Phát Thứ Năm, ngày 27 tháng 9 năm 2018
Từ
hôm 24/09/2018, cuộc đọ sức thương mại Mỹ-Trung đã gay gắt thêm một mức. Quyết
định của Mỹ áp thuế trên 200 tỷ đô la hàng nhập từ Trung Quốc bắt đầu có hiệu lực.
Để trả đũa, Bắc Kinh cũng thực hiện việc tăng thuế trên 60 tỷ đô la hàng đến từ
Hoa Kỳ.
Trong cuộc chiến tranh thương mại này, Hoa Kỳ là bên
chủ động tấn công, liên tiếp tung đòn. Trong chương trình Giải Mã – Décryptage
– của RFI ngày 20/09/2018, bà Valérie Niquet và Cécilia Bellora hai chuyên gia
thông thạo vấn đề, đã phân tích rõ thêm về nguyên nhân thúc đẩy tổng thống Mỹ
khởi động cuộc chiến thương mại chống Trung Quốc, khả năng chống đỡ của Bắc
Kinh trước các đòn tấn công dồn dập của Mỹ, và thành bại của hai bên trong cuộc
đọ sức chưa từng thấy này.
Đối với cả hai chuyên gia, vấn đề giảm thâm thủng mậu
dịch đối với Trung Quốc chỉ là phụ trong cuộc chiến thương mại Mỹ-Trung đang
tăng tốc. Vấn đề chủ yếu
thực ra tính chất đơn phương của Bắc Kinh trong giao dịch thương mại, biết lợi
dụng sự mở cửa của Mỹ và cả của Liên Hiệp Châu Âu để thâm nhập thị trường của đối
tác, nhưng ngược lại thì vẫn đóng cửa thị trường của mình đối với nước ngoài.
Cốt lõi vấn đề vượt
xa những con số
Đối với bà Cécilia Bellora, chuyên gia về thương mại
quốc tế tại Trung Tâm Nghiên Cứu về Triển Vọng Kinh Tế và Thông Tin Quốc Tế của
Pháp – CEPII cốt lõi của vấn đề không đơn thuần là các số liệu về thâm thủng
thương mại khổng lồ mà Hoa Kỳ phải gánh chịu trước Trung Quốc :
« Trong thực tế, vấn đề thực thụ vượt xa khuôn khổ của
các con số. Cán cân thương mại song phương không có ý nghĩa gì lắm trên bình diện
kinh tế. Vấn đề cốt lõi hiện nay là vai trò của các doanh nghiệp nhà nước Trung
Quốc trong nền kinh tế, vai trò các khoản trợ cấp mà chính quyền Trung Quốc bơm
vào các doanh nghiệp nói chung, chứ không riêng gì cho các xí nghiệp quốc
doanh.
Điểm thứ ba liên quan đến vấn đề bảo vệ sở hữu tri
thức và việc Trung Quốc ép buộc các tập đoàn nước ngoài phải chuyển giao công
nghệ. Chính vấn đề chuyển giao công nghệ này là lãnh vực mà Hoa Kỳ tấn công, ít
ra là đã nêu thành lý do chính thức để áp thuế quan.
Đó là những vấn đề căn bản mà toàn bộ các đối tác
thương mại của Trung Quốc đều đặt ra đối với Bắc Kinh… »
Trung Quốc vẫn là một
nền kinh tế chỉ huy núp dưới vỏ bọc tự do
Theo bà Valérie Niquet, nhìn chung, Tổ Chức Thương Mại
Thế Giới hiện nay phải cải tổ để có được những biện pháp đối phó với những lệch
lạc về cơ cấu của nền kinh tế Trung Quốc. Chuyên gia Pháp giải thích :
« Kinh tế Trung Quốc là vẫn còn là một nền kinh tế
chỉ huy dưới vỏ bọc tự do. Có những doanh nghiệp, như trường hợp của Hoa Vi
trong lãnh vực điện tử, trên danh nghĩa là độc lập, nhưng thực ra vẫn gắn chặt
với nhà nước và quân đội Trung Quốc, được hưởng những khoản trợ cấp dưới những
hình thức hoàn toàn không minh bạch. Đối với nhiều người, hệ thống Trung Quốc vẫn
còn là một hố đen bí hiểm.
Ngay cả lãnh vực tài chánh cũng vậy, Trung Quốc vẫn
rất khép kín, không mở rộng ra quốc tế, đồng nhân dân tệ vẫn là một ngoại tệ
không chuyển đổi được…
Trung Quốc có hàng loạt những công cụ mà Đảng Cộng Sản
và nhà nước Trung Quốc có thể sử dụng để hỗ trợ các doanh nghiệp của họ, đầu tư
ồ ạt, kể cả ở nước ngoài, vào những lãnh vực mà họ thấy là cần thiết cho việc
phát triển công nghệ của họ, với cả một hệ thống pháp lý có thể nói là không độc
lập vì lệ thuộc hoàn toàn vào quyền lực tối cao của Đảng Cộng Sản.
