Công
du Seoul và Tokyo, Joe Biden gởi tín hiệu cứng rắn đến Bắc Kinh và Bình Nhưỡng ?
Minh Anh - RFI
Đăng
ngày: 19/05/2022 - 13:17
Từ ngày
20 đến ngày 24/05/2022, tổng thống Mỹ Joe Biden lần lượt công du Hàn Quốc và Nhật
Bản, hai đồng minh chính của Mỹ ở Đông Bắc Á. Trả lời RFI Tiếng Việt, nhà
nghiên cứu Barthélémy Courmont, giám đốc nghiên cứu Viện Quan Hệ Quốc Tế và Chiến
Lược (IRIS), chuyên gia về Đông Bắc Á, chính sách đối ngoại của Mỹ, giải mã những
mục tiêu, thách thức, trong tham vọng củng cố trục Tokyo-Seoul-Washington và Bộ
Tứ - QUAD trong chuyến đi này của Joe Biden.
Tổng
thống Mỹ Joe Biden bắt đầu chuyến công du Đông Á, thăm hai nước đồng minh Nhật
Bản và Hàn Quốc từ ngày 20-24/05/2022. AP - Susan Walsh
RFI Tiếng
Việt : Trong bốn ngày tổng thống Joe Biden sẽ lần lượt đến thăm Hàn Quốc
và Nhật Bản. Đây là chuyến công du châu Á đầu tiên kể từ khi ông lên cầm quyền.
Mục đích của chuyến thăm này là gì ? Một tín hiệu mạnh để nói rằng bất chấp
cuộc chiến ở Ukraina, khu vực Ấn Độ - Thái Bình Dương vẫn luôn là mối bận tâm
chính của Mỹ ?
Barthélémy
Courmont :
Trước hết đây đúng là một chuyến công du quan trọng, chuyến đi đầu tiên của ông
Joe Biden đến vùng Đông Á. Theo truyền thống, các đời tổng thống Mỹ thường
dành điểm đến đầu tiên cho Nhật Bản và Hàn Quốc, chỉ vì một lý do hết sức đơn
giản : Đây là những nước đồng minh chiến lược chính yếu của Mỹ trong khu vực,
và đây cũng là nơi đóng quân của vài chục ngàn binh sĩ Mỹ, nên tất cả các đời tổng
thống Hoa Kỳ đều có thói quen thực hiện chuyến công du châu Á đầu tiên tại hai
nước đó.
Tuy nhiên,
lần này có một chút khác biệt. Thông thường, chuyến công du này thường đi kèm với
một chuyến thăm đến Bắc Kinh, sau khi dừng chân ở Seoul và Tokyo, nhưng năm nay
lại không có như thế. Đương nhiên là do dịch bệnh tại Trung Quốc hiện nay.
Nhưng chúng ta cũng có thể thấy ở đó còn có một thông điệp từ Biden, vốn dĩ đã
tỏ ra rắn giọng với Bắc Kinh ngay từ khi mới bắt đầu nhậm chức và lao vào một
cuộc đọ sức chiến lược thật sự với Trung Quốc.
Hơn nữa,
chuyến thăm hai nước châu Á lần này cũng diễn ra trong một thời điểm khá đặc biệt.
Trước hết, ông Joe Biden lên cầm quyền cũng đã được từ một năm rưỡi. Chuyến đi
này đến rất muộn, tất nhiên đó là do bối cảnh dịch bệnh đã làm trì hoãn chuyến
đi, nhưng thời điểm lần này cũng đặc biệt khá thú vị vì chúng ta vừa có một cuộc
bầu cử tổng thống tại Hàn Quốc, với một đội ngũ mới lên cầm quyền. Phe bảo thủ
trở lại nắm quyền với việc ông Yoon Suk Yeol trở thành tổng thống, vốn dĩ chủ
trương thân với Hoa Kỳ nhiều hơn so với người tiền nhiệm Moon Jae In.
Đồng thời,
chúng ta còn thấy gần đây ở Nhật Bản chương trình cải tổ nổi tiếng về Hiến
Pháp, về Điều 9 của Hiến Pháp cấm Nhật Bản gây chiến, giờ đang trở thành trọng
tâm của những thách thức chiến lược. Đây cũng là một thời điểm quan trọng bởi
vì Nhật Bản không ngừng tìm cách xích lại gần hơn với Mỹ theo một cách nào đó để
đối phó với Trung Quốc hoặc ít nhất đối mặt với những gì được xác định như là một
mối đe dọa chung.
