Moldova
đang cố gắng đứng ngoài cuộc chiến của Nga với Ukraina
Cù Tuấn, dịch
06/05/2022
https://baotiengdan.com/2022/05/06/moldova-dang-co-gang-dung-ngoai-cuoc-chien-cua-nga-voi-ukraina/
https://baotiengdan.com/wp-content/uploads/2022/05/1-22-696x391.jpg
Tổng thống Maia Sandu của Moldova. Nguồn: EPA
.
Tóm
tắt: Một
cuộc phỏng vấn với Maia Sandu, Tổng thống thân phương Tây của Moldova.
Maia
Sandu, vị tổng thống thân châu Âu ăn nói nhẹ nhàng của Moldova, có vẻ hơi lạc
lõng trong Phủ tổng thống rộng lớn của đất nước này. Ban đầu là địa điểm của
Xô-viết Tối cao Moldova, tòa nhà này được xây dựng trong những ngày suy tàn của
Liên Xô để quảng cáo cho quyền lực của chính phủ ở nước nhỏ thứ hai trong số 15
nước cộng hòa của Liên bang Xô-viết.
Khi Liên
bang Xô-viết sụp đổ và Moldova trở nên độc lập, Nga đã hậu thuẫn cho một cuộc nổi
dậy ly khai ở Transnistria, một khu vực chủ yếu là người Nga; đã có đến một
nghìn người phải thiệt mạng. Quân đội Nga vẫn ở lại (một cách bất hợp pháp)
trong khu vực ly khai này, mà chính phủ Moldova không thể kiểm soát. Giờ đây, nỗ
lực của Nga nhằm thiết lập lại trật tự của Liên Xô ở Ukraina đang đe dọa châm
ngòi cho cuộc xung đột mới ở Moldova, vốn đã là một trong những quốc gia nghèo
nhất châu Âu.
Bà Sandu
nói trong cuộc phỏng vấn với The Economist, đây là thời điểm nguy hiểm nhất
trong lịch sử của Moldova kể từ khi quốc gia này ra đời vào những năm 1991-92.
Mối đe dọa rõ ràng nhất là quân sự. Nga đã đe dọa sẽ kéo dài chiến tranh tới biên giới phía đông của
Moldova với Ukraina. Vào ngày 22 tháng 4, Rustam Minnekaev, một tướng
Nga, tuyên bố rằng, quyền kiểm soát đối với miền nam Ukraina sẽ mở ra một con
đường đến Transnistria, nơi mà ông nói rằng những người Nga đang bị áp bức. Điều
đó là hồi chuông báo động ở Chisinau, thủ đô của Moldova. Bà Sandu nói: “Đây
là những lời nói đáng lo ngại, sau khi chúng tôi thấy những gì đang xảy ra ở
Ukraina”.
Nỗi lo lắng
này trở nên sâu sắc hơn ba ngày sau khi một vụ nổ làm hư hại bộ an ninh nhà nước
do Nga kiểm soát ở Tiraspol, thủ đô tự xưng của phe ly khai Transnistria. Một
ngày sau đó, hai vụ nổ nữa đã làm hỏng ăng-ten được sử dụng để phát sóng radio
của Nga ở thị trấn Maiac gần đó.
Không ai đứng
ra nhận trách nhiệm về hai vụ việc này, nhưng Nga có lịch sử tổ chức các hoạt động
“báo động giả” có thể được sử dụng để biện minh cho các cuộc tấn công quân sự. Volodymyr
Zelensky, tổng thống Ukraina, tuyên bố rằng các vụ nổ là tác phẩm của Moscow.
Tình báo quân sự Ukraina, hoạt động tại Transnistria, cho biết họ đã phát hiện
ra kho truyền đơn lớn kêu gọi những người Nga ở đó nổi dậy.
Moldova dễ bị tổn thương một cách đặc
biệt. Không giống như
Ukraina hay Gruzia, nước này chưa bao giờ xin gia nhập NATO. Tư cách thành viên
của NATO mà Estonia, Latvia và Litva đã có, có thể ngăn cản Nga tấn công các nước
này. Nhưng nếu Moldova cố gắng tham gia NATO ngay bây giờ sẽ bị coi là khiêu
khích Nga. Một quan chức Moldova cho biết: “Thời điểm chúng tôi xin gia nhập
NATO, bom có thể bắt đầu rơi“. Một quan chức khác cho biết, những
lời cảnh báo không chính thức của Nga “đừng đi quá đà” đã có từ mùa hè và trong
những tuần gần đây, ngôn từ cảnh báo đã trở nên sắc nhọn hơn.
