Natasha Kassam - The
New York Times
Ngô
Việt Nguyên dịch
18/12/2019
“Không thể nào thành công,” đó là nội dung tweet bằng
tiếng Hoa của bà Thái Anh Văn, tổng thống Đài Loan, vào ngày 5 tháng 11, sau
khi chính phủ Trung Quốc công bố một loạt chính sách nhằm lôi kéo các công ty
và người dân Đài Loan đến đại lục.
“26 biện pháp mới của Bắc Kinh là một phần của nỗ lực
nhằm áp đặt hệ thống ‘một quốc gia, hai chế độ’ lên Đài Loan,” nội dung tweet của
bà Thái viết, nhắc đến nguyên tắc mà Hồng Kông, một lãnh thổ khác mà Bắc Kinh
hy vọng sẽ hoàn toàn kiểm soát trong tương lai, được cai trị lúc này, với sự tự
trị được đảm bảo phần nào từ Bắc Kinh. “Tôi muốn nói rõ rằng những nỗ lực của
Trung Quốc nhằm gây ảnh hưởng đến các cuộc bầu cử và ép buộc chúng ta phải chấp
nhận ‘một quốc gia, hai chế độ’ sẽ không bao giờ thành công.” Những người biểu
tình ở Hồng Kông trong nhiều tháng qua có thể xem là đã lên tiếng rằng nguyên tắc
trên là một điều dối trá.
Ở Đài Loan, mục tiêu lâu dài của chính phủ Trung Quốc
là “thống nhất một cách hòa bình”, “thống nhất” dù rằng Đài Loan chưa bao giờ nằm
dưới thẩm quyền hoặc sự kiểm soát của Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa hay Đảng Cộng
sản Trung Quốc. Để đạt được mục tiêu trên, Bắc Kinh đã nỗ lực trong nhiều năm
nhằm vừa thuyết phục vừa ép buộc Đài Loan gắn kết với đại lục bằng những hứa hẹn
về lợi ích kinh tế kèm những đe dọa quân sự. Đầu năm nay, Chủ tịch Trung Quốc Tập
Cận Bình nhấn mạnh rằng “thống nhất hoàn toàn” là một “sứ mệnh lịch sử.” Ông
nói thêm rằng “Chúng ta sẽ không hứa hẹn từ bỏ sử dụng vũ lực và giữ để ngõ mọi
phương án cần thiết”.
Đài Loan đang chuẩn bị cho cuộc bầu cử Tổng thống
vào tháng 1/2020. Vào ngày 17/11, Bà Thái tuyên bố ông William Lai Ching-te (Lại
Thanh Đức), một cựu thủ tướng và là người có quan điểm ủng hộ độc lập, là ứng
viên phó tổng thống trong liên danh tranh cử với bà. Cùng ngày hôm đó, Trung Quốc
đã cho một tàu sân bay đi qua eo biển Đài Loan. (Vào tháng 7, Trung Quốc công bố
sách trắng quốc phòng, trong đó nói rằng, “bằng việc cho tàu chiến và máy bay
đi vòng qua Đài Loan, lực lượng vũ trang gửi một lời cảnh báo mạnh mẽ đến những
thế lực ly khai đòi độc lập của Đài Loan.”) Joseph Wu (Ngô Chiêu Tiếp), ngoại
trưởng Đài Loan, phản ứng bằng cách tweet rằng: “Trung Quốc âm mưu can thiệp
vào bầu cử Đài Loan. Cử tri sẽ không để mình bị đe dọa! Họ sẽ nói không với
Trung Quốc ở hòm phiếu.”
Chính phủ Trung Quốc dường như cũng nghi điều đó sẽ
xảy ra. Cho dù họ vẫn duy trì những biện pháp cứng rắn (dù không hiệu quả), họ
cũng đã dùng nhiều phương cách mới. Họ không đơn thuần chỉ ủng hộ các ứng cử
viên từ Quốc dân đảng, đảng hiện ủng hộ liên kết bền chặt hơn với Bắc Kinh. Họ
còn cố gắng phá rối quá trình dân chủ của Đài Loan và gieo mầm chia rẽ xã hội
trên hòn đảo này.
Đến lúc này thì rõ ràng là ngay cả những ứng cử viên
có tư tưởng thân Bắc Kinh cũng không thể đem Đài Loan đến cho Trung Quốc. Chỉ một
trong mười người Đài Loan ủng hộ việc thống nhất với Trung Quốc, cho dù sớm hay
muộn, theo một cuộc thăm dò bởi Trung tâm Nghiên cứu Bầu cử tại Đại học Chính
trị Quốc gia Đài Loan hồi tháng 10. Nếu xét công luận như vậy thì các ứng viên
tổng thống sẽ chắc chắn tự gây hại cho khả năng tranh cử của mình nếu họ bị xem
là quá thân Trung Quốc.
