Thụy My – RFI
Đăng
ngày 31-07-2018
Quỹ Tiền tệ Quốc tế
(IMF) ước tính, Venezuela sẽ bị suy thoái trong năm nay, với siêu lạm phát ở mức
độ lịch sử là 1.000.000% từ nay đến cuối năm. Cũng theo IMF mới đây, tổng sản
phẩm nội địa (GDP) của Venezuela sẽ giảm đi 18% trong năm 2018.
Cả xấp tiền bolivar chỉ
mua được một khúc xương. Ảnh chụp tại một hàng thịt ở Maracaibo, Venezuela ngày
26/07/2018.REUTERS/Marco Bello
Thay
đế giày mất bốn tháng lương
Khi
biết rằng phải trả đến bốn tháng lương để sửa lại đôi giày cũ, ông José Ibarra,
giáo sư đại học ở Venezuela nổi giận. Ông kể lại chuyện này trên Twitter.
Người
thầy 41 tuổi viết : « Tôi không xấu hổ khi phải nói ra điều này : chính
với đôi giày này mà tôi đi đến trường đại học trung ương Venezuela (UCV) để dạy
học. Lương giáo sư đại học của tôi không đủ để thay đế giày ». Kèm theo
dòng chữ là tấm hình một đôi giày mocassin màu đen, đế đã bị bong ra.
Tin
Twitter này đã được chia sẻ 10.000 lần, được 5.400 « like » và khoảng 1.000
bình luận.
Dù
đôi giầy đã mòn vẹt, giáo sư José Ibarra không có cách nào khác là phải mang để
đi đến trường đại học chính của đất nước, giảng dạy cho những người làm công
tác xã hội tương lai. Có bằng tiến sĩ về y tế cộng đồng, giáo sư Ibarra lãnh
lương 5,9 triệu bolivar một tháng, tương đương…1,7 đô la trên thị trường chợ
đen. Số tiền này chỉ vừa đủ để mua một ký lô thịt, tại đất nước mà sức mua tan
nhanh như bọt nước do tình trạng siêu lạm phát.
Người
thợ sửa giày đòi tiền công 20 triệu bolivar, một số tiền gấp ba, bốn lần lương
tháng giảng viên. Anh thợ Lluvia Habibi giải thích, giá cao như vậy vì các nhà
cung cấp nguyên liệu liên tục tăng giá. Anh nói : « Người ta có thể
dùng keo dán giày đi tạm, nhưng không ai mua nổi một cặp đế giày cả, vì giá lên
tới 20 đến 30 triệu bolivar ».
Từ
lúc đăng những dòng chữ ngắn ngủi trên Twitter, giáo sư Ibarra đã được những
người hảo tâm tặng cho những đôi giày, cũ có mới có, quần áo, tiền bạc và hàng
trăm tin nhắn ủng hộ. Ông bèn thành lập một phong trào mang tên « Những
đôi giày của nhân phẩm » để hỗ trợ các đồng nghiệp.
Người
giảng viên đại học thổ lộ với AFP : « Tin Twittter tôi viết là một sự
bùng nổ phẫn nộ. Tôi cứ ngỡ rằng vì ít có người theo dõi nên chẳng ai đọc,
nhưng rốt cuộc tôi lại nhận được 12 đôi giày, kể cả tiền mặt và một số áo quần.
Tôi lập ra phong trào này vì quà tặng vẫn tiếp tục được gởi tới ».
Giáo
sư Ibarra giữ lại hai đôi giày để dùng, còn lại ông mang tặng các đồng nghiệp.
Số tiền được các mạnh thường quân gởi cho, ông sẽ chia sẻ cho các giáo sư khác
đang rất cần để mua thực phẩm. Ông cho biết : « Nhiều đồng nghiệp thường
bị ngất xỉu vì đói ăn ».
Từ
ba tuần qua, các giảng viên đại học luân phiên đình công để đòi tăng lương.
Công nhân viên ngành y tế, điện lực, người về hưu…cũng đòi tăng lương và cải
thiện điều kiện làm việc.
Siêu
lạm phát 1 triệu phần trăm
Sở
dĩ giày của giáo sư José Ibarra mau hư vì không có xe buýt, thầy cô phải đi bộ
một quãng đường xa đến trường. Khoảng 90% phương tiện chuyên chở công cộng ở
Venezuela đã bị tê liệt, do giá phụ tùng thay thế quá cao, không thể nào mua nổi.