Tóm lại Trung Quốc không có luật lệ giống như những
nước khác. Khác với Liên Xô hồi xưa, Trung Quốc ngày nay có một trọng lượng to
lớn trong nền kinh tế toàn cầu, vẫn là đầu tàu kéo nền kinh tế châu Á, cho dù
tăng trưởng Trung Quốc ngày nay có khựng lại đôi chút.
Trong tình hình đó, hoặc là Trung Quốc phải thích ứng,
hoặc là để cho xảy ra những hậu quả rất tại hại. »
Chống trả khó khăn vì
vẫn lệ thuộc vào xuất khẩu qua các nước lớn
Để buộc Trung Quốc thích ứng, tổng thống Mỹ Donald
Trump đã dùng đến vũ khí thuế quan. Đối với chuyên gia Niquet, thái độ cứng rắn
của Mỹ đang đẩy Trung Quốc vào một tình thế khó khăn :
« Cần phải thấy rõ là cho dù Trung Quốc đang cố gắng
tái cân bằng cơ cấu, thúc đẩy tiêu thụ nội địa để tránh lệ thuộc vào xuất khẩu,
tăng trưởng GDP của Trung Quốc vẫn còn bị xuất khẩu chi phối nặng nề, nhất là
xuất khẩu qua thị trường của các nước phát triển.
Dạo sau này, người ta đã nói rất nhiều đến những thị
trường mới cho hàng hóa Trung Quốc, như khu vực Trung Á, Châu Phi, nhưng xuất
khẩu qua những nước đó hoàn toàn không thể so với xuất khẩu qua các thị trường
lớn và đã trưởng thành như Hoa Kỳ, Liên Hiệp Châu Âu, và một chừng mực nào đó,
Nhật Bản.
Trong tình hình đó, Trung Quốc sẽ gặp phải nhiều khó
khăn trong việc phản công lại Mỹ, vì cho dù có áp thuế quan lên hàng nhập khẩu
từ Mỹ, thì tác động của biện pháp này trên nền kinh tế Mỹ vẫn yếu hơn rất nhiều
so với ảnh hưởng của thuế Mỹ đánh trên hàng nhập Trung Quốc đối với nền kinh tế
Trung Quốc, tác hại trên tỷ lệ tăng trưởng của Trung Quốc và giá cả, với những
hệ quả đáng lo ngại.
Người ta nói rất nhiều đến Trung Quốc, tân cường quốc
thế giới, Trung Quốc, cường quốc kinh tế thứ hai thế giới, nhưng nhìn chung
Trung Quốc vẫn còn là một nước có thể nói là đang phát triển, ít ra là trong
nhiều lãnh vực. Mức sống tại Trung Quốc chẳng hạn, hoàn toàn không thể so sánh
được với Mỹ và nếu giá cả tăng cao, điều đó sẽ đè rất nặng trên người tiêu thụ
Trung Quốc.
Thủ tướng Trung Quốc Lý Khắc Cường mới đây đã tỏ vẻ
rất lo ngại về ảnh hưởng của các biện pháp mà Mỹ áp dụng đối với Trung Quốc, và
nói đến các khó khăn đối với kinh tế Trung Quốc, vốn đã rơi vào tình trạng tăng
trưởng chậm lại từ một vài năm nay.
Tóm lại, đó là nguy cơ đối với Trung Quốc trong bối
cảnh chiến thuật của tổng thống Mỹ Donald Trump là đánh rất mạnh ngay từ đầu -
cho dù sau đó ông ấy hoàn toàn có thể lùi bước và tạo ra một sức ép đủ mạnh
trên một nền kinh tế vốn không đủ sức để chống lại các biện pháp mà Mỹ đang áp
dụng. »
Bắc Kinh còn có thể làm gì khác để chống đỡ ? Có ý
kiến cho rằng hiện có nhiều doanh nghiệp Mỹ đang hoạt động tại Trung Quốc, nên
Bắc Kinh có thể dùng yếu tố đó để gây khó cho Washington ? Trên vấn đề này, bà
Niquet không đồng ý :
« Không đâu, bởi vì Bắc Kinh đang tìm cách thu hút
giới đầu tư ngoại quốc vào một số lãnh vực, đặc biệt là vì vấn đề tạo thêm công
ăn việc làm cho người dân. Trung Quốc luôn luôn tìm cách tránh làm cho các công
ty nước ngoài, trong đó có cả các doanh nghiệp Mỹ, sợ hãi, nhất là trong bối cảnh
là tại nhiều tỉnh Trung Quốc, các công ty ngoại quốc là tác nhân trung tâm
trong việc cung cấp công ăn việc làm cho người dân. Đây là trường hợp của các
công ty Đài Loan hay Đông Nam Á chẳng hạn...
