Thanh
Phương - RFI
Thứ Hai, ngày 09 tháng 12 năm 2019
Để
đáp ứng đòi hỏi của các hiệp định tự do mậu dịch, Việt Nam đã buộc phải sửa đổi
Luật Lao động. Văn bản sửa đổi đã được các đại biểu Quốc Hội Việt Nam thông qua
ngày 20/11/2019.
Sẽ có hiệu lực vào năm 2021, luật mới đặc biệt cho
phép thành lập các công đoàn độc lập, tức là không thuộc Tổng Liên đoàn Lao động
Việt Nam, công đoàn duy nhất hiện nay. Đây được coi là một thay đổi quan trọng
nhất trong Luật Lao động của Việt Nam.
Trong thông cáo đưa ra ngày 20/11, Giám đốc Tổ chức
Lao động Quốc tế ILO Việt Nam, Chang Hee Lee nhận định bộ Luật Lao động sửa đổi
vừa được thông qua là “một tiến bộ quan trọng”, còn đại sứ quán Mỹ
thì xem đây là một “đạo luật lịch sử”.
Điểm tích cực
Trả lời phỏng vấn RFI Việt ngữ ngày 04/12, luật
sư Hoàng Cao Sang, Văn phòng Luật sư Hoàng Việt Luật, một trong những luật
sư chuyên về lao động ở Việt Nam, ghi nhận một điểm tích cực, đó là Việt Nam đã
sửa đổi Luật Lao động ngay cả trước khi phê chuẩn Công ước 87 của Tổ chức Lao động
Quốc tế, tức là công ước về việc thành lập công đoàn độc lập:
"Thường là người ta phê chuẩn công ước rồi thì
mới thực hiện cái sửa đổi. Thường người ta hay kéo dài việc sửa đổi những cái
gì mang tính bất lợi. Vấn đề thành lập hiệp hội tự do, ở đây là công đoàn độc lập,
vẫn là chuyện nhạy cảm đối với xã hội Việt Nam, cho người ta hay có tâm lý kéo
dài. Nhưng ở đây họ lại sửa đổi luật lao động trước, rồi theo lịch trình thì đến
năm 2023 mới ký Công ước 87. Đó là một thiện chí, nếu thật sự họ muốn thay đổi."
Tuy nhiên, con đường đi đến việc thành lập thật sự
các công đoàn tự do ở Việt Nam hãy còn dài. Luật Lao động sửa đổi đã được thông
qua, nhưng còn phải chờ xem luật sẽ được áp dụng trên thực tế như thế nào, cụ
thể là các nghị định, thông tư sẽ có nội dung cụ thể ra sao.
Bất hợp lý trong việc ban hành
Về vấn đề này, luật sư Hoàng Cao Sang nêu lên một điểm
bất hợp lý trong việc ban hành các văn bản quy phạm pháp luật ở Việt Nam:
"Theo luật quy định về việc ban hành các văn bản
pháp luật của Việt Nam, thường là sau khi Quốc Hội thông qua luật, chính phủ sẽ
là bộ phận viết thêm các điều luật cho nó chi tiết để áp dụng. Sau khi chính phủ
đã ban hành nghị định rồi, nếu có những cái gì chi tiết hơn nữa, thì một bộ nào
đó, ở đây có thể là bộ Lao Động-Thương Binh-Xã Hội, ban hành một thông tư để hướng
dẫn thực hiện bộ Luật Lao động này.
Ở đây có một điều bất hợp lý : luật là ý chí của
nhân dân thông qua đại diện là các đại biểu Quốc Hội, tuy nhiên, Quốc Hội ban
hành luật thì chỉ quy định những cái chung nhất còn sau đó các cơ quan hành
pháp lại ban hành các văn bản dưới luật để hướng dẫn luật này. Trong thực tế lại
có những cái hướng dẫn đi sâu hơn hoặc xa hơn, thậm chí còn trái với các điều
luật mà Quốc Hội ban hành, thường là theo hướng có lợi cho các cơ quan hành
pháp, đẩy những cái khó về phía người dân."
Trong thông cáo đưa ra ngày 20/11/2019, đại sứ quán
Mỹ cũng đã khuyến cáo chính phủ Việt Nam “ củng cố những cải cách trong
bộ Luật Lao động, bao gồm cải cách thông qua các văn bản pháp luật sắp được ban
hành về thành lập, đăng ký và hoạt động của các tổ chức công đoàn độc lập và sự
bảo vệ đầy đủ đối với quyền thương lượng tập thể và quyền đình công.”
Về phần Giám đốc ILO Việt Nam, ông lưu ý là quyền tự
do hiệp hội trong bộ Luật Lao động sửa đổi hiện chỉ áp dụng đối với người lao động
trong doanh nghiệp, nên sẽ cần phải được mở rộng phạm vi trong những năm tới
đây « để song hành với những nỗ lực của chính phủ hướng tới phê chuẩn
Công ước số 87 của ILO vào năm 2023 ». Tuy nhiên, theo ông, trước mắt
phải giải thích các điều khoản mới, thông qua việc ban hành các nghị định hướng
dẫn và thiết lập các thiết chế thực chất để áp dụng và triển khai những điều
khoản mới đó.
Phải sửa nhiều luật
Mặt khác, theo luật sư Hoàng Cao Sang, cùng với việc
sửa đổi Luật Lao động và việc phê chuẩn Công ước 87, Việt Nam còn phải sửa đổi
những luật khác có liên quan đến việc thành lập hội:
"Tôi nghĩ là không chỉ có luật về thành lập hội,
mà rất nhiều luật cũng phải được sửa đổi theo tinh thần Công ước 87. Chúng ta
thường hay gọi Công ước 87 là công ước về quyền tổ chức công đoàn độc lập trong
lao động, nhưng thật ra công ước quy định về quyền tự do hiệp hội, tức là đối với
các hiệp hội nói chung, chứ không riêng gì công đoàn."