*
Seoul
là chặng dừng đầu tiên trong chuyến công du Đông Bắc Á. Nhà Trắng gần đây cho
biết tổng thống Joe Biden sẽ đến thăm khu vực phi quân sự - DMZ, phân chia hai
miền nam bắc Triều Tiên. Joe Biden không phải là vị tổng thống đầu tiên đến khu
vực này. Và đây cũng không phải là lần đầu tiên ông đến thăm khu vực bị quân sự
hóa nhất hành tinh. Ông diễn giải thế nào về chuyến thăm sắp tới của nguyên thủ
Mỹ ?
Barthélémy
Courmont :
Đúng là người ta thấy những tuần gần đây Bắc Triều Tiên thu hút sự cảnh giác từ
cộng đồng quốc tế. Đầu tiên hết là có những ca nhiễm Covid đầu tiên, nhưng trên
hết là căng thẳng đã quay trở lại bên lề cuộc bầu cử tổng thống diễn ra hồi
tháng Ba vừa qua tại Hàn Quốc khi Bình Nhưỡng tiến hành hai vụ thử tên lửa đạn
đạo. Thế nên, một lần nữa chúng ta lại ở trong bầu không khí được cho là căng
thẳng giữa Seoul và Bình Nhưỡng, điều chưa từng xảy ra dưới thời chính phủ tiền
nhiệm.
Tiếp đến là
phía Mỹ, ngay cả khi Joe Biden thực sự không mở rộng vấn đề này, nhưng ngay khi
đặt chân vào Nhà Trắng, ông có nhắc là sẽ không đi theo đường lối của người tiền
nhiệm, từng tỏ ra rất cởi mở trong đối thoại với Bắc Triều Tiên và thậm chí đã
ba lần gặp nhà lãnh đạo Bắc Triều Tiên Kim Jong Un.
Thế nên, về
mặt biểu tượng, chuyến thăm DMZ của ông Biden không phải là chuyến đi đầu tiên
của một tổng thống Mỹ bởi vì người tiền nhiệm Donald Trump cũng đã từng đến đó,
nhưng chuyến thăm lần này có ý nghĩa biểu tượng ngược lại với Donald Trump.
Ông Donald
Trump đã tận dụng chuyến thăm DMZ là để gặp Kim Jong Un. Thậm chí chúng ta còn
nhớ là ông ấy còn đi vài bước bên phía Bắc Triều Tiên khi ông bước qua cây cầu
có lan can được dùng như là một lằn ranh phân giới hai nước. Vì vậy, đây là một
chuyến thăm được đặt dưới dấu hiệu của đối thoại giữa hai nước.
Ở đây, Joe
Biden đến thăm với một chương trình nghị sự chiến lược trái ngược với người tiền
nhiệm, và chắc chắn là, nhân chuyến công du này, ông sẽ có một bài phát biểu cứng
rắn hơn nhắm vào Bình Nhưỡng nhằm đòi hỏi một sự minh bạch nhiều hơn về các hoạt
động hạt nhân và tên lửa đạn đạo của nước này. Do đó, căng thẳng giữa hai nước
vì thế sẽ quay trở lại. Tóm lại, đây không phải là lần đầu tiên một tổng thống
Mỹ đến thăm khu vực phi quân sự nhưng cũng chẳng có liên quan gì, thậm chí còn
đối nghịch với chuyến thăm của Donald Trump hồi năm 2019, ngay trước khi đại dịch
bùng phát.
*
Vậy
trong hồ sơ này, tổng thống Hàn Quốc Yoon Suk Yeol trông cậy được gì ở đồng
minh lớn Mỹ, khi ông Yoon tỏ ra cho thấy có một đường lối cứng rắn hơn người tiền
nhiệm trong hồ sơ Bắc Triều Tiên ?
Barthélémy
Courmont :
Rõ ràng là ông Yoon Suk Yeol có một đường lối chẳng có gì giống với người tiền
nhiệm. Chúng ta thấy rõ là trên chính trường Hàn Quốc, có một sự khác biệt rõ
nét giữa hai chính đảng lớn là đảng Bảo thủ và đảng Tự do về vấn đề quan hệ với
Bắc Triều Tiên.
Phe bảo thủ
nay lên cầm quyền tỏ ra rất cứng rắn với Bình Nhưỡng, và cùng lúc cũng cho thấy
rất gần gũi với Hoa Kỳ với tư cách là đồng minh chính trước một mối đe dọa Bắc
Triều Tiên được giả định hay có thật. Hơn nữa, không phải ngẫu nhiên mà Joe
Biden đến thăm Hàn Quốc trước khi đến Nhật Bản, bởi vì, thông thường là điều
ngược lại. Tổng thống Mỹ thường đến thăm đồng minh chính Nhật Bản trước tiên rồi
mới đến Hàn Quốc.
