽ đi theo con đường giống Cam Bốt lọt sâu thêm vào vòng ảnh hưởng của Trung Quốc. 

 

 

Ảnh hưởng của Việt Nam

 

Do Lào đã từng sát cánh với đồng minh Việt Nam trong cuộc chiến tranh chống Mỹ, cho nên trong một thời gian dài, quan hệ giữa hai nước rất mật thiết, và ảnh hưởng của Hà Nội rất lớn, nếu không muốn nói là bao trùm lên chính quyền Viên Chăn.

 

Cũng như toàn bộ các lãnh đạo trước đây và hiện nay của Lào, tân tổng bí thư đảng Nhân dân Cách mạng Lào kiêm chủ tịch nước Thongloun Sisoulith đã từng được đào tạo ở Việt Nam. 

 

Tuy vẫn tuyên bố đi theo chính sách quốc phòng “ba không” : không liên minh quân sự với bất cứ nước nào, không cho bất cứ nước nào đặt căn cứ quân sự trên lãnh thổ của mình, không dựa vào nước này để chống nước kia, nhưng trên thực tế Việt Nam coi như vẫn có một liên minh với Lào suốt từ sau chiến tranh cho đến nay, tương tự như liên minh giữa Trung Quốc với Bắc Triều Tiên. Đối với Việt Nam, Lào là người bạn đáng tin cậy nhất. Lào là một trong hai quốc gia ( cùng với Cuba ) được đảng Cộng sản Việt Nam gọi là “anh em”.

 

 

Trung Quốc bành trướng thế lực

 

Nhưng liên minh này bây giờ không còn vững chắc như trước nữa, vì nước Lào " anh em" của Việt Nam nay phụ thuộc ngày càng nhiều vào một người "anh" lớn hơn, đó là Trung Quốc.

 

Trong bài báo đăng trên mạng ngày 20/01/2021, tờ báo Nhật Nikkei Asia nhắc lại cho đến năm 2013, Việt Nam vẫn là nhà đầu tư hàng đầu ở Lào, với tổng vốn đầu tư lên đến 4,9 tỷ đôla cho hơn 420 dự án tính từ năm 1989. Lúc đó Trung Quốc chỉ đứng hạng 3, sau cả Thái Lan. Nhưng đến năm 2020, Trung Quốc đã vượt lên trở thành nhà đầu tư lớn nhất ở Lào, bỏ ra đến hơn 12 tỷ đôla cho 785 dự án, từ việc xây dựng các đặc khu kinh tế, cho đến việc thực hiện các dự án cơ sở hạ tầng lớn. 

 

Cũng đến năm 2020, Trung Quốc đã trở thành nhà tài trợ lớn nhất của Lào, cho Viên Chăng vay tổng cộng 5,9 tỷ đôla, trên tổng số 12,6 tỷ đôla nợ nước ngoài của Lào. Đến năm 2019, ngay trước khi đại dịch Covid-19 bùng phát, Trung Quốc cũng đã nhảy lên thành đối tác thương mại đứng hàng thứ hai của Lào, chỉ thua có Thái Lan. 

 

Một phần chính nhờ những dự án quy mô lớn do Trung Quốc tài trợ như các đập thủy điện và các tuyến đường xe lửa cao tốc mà nền kinh tế của Lào đạt mức tăng trưởng 6-7% mỗi năm.  

 

 

Dấu hiệu thắt chặt quan hệ với Bắc Kinh

 

Trong bối cảnh như vậy không có gì đáng ngạc nhiên khi tân chủ tịch của Lào ngay sau khi nhậm chức đã tỏ dấu hiệu thắt chặt thêm quan hệ với Trung Quốc. 

 

Nikkei Asia ngày 07/04/2021 cho biết, sau khi Quốc Hội chính thức bầu tổng bí thư đảng Thongloun Sisoulith làm chủ tịch nước của Lào trong tháng 3, Viên Chăn đã bổ nhiệm một người bạn thời tiểu học của chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình làm cố vấn cao cấp cho ông Thongloun. Đó là bà Khemmani Pholsena, 64 tuổi, nguyên bộ trưởng bộ Công Thương, được giao giữ chức bộ trưởng chủ nhiệm văn phòng chủ tịch nước.