Bằng cách “khoe cơ bắp”, Bắc Kinh dường như chỉ càng
đẩy người Đài Loan ra xa. Một loạt các vụ thử tên lửa bởi Giải phóng quân Trung
Quốc trước thềm cuộc bầu cử Tổng thống hồi tháng 3/1996 đã được dùng để đe dọa
cử tri Đài Loan và ngăn cản họ bầu lại cho ông Lý Đăng Huy. Một trong những đối
thủ của ông Lý, Chen Li-an, cảnh báo rằng “nếu bầu cho Lý Đăng Huy nghĩa là bạn
lựa chọn chiến tranh.” Tuy vậy, ông Lý thắng 3 ứng cử viên khác một cách dễ
dàng, với 54% số phiếu bầu.
Nhà cầm quyền Trung Quốc dường như cũng nghĩ rằng sự
tương thuộc kinh tế giữa hai bờ eo biển Đài Loan sẽ là một con đường dẫn đến thống
nhất. Đến một lúc nào đó, cái giá Đài Loan phải trả để tháo gỡ những liên kết
kinh tế này sẽ trở nên quá đắt.
Tuy vậy, giá trị thương mại giữa Trung Quốc và Đài
Loan đã đạt hơn 181 tỉ đô la Mỹ vào năm 2017, so với mức 35,5 tỉ đô la vào năm
1999, và cho dù hai nền kinh tế xích lại gần nhau hơn, nhưng tỷ lệ người tự nhận
mình là người Đài Loan ngày càng tăng, từ mức hơn 48% năm 2008 lên khoảng 60%
năm 2015, trong giai đoạn ông Mã Anh Cửu của Quốc dân đảng làm tổng thống.
Phong trào Hoa Hướng dương năm 2014, một loạt những
cuộc biểu tình được lãnh đạo bởi một liên minh giữa sinh viên và các nhà hoạt động
xã hội dân sự, đã cho thấy thế hệ trẻ Đài Loan muốn khước từ quan hệ gần gũi
hơn với Trung Quốc. Việc bà Thái, người có tư tưởng ủng hộ độc lập, thắng cử
vào năm 2016 cũng nói lên điều đó.
Mức độ ủng hộ dành cho bà Thái sau này có trượt dốc,
đa phần bởi vì bà không thể lôi kéo sự ủng hộ dành cho các cải cách lớn về
lương hưu và hôn nhân đồng tính, hay đạt được những tiến bộ trong việc giải quyết
mức lương đình trệ và kiểm soát ô nhiễm. Đến lúc diễn ra các cuộc bầu cử địa
phương vào cuối năm 2018, cơ hội thắng cử nhiệm kỳ thứ hai của bà gần như là
con số không. Nhưng bây giờ thì bà đang dẫn đầu các cuộc thăm dò.
Với sự ủng hộ tăng trở lại này, bà có thể phải phần
nào cảm ơn những cuộc biều tình kéo dài nhiều tháng ở Hồng Kông. Bắc Kinh thiết
kế mô hình “một quốc gia, hai chế độ” đang hiện hành ở Hồng Kông với mục tiêu
áp dụng nó cho Đài Loan. Ý tưởng này, vốn lâu nay không được ủng hộ rộng rãi bởi
người Đài Loan, giờ ngày càng mất uy tín.
Trung Quốc vẫn giăng lưới rất rộng, và họ sẽ vẫn tiếp
tục sử dụng những đòn bẩy quân sự và kinh tế mà họ có. Chắc chắn là họ sẽ tiếp
tục thao túng việc đưa tin tức để giúp các ửng cử viên có tư tưởng thân Bắc
Kinh. Và giờ họ cũng đã bắt đầu một chiến dịch tung tin giả nhằm làm xói mòn
lòng tin của người Đài Loan vào các thể chế chính trị của mình và gieo mầm bất
mãn.
Cuối tháng trước, bà Thái tố Trung Quốc “viết tin giả
và lan truyền những tin đồn thất thiệt để đánh lừa và làm người Đài Loan nghĩ
sai” với hy vọng “phá hoại nền dân chủ của chúng ta”. Bà Thái cũng đã gặp nhiều
khó khăn trong việc bác bỏ cáo buộc rằng bà không có bằng tiến sĩ từ Đại học
Kinh tế London, cho dù trường đã xác nhận rằng bà đã “được cấp bằng Tiến sĩ luật
vào năm 1984.” Các quan chức Trung Quốc được cho là đã thừa nhận ngầm rằng việc
Nga can thiệp vào bầu cử Tổng thống Mỹ hồi năm 2016 đã khiến họ suy nghĩ lại những
cách họ có thể can thiệp vào cuộc bầu cử ở Đài Loan.