Tính trung
lập của Moldova được ghi vào hiến pháp năm 1994 vì lý do đó. Khi có chuyện xảy
ra, NATO sẽ không thể ngăn chặn việc Nga lôi kéo Moldova vào cuộc xung đột nếu
họ muốn. “Chúng tôi đang cố gắng làm hết sức mình để đưa Moldova thoát khỏi
chiến tranh. Nhưng vị thế trung lập không mang lại [sự bảo vệ] 100%”, bà
Sandu nói.
Moldova
cũng không thể làm gì nhiều để bảo vệ mình. Đội quân nhỏ bé của quốc gia này
không có máy bay chiến đấu hoặc máy bay trực thăng. Những chiếc xe tăng duy nhất
của Moldova là những đồ cổ được trưng bày như những kỷ vật của chiến tranh thế
giới thứ hai. Thật đáng mừng, một cuộc xâm lược toàn diện nước này dường như
không xảy ra. Để củng cố các đơn vị đồn trú nhỏ ở Transnistria, các lực lượng
Nga sẽ cần tiến thêm 200 km về phía tây qua Ukraina từ vị trí tiền tuyến hiện tại.
Mối nguy
hiểm khác là có lẽ là 1.500 binh sĩ Nga (hầu hết trong số họ thực tế là những
người Transnistria có hộ chiếu Nga) đóng quân trong khu vực ly khai có thể gây
ra rắc rối ở phần còn lại của Moldova, hoặc tấn công Ukraina từ phía tây. Cả
hai ý tưởng này đều sẽ là khó khăn cho một lực lượng được trang bị kém, nhưng có những lo ngại rằng vào
ngày 9 tháng 5, tại thời điểm Vladimir Putin sẽ thực hiện bài phát biểu “Ngày
Chiến thắng” ở Moscow, có thể là một thời điểm kích hoạt việc tấn công.
Tấn công
Moldova từ phía đông là một kế hoạch rất khó. Bất chấp những cuộc tấn công liên
tục, Nga đã không chiếm được Mykolaiv, một thành phố ở rìa phía tây của lãnh thổ
Ukraina mà nước này hiện đang kiểm soát. Ngay cả khi Nga chiếm được Mykolaiv,
Nga vẫn sẽ cần phải vượt qua hoặc chiếm lấy Odessa, một thành phố cảng lớn.
Odessa được bảo vệ tốt đến mức cuộc sống ở đó gần như trở lại bình thường, ngoại
trừ lệnh giới nghiêm ban đêm và thỉnh thoảng có pháo kích. Bỏ qua Odessa sẽ khiến
chuỗi các đơn vị quân Nga có nguy cơ bị cắt làm hai.
Nhưng việc
Nga xâm lược không phải là thách thức lớn nhất trong tâm trí của Tổng thống
Sandu. Một mối đe dọa trước mắt hơn là xung đột kinh tế và xã hội do Nga tạo ra
có thể khiến Moldova rơi vào hỗn loạn. Bà Sandu đã từng là cố vấn của Ngân hàng
Thế giới và là một nhà đấu tranh chống tham nhũng tận tụy và hiệu quả. Thành
công của bà trong cuộc bầu cử năm 2020 là một sự phản bác mạnh mẽ đối với mô
hình quản trị dân chủ chuyên nghiệp của Điện Kremlin. Người đàn ông mà bà đánh
bại trong lần bầu cử đó, Igor Dodon, cực kỳ chống phương Tây và thân Nga, và một
năm trước đó đã sa thải bà Sandu khỏi vị trí thủ tướng vì những nỗ lực mạnh mẽ
để giải quyết tham nhũng của bà. Hiện ông Dodon đang lãnh đạo khối đối lập
chính trong quốc hội.
Nga có một
ưu thế mạnh đối với Moldova theo hai cách. Đầu tiên, Nga cung cấp gần như tất cả
khí đốt mà Moldova cần để sưởi ấm cho người dân và các ngành công nghiệp khiêm
tốn của nước này hoạt động. Theo bà Tổng thống, giá xăng đã tăng 380% trong
vòng chưa đầy 10 tháng. Các đường ống chính vào Moldova đi qua Transnistria,
nên lại có thêm một điểm gây sức ép khác.