Tóm lại, Trung Quốc gặp rất nhiều khó khăn trong việc
tìm ra biện pháp trả đũa, và điều đó cho thấy các giới hạn trong sức mạnh của Bắc
Kinh. Trong cuộc chiến tranh thương mại Mỹ-Trung vào lúc này, thực tế cho thấy
là kinh tế Mỹ thì tăng trưởng mạnh, đặc biệt mạnh vào đầu năm nay, còn ở Trung
Quốc thì tăng trưởng chậm lại và mọi người đang cảm thấy một mối lo ngại nào đó
từ giới lãnh đạo Bắc Kinh… »
Mục tiêu sâu xa của
Donald Trump khi khởi chiến
Theo hầu hết các nhà phân tích, khi liên tiếp tung
đòn áp thuế trên hàng nhập từ Trung Quốc, ngoài việc đòi Bắc Kinh phải nỗ lực
cân bằng lại cán cân thương mại với Washington, tổng thống Mỹ Donald Trump còn
muốn buộc Trung Quốc thực hiện một số cải tổ cơ cấu.
Trên vấn đề này, chuyên gia kinh tế Cécilia Borella
nhận xét :
« Có hai yếu tố. Một là tìm cách đạt được một giao dịch
cân bằng, tức là có được một cán cân thương mại cân bằng, với Trung Quốc. Tuy
nhiên, trong những quan hệ song phương, sự cân bằng của một cán cân thương mại
không hề đến từ chính sách thương mại mà xuất phát từ các chính sách kinh tế vĩ
mô. Do vậy, mục tiêu mà tổng thống Trump đề ra có nguy cơ không đạt được.
Bên cạnh đó, còn có ý muốn thúc đẩy Trung Quốc tiến
hành những cải cách cơ cấu, để giải quyết nhiều vấn đề, chẳng hạn như việc trợ
cấp cho các doanh nghiệp, bắt buộc các công ty ngoại quốc chuyển giao công nghệ…
Nhưng cùng lúc, tổng thống Trump lại phát đi những
tín hiệu không rõ ràng. Ngay vào tháng Năm vừa qua, bộ trưởng Tài Chính Mỹ đã
loan báo thỏa thuận theo đó Trung Quốc đồng ý mua thêm hàng hóa Mỹ, nhưng sau
đó ba ngày thì ông Trump lại cải chính tin trên. Cách đây mấy hôm, cũng bộ trưởng
Tài Chính loan báo là đàm phán thương mại với Trung Quốc có tiến triển, nhưng
cùng lúc, Nhà Trắng lại phát đi tín hiệu cho biết là có thêm các biện pháp áp
thuế trên 200 tỷ đô la hàng nhập khác từ Trung Quốc. »
Đối sách “gây áp lực
tối đa” liệu có thành công ?
Tuy nhiên, đối với bà Valérie Niquet, cho dù trên bề
mặt, chủ trương của Washington có vẻ thiếu nhất quán, nhưng trong thực tế, quyết
tâm của tổng thống Donald Trump khá rõ ràng:
« Mơ hồ trong cách biểu đạt, nhưng không mơ hồ lắm
trong quyết tâm đạt được, nếu có thể, một sự cải cách thực thụ của hệ thống
kinh tế Trung Quốc, cho phép tiến tới một thế cân bằng về thương mại.
Tôi không chắc rằng ông Trump sẽ đạt được những điều
mong muốn, nhưng dẫu sao thì ta cũng thấy là chủ trương gây áp lực tối đa đó đã
có thể tác động nhất định trên Trung Quốc, và ta sẽ thấy được một số chuyển biến
từ phía Bắc Kinh theo hướng duy trì một mức trao đổi thương mại thỏa đáng với
Washington, sao cho bảo vệ được tính vững chắc của nền kinh tế Trung Quốc, đồng
thời là của chế độ.
Theo bà Niquet, vấn đề khó khăn đối với Mỹ hiện nay
nằm trên hai điểm. Trước hết là việc Trung Quốc - từ ngày ông Tập Cận Bình lên
cầm quyền - đã chuyển hướng nhà nước hóa trở lại nền kinh tế, thay vì tự do
hóa. Một điểm khác gây khó khăn cho Mỹ là ngoài việc đánh vào Trung Quốc - điều
cũng phù hợp với lợi ích của nhiều nước khác - Washington còn đánh vào cả Liên
Hiệp Châu Âu, Nhật Bản, Hàn Quốc, Canada, những đồng minh thân thiết nhất của Mỹ,
làm tổn hại đến lập luận của Hoa Kỳ.
No comments:
Post a Comment