Những người có trách nhiệm về giao thông giải thích như vậy, nhưng chính phủ lại
quy cho họ là « phá hoại ».
Thực
phẩm, thuốc men và rất nhiều mặt hàng tiêu dùng thông dụng khác từ lâu đã trở
nên hiếm hoi, và nếu có cũng ngoài tầm tay với. Một cặp kính giá 1 tỉ bolivar
(300 đô la theo giá chợ đen), một ký tỏi 32 triệu bolivar (10 đô la), trong khi
lương tối thiểu chỉ có 1,5 đô la/tháng.
·
Đọc
thêm: Venezuela : Dân quá đói phải đi bới rác
Theo
báo cáo của các trường đại học Venezuela, hiện nay có đến 87% dân số sống trong
tình trạng nghèo khó. Hàng triệu người đã phải di cư sang nước khác kiếm sống,
trong đó có nhiều giáo viên. Một trong những người may mắn hiếm hoi mà AFP gặp
được, Marcos Salazar, giáo viên 31 tuổi cho biết anh sống sót nhờ làm đến ba việc
khác nhau và có người thân ở nước ngoài gởi tiền về cho.
Quỹ
Tiền tệ Quốc tế (IMF) ước tính, Venezuela sẽ bị suy thoái trong năm nay, với
siêu lạm phát ở mức độ lịch sử là 1.000.000% từ nay đến cuối năm. Cũng theo IMF
mới đây, tổng sản phẩm nội địa (GDP) của Venezuela sẽ giảm đi 18% trong năm
2018, tệ hơn dự kiến hồi tháng Tư là giảm 15%.
Ông
Alejandro Werner, một trong những người có trách nhiệm của định chế đặt tại
Washington cho biết : « Với tỉ lệ lạm phát lên đến 1.000.000%, tình
hình Venezuela tương tự với đế chế Đức năm 1923, hoặc Zimbabwe vào cuối những
năm 2000 ». Được biết trong cuộc khủng hoảng tiền tệ năm 1923, đồng
mark Đức từ 4,2 mark đổi được 1 đô la, do siêu lạm phát, 1 triệu mark mới đổi
được 1 đô la và đến cuối năm thì 1 đô la = 4,2 triệu mark !
Ông
Werner kết luận : « Venezuela đang lún sâu vào một cuộc khủng hoảng sâu
sắc về kinh tế và xã hội ». Trong năm 2018, quốc gia dầu lửa này sẽ bị
suy thoái ở mức hai con số, và như vậy đã thụt lùi suốt ba năm liền. Năm 2017,
tỉ lệ suy thoái là -16,5%, nhưng năm nay còn trầm trọng hơn.
Có
đến 96% thu nhập ngân sách của Venezuela là từ dầu thô. Tuy nhiên trong vòng một
năm rưỡi qua, sản lượng dầu đã giảm ít nhất phân nửa, do không có tiền mặt để
tu sửa, hiện đại hóa các giếng dầu. Tổ chức các nước xuất khẩu dầu lửa mới đây
tiết lộ, sản lượng dầu của Venezuela hiện nay khoảng 1,5 triệu thùng dầu một
ngày, thấp nhất kể từ 30 năm qua.
Bỏ
5 số không trên giấy bạc mệnh giá mới
Quỹ
Tiền tệ Quốc tế cũng tố cáo việc đưa một lượng lớn tiền vào lưu thông, làm lạm
phát càng thêm phi mã. Tuy nhiên mức độ chính xác của dự báo đến đâu chưa rõ,
vì định chế gồm 189 thành viên không thể gởi phái đoàn đến Venezuela thẩm định
từ năm 2004, mà chỉ nhận được những dữ liệu rời rạc. IMF từ đầu tháng Năm đã
yêu cầu Caracas phải cung cấp những dữ liệu kinh tế chính xác, nếu không có thể
bị khai trừ.
Cũng
theo Alejandro Werner, dù tỉ lệ lạm phát 1,2 triệu phần trăm hay 800.000 phần
trăm cũng không làm thay đổi gì đối với « cuộc khủng hoảng nhân đạo khổng lồ »
của một đất nước thiếu thốn mọi thứ, người dân có nguy cơ làm mồi cho những chứng
bệnh dễ lây nhiễm.