Trung Quốc cũng không hề che đậy ý định làm gia tăng
những xung đột xã hội ở Đài Loan. Một bài xã luận đăng vào tháng 4 trên tờ Thời
báo Hoàn cầu, một tờ báo lá cải thuộc sở hữu của chính phủ Trung Quốc, viết:
“Chúng ta không cần một cuộc chiến tranh thật để giải quyết vấn đề Đài Loan. Đại
lục có thể sử dụng nhiều phương pháp để đưa Đài Loan được lãnh đạo bởi Dân tiến
Đảng (DPP) rơi vào tình trạng như ở Lebanon, khiến các phần tử ‘ủng hộ Đài Loan
độc lập’ không thể chống đỡ nổi.” Điều này cũng có nghĩa là chính phủ Trung Quốc
tin rằng họ có thể khiến các thành phần sắc tộc, chính trị và xã hội Đài Loan
xung đột lẫn nhau.
Trung Quốc cũng có khả năng sẽ tận dụng điểm yếu của
nền chính trị Đài Loan, đó là các hệ thống bang hội. Những hệ thống nói trên
ngày nay không còn quan trọng như trong thời chuyên chế của Đài Loan, nhưng nó
vẫn cho phép các lãnh đạo cộng đồng, hiệp hội nông dân và thậm chí các nhân vật
xã hội đen tổ chức mua phiếu bầu.
Các mạng truyền thông xã hội cũng là một chiến trường
quan trọng, vì gần 90% tổng số dân Đài Loan có sự hiện diện trên các nền tảng
này, và các kênh tin tức chính thống đã từng đăng những bài tin giả lấy từ mạng
xã hội mà không kiểm chứng. Theo Reuters, các cơ quan chính phủ Trung Quốc
đã trả tiền cho các phương tiện truyền thông Đài Loan để đăng những tin tức ủng
hộ Bắc Kinh.
Theo một số nguồn tin, một chiến dịch loan tin giả
được phát động bởi một tổ chức mạng chuyên nghiệp từ Trung Quốc, có nguồn gốc
liên quan đến Ban Tuyên giáo của Đảng Cộng sản Trung Quốc, đã giúp ông Hàn Quốc
Du có tư tưởng thân Trung Quốc thắng cử thị trưởng Cao Hùng. Một tin (giả) viết
rằng trong một cuộc tranh luận, đối thủ của ông Hàn đã đeo một tai nghe để người
khác mớm cho ông những điều cần nói. Trung Quốc đang tìm cách làm suy yếu nền
chính trị Đài Loan từ bên trong.
Nhưng Đài Loan đang kháng cự lại. Các nhà lập pháp gần
đây đã gia tăng nỗ lực nhằm thông qua một đạo luật chống nước ngoài xâm nhập và
can thiệp chính trị trước thềm bầu cử. Một cố vấn cho một ứng viên tổng thống
nói với tôi vào mùa hè này ở Đài Bắc rằng “Câu hỏi dành cho cử tri trong cuộc bầu
cử này là, quý vị muốn chết nhanh hay chết chậm?” Nhưng có thật là như vậy
không? Bởi vì mặc cho những nỗ lực quấy phá của Bắc Kinh, nền dân chủ Đài Loan
đã chứng minh rằng nó vẫn tràn đầy sức sống.
------------------
Natasha Kassam, nghiên cứu viên chính tại Viện Lowy,
từng là một nhà ngoại giao Australia có nhiệm kỳ công tác tại Trung Quốc và Quần
đảo Solomon.
Nguồn:
Natasha
Kassam, “China
Has Lost Taiwan, and It Knows It”, The New York
Times, December 1, 2019
-------------------------
XEM THÊM
Nguồn: Nick Frisch, “How China Lost Taiwan”, The
New York Times, 27/01/2016. Biên dịch: Ngô Việt Nguyên | Biên tập: Lê Hồng
Hiệp
Vào một ngày thứ ba nhiều mưa vào đầu tháng này,
Chen Li-hung, một người dẫn chương trình truyền hình nổi tiếng, sải bước trên
sân khấu ở Chương Hóa, miền trung … Continue reading
No comments:
Post a Comment