 

Theo lời chuyên gia Norihiko Yamada, Viện Các nền kinh tế phát triển, được tờ Nikkei Asia trích dẫn, Khemmani được bổ nhiệm chức vụ cao như thế chính là nhờ mối quan hệ thân thiết giữa bà với chủ tịch Tập Cận Bình. Đến thủ đô Viên Chăn sau khi dự Diễn đàn Hợp tác Kinh tế Châu Á-Thái Bình Dương ở Việt Nam, chủ tịch Trung Quốc đã gặp riêng bà Khemmani và gia đình bà, mà ông xem là "một người bạn chí cốt". Chuyên gia Yamada còn dự báo là bà Khemmani sẽ tháp tùng chủ tịch nước - tổng bí thư Thongloun trong chuyến công du của ông tại Trung Quốc. 

 

 

Hà Nội cố giữ Viên Chăn

 

Giữ Lào về phía mình hiện là một trong những ưu tiên trong chính sách ngoại giao của Việt Nam. Vấn đề là làm sao đạt được mục tiêu đó mà không phải lao vào một cuộc tranh đua tốn kém với Trung Quốc. 

 

Trong một bài viết ( Vietnam’s tug of war with China over Laos ) đăng trên trang mạng East Asia Forum ngày 12/05/2021, tác giả Nguyễn Khắc Giang, nghiên cứu sinh tại Đại học Victoria, Wellington, New Zealand, nhắc lại là vào tháng 3 vừa qua, Việt Nam thông báo đã tặng cho Lào một tòa nhà Quốc Hội mới trị giá 111 triệu đôla. Hành động này phản ánh sự quan ngại của Hà Nội trước ảnh hưởng ngày càng lớn của Bắc Kinh đối với đồng minh thân thiết nhất của Việt Nam. 

 

Theo tác giả Nguyễn Khắc Giang, sự sống còn của Việt Nam về mặt địa chính trị cũng phụ thuộc vào quan hệ với Lào, nhất là khi Trung Quốc đã lôi kéo được Cam Bốt vào quỹ đạo của mình thông qua sự yểm trợ cho chính phủ của thủ tướng Hun Sen.  

 

Thế nhưng, do ảnh của Trung Quốc trong khu vực ngày càng lớn, đã nảy sinh những bất đồng giữa Viên Chăn với Hà Nội. Lào có tham vọng trở thành “máy phát điện của châu Á”, cho nên đã xây rất nhiều đập thủy điện trên sông Mekong, trong đó có nhiều dự án với tiền do Trung Quốc cho vay. Việt Nam vẫn phản đối việc xây các đập đó vì muốn bảo vệ vùng đồng bằng sông Cửu Long. 

 

Hà Nội cũng thường đưa vấn đề Biển Đông lên bàn hội nghị trong các cuộc họp của ASEAN, nhưng Lào lại không muốn đề cập đến vấn đề này vì sợ làm mích lòng chủ nợ Trung Quốc. 

 

Sáng kiến “Một vành đai, Một con đường” do chủ tịch Tập Cận Bình khởi xướng được Viên Chăn đón nhận nồng nhiệt, nhưng Hà Nội tỏ vẻ lạnh nhạt. Một số học giả Việt Nam sợ rằng các dự án trong khuôn khổ sáng kiến đó, trong đó có tuyến đường sắt Côn Minh - Singapore, băng ngang qua Lào, chính là nhằm cô lập Việt Nam với khu vực.

 

 

Việt Nam vẫn còn nhiều lá bài

 

Nhưng theo tác giả Nguyễn Khắc Giang, Hà Nội vẫn còn một số thế mạnh so với Trung Quốc. Thứ nhất, bang giao giữa Việt Nam với Lào dựa trên mối quan hệ chính trị chặt chẽ được phát triển hơn 40 năm, cũng như quan hệ kinh tế và văn hóa sâu rộng giữa hai nước.

 

Các công ty Việt Nam đã hoạt động thành công tại Lào trong nhiều thập kỷ qua, đặc biệt là ở các tỉnh phía Nam như Savannakhet và Attapeu. Các hoạt động kinh tế hàng ngày giữa hai nước hầu như không có rào cản và nhiều người Việt Nam đã nhân cơ hội này để nhập cư vào Lào, làm nhiều công việc khác nhau, từ chủ cửa hàng nhỏ đến công nhân xây dựng. 