Lần này
thì ngược lại. Tổng thống Mỹ làm như thế chính vì một mục tiêu mà có thể sẽ
không được ông Joe Biden trực tiếp nói ra nhưng cần phải hiểu rõ là để tỏ thái
độ cứng rắn với Bình Nhưỡng và đồng thời thuyết phục Hàn Quốc gia nhập Bộ Tứ -
QUAD, diễn đàn quân sự chiến lược nổi tiếng được thành lập vào năm 2007, quy tụ
bốn nước hiện nay là Hoa Kỳ, Nhật Bản, Úc và Ấn Độ.
Chúng ta
đã thấy là trong những năm gần đây, Hoa Kỳ cố gắng thuyết phục Hàn Quốc tham
gia Bộ Tứ nhưng tổng thống mãn nhiệm Moon Jae In đã hoàn toàn phản đối điều đó.
Người kế nhiệm ông chắc chắn là sẽ cởi mở hơn nhiều cho cuộc đối thoại về điểm
này.
*
Như ông
vừa đề cập đến QUAD, nếu như Seoul phải nhượng bộ trước các áp lực của Mỹ, diện
mạo chiến lược của Mỹ trong khu vực có sẽ thay đổi gì ? Đâu là những lợi
ích và hệ quả cho Hàn Quốc ?
Barthélémy
Courmont :
Thành thật mà nói, tôi không nghĩ là Hàn Quốc sẽ được lợi gì khi tham gia Bộ Tứ
- QUAD. Một mặt, bởi vì giữa hai nước đã tồn tại một đối tác chiến lược và bởi
vì, Hàn Quốc đã được chiếc ô hạt nhân của Mỹ che chở nên đối với tôi việc tham
gia QUAD là vô ích, chẳng qua chỉ là bổ sung thêm một cơ chế vào một đối tác đã
có sẵn và vững chắc, đủ bảo đảm an ninh cho Hàn Quốc.
Nhưng ngược
lại, việc gia nhập QUAD lại gởi đi một tín hiệu rất rõ không phải cho Bắc Triều
Tiên mà là cho Trung Quốc. Chúng ta biết là tân tổng thống Hàn Quốc dường như
có một quan điểm rất khác so với người tiền nhiệm trong vấn đề quan hệ với Bắc
Kinh.
Quan hệ
Trung – Hàn là một mối quan hệ lâu đời, một mối quan hệ phức tạp, vừa rất gần
gũi, nhưng cũng nhiều nghi kỵ lẫn nhau. Nhưng mối quan hệ này những năm gần đây
cho thấy đã được củng cố đáng kể trên lĩnh vực kinh tế và thương mại. Ông Moon
Jae In đã nỗ lực đối xử khéo léo với đối tác và láng giềng Trung Quốc, những gì
mà người kế nhiệm ông có vẻ ít quan tâm hơn.
Do đó,
nhìn vào mối quan hệ với Bắc Kinh, khả năng gia nhập Bộ Tứ rõ ràng sẽ có những
tác động sâu sắc vì Trung Quốc chắc chắn sẽ có những đòn trả đũa chống lại Hàn
Quốc.
*
Trong một
bài viết đăng trên trang mạng IRIS (ngày 04/5), ông đánh giá rằng « tăng
cường quan hệ với Tokyo dường như là một ưu tiên của tân tổng thống, điều đó có
thể có một tác động tích cực cho quan hệ với Mỹ, nhưng có nguy cơ gây phiền phức
trong quan hệ với Trung Quốc ». Ông có thể giải thích rõ hơn về điểm
này ?
Barthélémy
Courmont :
Đây thực sự là một trong những mong muốn của tổng thống đương nhiệm. Một mong
muốn đáng khen ngợi vì Hàn Quốc và Nhật Bản duy trì một mối quan hệ có thể được
mô tả là tồi tệ bất chấp việc cả hai nước đều có chung những mối đe dọa bên
ngoài về hệ thống chính trị và về các mô hình phát triển.
Nhưng
chúng ta cũng biết là quan hệ giữa hai nước là không tốt, và chúng đặc biệt được
đánh dấu bằng các tranh chấp lịch sử và những đài kỷ niệm quan trọng. Thiện chí
của tân tổng thống Hàn Quốc có thể được đánh giá cao từ quan điểm này.
Tuy nhiên,
trên thực tế, điều đó có nguy cơ làm gia tăng căng thẳng với Trung Quốc. Thế
nên, tôi cho rằng vai trò trung gian của Hàn Quốc mà ông Moon Jae In đã biết
cách làm nổi bật một cách tài tình nay có khả năng gặp nguy hiểm khi đi theo lập
trường của Tokyo và Washington.
Ở đây có một
điểm quan trọng đáng chú ý là tân tổng thống Yoon Suk Yeol đã thắng cử trong cuộc
bầu cử hồi tháng Ba vừa qua với một đa số thấp nhất trong lịch sử nền dân chủ
Hàn Quốc. Bởi vì ông về đầu cuộc bỏ phiếu khi nhỉnh hơn đối thủ với 1% số phiếu
cách biệt.