Vì có những hội khác, cho nên chúng ta cũng phải sửa
tất cả những gì liên quan đến hội và các tổ chức cho nó phù hợp với tinh thần của
Công ước 87.
Cũng theo tinh thần này thì các tổ chức của người
lao động và của người sử dụng lao động đều có quyền thành lập các liên đoàn và
tổng liên đoàn một cách tự do, có thể thuộc Tổng liên đoàn Việt Nam hoặc
không".
The Diplomat: Nên thận trọng
Trên trang mạng The Diplomat ngày 29/11/2019, nhà
báo David Hutt cũng đề cập đến sự kiện Quốc Hội Việt Nam thông qua bộ Luật Lao
động sửa đổi cho phép thành lập công đoàn độc lập. David Hutt trước hết tỏ ra
thận trọng khi viết : « Dĩ nhiên chúng ta phải chờ xem có phải đây là một
sự thay đổi bề ngoài mà đảng Cộng Sản Việt Nam vẫn quen làm, trên giấy tờ thì rất
là hay, nhưng không bao giờ được thực thi đàng hoàng ». Tác giả bài viết đặc biệt ghi nhận Luật Lao động sửa đổi
quy định là công đoàn độc lập phải xin phép thành lập từ các cơ quan Nhà nước,
như vậy là đảng Cộng Sản sẽ có thể từ chối cấp phép cho các lãnh đạo công đoàn
thẳng thắn và đòi hỏi khắt khe.
Nhà báo David Hutt viết tiếp : « Nếu các
công đoàn độc lập thật sự được phép thành lập ở Việt Nam, ta có thể dự báo là
đình công sẽ trở nên phổ biến hơn. Công nhân cũng sẽ có một tổ chức đại diện
cho họ tốt hơn. Thứ hai, cho phép các công đoàn độc lập hoạt động là một dấu hiệu
khác cho thấy Đảng sẵn sàng nới lỏng sự kiểm soát của họ lên xã hội như thế nào
để tối đa hóa mức tăng trưởng kinh tế, nay là yếu tố chủ yếu tạo nên tính chính
đáng của Đảng ».
David Hutt viết tiếp: « Trong những năm
2000, Đảng về cơ bản đã mất sự thống trị đối với công chúng, với sự xuất hiện của
Internet và mạng xã hội của Mỹ, chủ yếu là Facebook. Các phương tiện truyền
thông do Đảng điều hành hiện đang thất thế, sau khi đã nắm giữ quyền lực đáng kể
vào những năm 1990. Khi thoái vốn khỏi các doanh nghiệp Nhà nước và trao quyền
lực cho nhiều thực thể ngoài Đảng hơn, đảng Cộng Sản hiện cũng đang tự mình rời
khỏi nền kinh tế. Sự phát triển nhanh chóng của y tế và giáo dục tư nhân trong
thập kỷ này cũng thách thức độc quyền của Đảng về mặt phúc lợi xã hội. »
Đảng sẽ công nhận các tổ chức khác?
Ông David Hutt viết tiếp : « Ta có thể nói,
đúng phần nào, rằng ở Việt Nam hiện đang có một cuộc chiến giữa một khối xã hội
dân sự, tập hợp các nhóm cộng đồng phi Nhà nước hình thành từ cơ sở, và một khối
xã hội « phi dân sự », gồm các tổ chức xã hội của Đảng do Mặt trận Tổ quốc quản
lý. ( … ). Khối xã hội phi dân sự thì được nhiều ưu đãi, còn khối xã hội dân sự
bên ngoài sự kiểm soát của Đảng hiện còn nhỏ và phân tán, nhưng nó đang phát
triển. Và các sửa đổi của bộ Luật Lao động sẽ thêm một yếu tố quan trọng vào xã
hội dân sự đó dưới hình thức thành lập công đoàn độc lập. Điều này phải chăng sẽ
thúc đẩy đảng Cộng Sản chính thức thừa nhận các tổ chức ngoài Đảng khác? Hiện
giờ có lẽ là không. Nhưng các tổ chức nhà báo, trí thức, nhà văn, nông dân và
phụ nữ « bất hợp pháp và không chính thức » đã mọc lên như nấm trong những năm
gần đây, tất cả đều nhằm cạnh tranh với các tổ chức xã hội phi dân sự của Đảng.
»
David Hutt kết luận : « Bằng cách chấp nhận
không còn là tổ chức đại diện cho toàn thể công nhân, đảng Cộng Sản đã có một sự
thừa nhận không thể thay đổi. Vai trò lãnh đạo một nền « chuyên chính vô sản »
đã bị khai tử từ cách đây nhiều năm. Bây giờ Đảng nói là họ bảo vệ cho mọi giai
cấp, chứ không riêng gì những người bán sức lao động. Nhưng nếu bây giờ họ mất độc quyền đối với các định
chế xã hội, giống như họ đã mất độc quyền đối với nền kinh tế và công chúng, liệu
tiếp theo đó có sẽ mất luôn cả độc quyền đối với chính trị? Hãy nhớ rằng
chính công đoàn Đoàn Kết ở Ba Lan, công đoàn độc lập đầu tiên ở các nước Cộng Sản
Đông Âu, đã là một động lực thúc đẩy các sự kiện năm 1989 ».
No comments:
Post a Comment