Thứ hai,
và nghiêm trọng hơn, khoảng 80% điện năng của Moldova đến từ các máy phát điện ở
Transnistria, cũng chạy bằng khí đốt của Nga. Công ty điện lực do Nga làm chủ
đã tăng giá mạnh và từ chối ký với Moldova các hợp đồng dài hạn, buộc chính phủ
phải đàm phán để có được điện trên cơ sở hợp đồng cuốn chiếu. Đèn điện của đất
nước này sẽ tắt vào ngày 1 tháng 5 nếu chính phủ có được một hợp đồng, trong một
tháng nữa từ Transnistria.
Giá năng
lượng cao hơn đang gây ra nhiều vấn đề lớn ở một quốc gia nghèo như vậy. Chính
phủ đã cố gắng giảm các thiệt hại bằng các khoản trợ cấp cho những người khó
khăn nhất. Nhưng kết quả là chính phủ có nguy cơ phá sản.
Chính phủ
của bà Sandu đã kêu gọi EU hỗ trợ khẩn cấp 300 triệu euro ($315 triệu USD) để
khắc phục sự cố này cho đến cuối năm. Số tiền đó không nhiều đối với EU, nhưng
nó vẫn chưa tới tay Moldova. Moldova sẽ được hưởng an ninh năng lượng hơn khi
các đường dây điện mới tới Romania được xây dựng, nhưng đó là chuyện của một
vài năm nữa. Các chính phủ thân Nga trong quá khứ đã không làm gì để giảm sự phụ
thuộc năng lượng của đất nước họ đối với Nga.
Phe đối lập
thân Nga có ý định tận dụng cuộc khủng hoảng này. “Các lực lượng chính trị thân Nga ở Moldova đã nói về
các cuộc biểu tình lớn và kêu gọi chính phủ từ chức và tổ chức các cuộc bầu cử
quốc hội nhanh chóng, để họ có thể đổ lỗi [khó khăn kinh
tế và giá năng lượng cao] cho chính phủ,” bà Sandu nói. Việc buộc phải tiến hành một cuộc bầu cử nhanh
chóng sẽ rất khó khăn nếu chính phủ chống lại nó. Nhưng bà Sandu lo ngại rằng
các cuộc biểu tình lớn có thể buộc nhà nước phải thực hiện các biện pháp gây
khó chịu để giữ gìn trật tự công cộng.
Ngoài tiền
bạc, bà Sandu đang kêu gọi EU thể hiện sự đoàn kết chính trị, ngay cả khi sự hỗ
trợ quân sự trực tiếp từ NATO hiện không phải là một lựa chọn của Moldova. Một
tuần sau khi Nga xâm lược Ukraina vào ngày 24 tháng 2, Moldova đã nộp đơn xin
gia nhập EU, điều mà trước đây nước này đã từ chối như một phần trong nỗ lực giữ
trung lập. Bà Sandu cho biết, chính phủ nước này đã nhanh chóng trả lời danh
sách 366 câu hỏi mà họ đã được gửi, chỉ để đón một bảng câu hỏi khác, với 2.000
câu hỏi. Bộ phận Dịch vụ công nhỏ bé của Moldova đang cố gắng trả lời bảng câu
hỏi này.
Việc được
công nhận là thành viên thật sự của EU sẽ mất nhiều năm, và chính phủ Moldova
biết rõ. Nhưng chỉ cần được công nhận là một ứng cử viên sẽ gửi một tín hiệu đến
người Moldova, cho EU và cho Nga hiểu rằng đất nước này thuộc về phương Tây.
Giai đoạn cửa sổ có thể rất ngắn. Bà Sandu nói: “EU là nơi có thể cung cấp sự
an toàn và cứu chúng tôi với tư cách là một quốc gia dân chủ“.
Ngay cả việc
xin gia nhập EU cũng có rủi ro của nó. Việc Ukraina thúc đẩy một thỏa thuận
liên kết với EU (hạng mục ít hơn so với tư cách thành viên đầy đủ) là một trong
những nguyên nhân dẫn đến việc Nga sáp nhập Crimea và chiếm đóng khu vực Donbas
vào năm 2014. Nhưng sự hung hăng của Nga đang buộc Moldova, giống như những nước
khác, phải chấm dứt vị thế trung lập.
No comments:
Post a Comment