Thế nên,
đây là một tổng thống không có được một sự ủy nhiệm to lớn để thực thi chính
sách của mình, nhất là chính sách đối ngoại. Do đó, chắc chắn những gì chúng ta
quan sát thấy được chính là những lực cản đáng kể bên trong Hàn Quốc. Xã hội
Hàn Quốc sẽ có những thay đổi ngoạn mục trong các mối quan hệ với Tokyo,
Washington hay với Bắc Kinh.
*
Từ lâu
nay các nước châu Á, đặc biệt là các nước Đông Nam Á lấy làm tiếc rằng chiến lược
Ấn Độ - Thái Bình Dương của Mỹ thiếu hẳn vế kinh tế. Tuy nhiên, theo hãng tin
Reuters ngày 09/5, Nhật Bản và Hoa Kỳ nhân chuyến thăm Tokyo của ông Joe Biden
rất có thể sẽ công bố một chiến lược mới về kinh tế được đặt tên là « Indo-Pacific
Economic Framework – IPEF », vào lúc Trung Quốc ra sức tìm cách lấp
khoảng trống do Mỹ để lại sau việc Donald Trump rút Mỹ ra khỏi thỏa thuận Đối
Tác Xuyên Thái Bình Dương TPP. Liệu rằng có quá trễ để cho Mỹ đầu tư vào trong
lĩnh vực này trong khi mà Trung Quốc đã cắm rễ sâu từ nhiều năm qua ?
Barthélémy
Courmont : Ở
đây có một thiện chí. Chúng ta còn nhớ là chính quyền Obama vào thời đó thiết lập
chương trình Hợp tác Đối Tác Xuyên Thái Bình TPP, rồi sau đó bị Donald Trump bỏ
rơi ngay khi mới lên cầm quyền. Nhưng sự từ bỏ của ông Trump cũng không đồng
nghĩa với việc không quan tâm đến vấn đề kinh tế. Đấy đơn giản chỉ là một thay
đổi sự định vị, đặc biệt ông D. Trump lên án TPP được thiết kế tồi, là một hiệp
ước không phù hợp với lợi ích quốc gia Mỹ.
Kể từ lúc
Joe Biden lên cầm quyền, người ta cảm thấy các vấn đề về kinh tế chắc chắn vẫn
là một mục tiêu của Washington nhưng không phải là một ưu tiên. Rõ ràng họ chú
trọng nhiều vào các thách thức chính trị hay chiến lược. Chính các đồng minh
chính của Mỹ đã bắt kịp vấn đề này trong khu vực, nhất là Nhật Bản buộc Hoa Kỳ
thấy mình phần nào phải có mặt trong chủ đề này.
Hơn nữa
chúng ta cũng nên nhớ rằng nhiều cường quốc khác cũng đề ra chiến lược Ấn Độ -
Thái Bình Dương như trường hợp của nước Pháp, Liên Hiệp Châu Âu chẳng hạn. Rộng
ra hơn nữa còn có nhiều đối tác châu Âu, Úc, Ấn Độ hay Nhật Bản… tất cả những
nước này đều có điểm đặc trưng xem hợp tác kinh tế như là ưu tiên của chiến lược
Ấn Độ - Thái Bình Dương. Thế nên, chỉ có Hoa Kỳ, nước duy nhất là rơi vào thế kẹt
trong những vấn đề chiến lược và quân sự và nay người ta nhận thấy có một nỗ lực
quay trở lại một chút về vấn đề này.
Giờ quý
đài đặt ra câu hỏi « Liệu rằng có quá trễ cho Hoa Kỳ, trước những đà tiến
ngoạn mục của Trung Quốc, đặc biệt ở các nước thuộc Hiệp hội các quốc gia Đông
Nam Á ? », đương nhiên về phần tôi, tôi cho là « Có, đã
quá trễ » cho Mỹ. Vẫn còn chưa muộn để khẳng định vị thế và tìm cách củng
cố các mối quan hệ thương mại và kinh tế có sẵn, nhưng để đối phó và tìm cách
chống lại một cách hiệu quả thế thống trị của Trung Quốc trong khu vực rõ ràng
là đã quá muộn.
*
RFI
Tiếng Việt xin cảm ơn chuyên gia Barthélémy Courmont, Viện Quan Hệ Quốc Tế và
Chiến Lược IRIS.
------------------------------
CÁC NỘI DUNG LIÊN QUAN
Ngoại
giao Hàn Quốc : Củng cố trục Mỹ- Nhật -Hàn, cứng rắn với Bắc Triều Tiên
No comments:
Post a Comment