 

Thứ hai, Lào cũng có lợi ích chiến lược trong việc duy trì mối quan hệ nồng ấm với Việt Nam. Lào là một quốc gia nằm trong đất liền, cho nên Việt Nam là ngõ tốt nhất cho Lào tiếp cận đường biển để giao thương. Các dự án cơ sở hạ tầng để kết nối Lào với các trung tâm kinh tế trọng điểm của Việt Nam, trong đó có dự án tuyến đường sắt ​Viên Chăn đến cảng nước sâu Vũng Áng của miền Trung Việt Nam, đang được xem xét. 

 

Theo các nhà quan sát được Đài Tiếng nói Hoa Kỳ trích dẫn ngày 23/04/2021, trong năm nay, Lào đã tiếp nhận nhiều đề nghị viện trợ và đầu tư vì các chính phủ các nước Việt Nam, Nhật Bản và Thái Lan đang cố làm giảm bớt ảnh hưởng của Trung Quốc trên quốc gia nghèo này.

 

Riêng Việt Nam, theo tờ Nhân Dân, cơ quan ngôn luận của đảng Cộng sản Việt Nam, đã đề ra chiến lược hợp tác 2021-2030 và một thỏa thuận hợp tác 5 năm với Lào. Việt Nam cũng đã hỗ trợ Lào phòng chống Covid-19 và 1.000 học bổng cho Lào vào năm ngoái.

Việt Nam cũng có thể khai thác tâm lý lo ngại “bẫy nợ Trung Quốc” trong giới lãnh đạo ở Viên Chăn hiện nay. Theo nhật báo Nikkei Asia ngày 23/03/21, ngoài việc vực dậy nền kinh tế bị tác động nặng nề của dịch Covid-19, một trong những thách thức hiện nay đối với tân chủ tịch nước Thongloun chính là giải quyết các món nợ Trung Quốc ngày càng đè nặng lên nước Lào. 

 

 

Lào cố giữ thế cân bằng

 

Trong bối cảnh đó, theo tờ Nikkei Asia trong bài báo đăng trên mạng ngày 20/01, các lãnh đạo của chính quyền Viên Chăng cũng phải cố duy trì thế cân bằng trong quan hệ ngoại giao với Việt Nam và Trung Quốc. Khi lên nắm chức tổng bí thư đảng Nhân dân Cách mạng Lào vào tháng Giêng, cựu thủ tướng Thongloun Sisoulith phải  chứng tỏ ông vẫn trung thành với đồng minh truyền thống Hà Nội, mặc dù nước ông, vừa nghèo, vừa nợ nần chồng chất, đang chịu ảnh hưởng ngày càng lớn của Bắc Kinh.

 

Nhưng theo Nikkei Asia, chứng tỏ như vậy không phải dễ bởi vì chính là trong thời gian nhiệm kỳ thủ tướng của ông Thongloun mà Trung Quốc đã qua mặt Việt Nam để chiếm vị trí nhà đầu tư hàng đầu và nhà tài trợ hàng đầu của Lào, đồng thời vượt lên thành đối tác thương mại lớn nhất của nước này, chỉ thua Thái Lan. 

 

Thật ra, theo lời học giả Nhật Norihiko Yamada, từng làm việc với chính phủ Lào, được Nikkei Asia trích dẫn, những thay đổi nói trên và nói chung và việc Viên Chăng thắt chặt quan hệ với Bắc Kinh không hẳn là gây khó chịu cho Hà Nội. Theo ghi nhận của ông Yamada, các lãnh đạo của Lào rất chú tâm đến việc cân bằng quan hệ với Việt Nam và Trung Quốc và cho tới nay họ vẫn không làm mất mặt Việt Nam. 

 

Đây cũng là nhận xét của Supalak Ganjanakhundee, một nhà phân tích về Đông Nam Á ở Bangkok và nhà quan sát tình hình nước Lào. Chuyên gia này nói với Nikkei Asian Review: “ Nhiều lãnh đạo và quan chức mà tôi có nói chuyện trong những năm qua đã cho biết là họ xem Trung Quốc như là một mô hình phát triển, mặc dù họ được được đào tạo và giáo dục ở Việt Nam”.