Hôm
25/07/2018, tổng thống Nicolas Maduro loan báo đến ngày 20/8 sẽ đổi sang đơn vị
tiền tệ mới, bỏ đi 5 số 0 trên tờ giấy bạc. Henkel Garcia, giám đốc công ty tư
vấn Econometrica cho biết ban đầu chính quyền Venezuela chỉ định bỏ đi 3 số 0
trên đồng bolivar mà thôi. Nhưng nay khi tuyên bố bỏ đi 5 số 0, Caracas đã mặc
nhiên nhìn nhận tình trạng siêu lạm phát.
Quyết
định này sẽ giúp các giao dịch hàng ngày trở nên tiện lợi hơn. Hệ thống vi tính
đang bị quá tải : nhiều siêu thị đề nghị khách hàng chi trả làm nhiều lần vì giới
hạn một lần giao dịch chỉ được tối đa 20 triệu bolivar. Còn nếu trả bằng tiền mặt
thì vô cùng bất tiện. Không có máy rút tiền nào hoạt động, phải xếp hàng rất
lâu để rút được 100.000 bolivar. Mua một cặp kính phải mất đến 10.000 tờ giấy bạc
có mệnh giá lớn nhất hiện nay là 100.000 bolivar. Hồi đầu năm 2017, một tờ giấy
bạc này mua được 5 ký gạo, còn nay chưa mua nổi một điếu thuốc lá.
Tuy
nhiên ông Henkel Garcia cảnh báo, nếu không cải tổ bề sâu, thì những tờ giấy bạc
mới có ít số 0 hơn cũng sẽ không thọ quá sáu tháng ! Cần phải cứu vãn nền kỹ
nghệ Venezuela, hiện nay chỉ hoạt động có 30% công suất, chấm dứt việc Nhà nước
độc quyền giao dịch ngoại hối và giá cả. Bên cạnh đó còn cần phải tìm được các
nguồn tài chính khác, vì tập đoàn dầu khí quốc doanh PDVSA đang bị Mỹ trừng phạt.
Econometrica ước tính mỗi năm phải bơm vào 20 đến 30 triệu đô la, trong vòng
hai hoặc ba năm.
Vẫn
« kiên định xã hội chủ nghĩa »
Nhưng
một công ty tư vấn khác là Ecoanalitica nhận định, chính quyền Venezuela sẽ
không thay đổi chính sách kinh tế. Những xung đột xã hội trong những tuần lễ gần
đây chỉ là những hoạt động rời rạc, và phe đối lập thì không có khuôn mặt nào nổi
bật – nhiều nhà lãnh đạo đối lập đã phải lưu vong hoặc đang bị cầm tù.
Chính
quyền Caracas nói rằng khủng hoảng kinh tế và siêu lạm phát là hậu quả của «
chiến tranh kinh tế » do cánh hữu Venezuela và Hoa Kỳ tiến hành để lật
đổ ông Maduro.
Tình
hình Venezuela làm ảnh hưởng đến các nước láng giềng. Chính quyền Colombia vào
giữa tháng Sáu ước lượng đã có trên một triệu người dân Venezuela di cư sang
Colombia trong 16 tháng qua. Còn Brazil ước tính mỗi ngày có 500 đến 1.200 người
Venezuela vượt qua biên giới. Trong khi tại châu Mỹ la-tinh, ngoài Chilê và
Pêru, dự báo tăng trưởng đều giảm, khó thể cưu mang thêm người tị nạn.
Đặc
biệt tại quốc gia cộng sản là Cuba, sau bốn thập niên kiên định với nền kinh tế
quốc doanh, Chủ nhật tuần rồi Quốc Hội nước này đã nhất trí thông qua dự thảo
Hiến Pháp mới, công nhận quyền sở hữu tư nhân. Tân Hiến Pháp sẽ được đưa ra
tranh luận trong dân từ ngày 13/8 đến 15/11 và sau đó sẽ tiến hành trưng cầu
dân ý để trở thành chính thức.
Tuy
bản dự thảo gồm 224 điều vẫn khẳng định « tính chất xã hội chủ nghĩa » của
hệ thống chính trị Cuba, nhưng cụm từ « xã hội cộng sản » đã
biến mất. Nguồn dầu lửa rẻ như cho của người láng giềng hào hiệp Venezuela đang
cạn dần, chừng như các nhà lãnh đạo Cuba đã trở nên thực tế hơn.
Còn
Venezuela thì tuyên bố, vẫn « kiên định xã hội chủ nghĩa » !
