Đại
cường, Đại chiến lược: Cuộc chơi mới ở Biển Đông
Tác giả: Zhang Baohui
Tác giả: Zhang Baohui
Biên dịch: Đinh Nho Minh
Posted on 13/11/2018 by The Observer
Annapolis,
Maryland: The Naval Institute Press, 2018. Bìa cứng: 328 trang.
Biển Đông đã là trọng tâm của địa chính trị
Châu Á kể từ khi Trung Quốc xây dựng bảy đảo nhân tạo ở quần đảo
Trường Sa trong giai đoạn 2013-2016. Quá trình bồi đắp của Trung Quốc
đã gây lo lắng cho không chỉ các nước tranh chấp chủ quyền ở đây mà
còn cả các cường quốc đối thủ khác. Vì vậy, chúng ta cần hiểu được sự
cạnh tranh giữa các cường quốc đang ảnh hưởng đến tranh chấp Biển Đông
như thế nào. Thế nên cuốn Great Powers, Grand Strategies: The New
Game in the South China Sea [Đại cường, đại chiến lược: Cuộc chơi
mới ở Biển Đông] do Anders Corr chủ biên được xuất bản ở một thời
điểm rất hợp lí. Cuốn sách bao gồm các nghiên cứu về đại chiến
lược của các cường quốc cũng như các khối quan trọng như ASEAN và
Liên minh Châu Âu.
Cuốn sách dành khá nhiều dung lượng để nói
về Trung Quốc. Ngoài chương giới thiệu của Corr, ba chương khác, bao
gồm của Bill Hayton, Ian Forsyth và James E. Fanell, đều phân tích động cơ
chiến lược của Trung Quốc ở Biển Đông. Hai chương của Sean R. Liedman
và Tonfi Kim tập trung vào chiến lược của Mỹ nhằm đối phó với Trung
Quốc ở Biển Đông. Ngoài ra, có ba chương về Nhật (viết bởi Takashi
Inoguchi và Ankit Panda), Ấn Độ (viết bởi Gordon G. Chang) và Nga (viết
bởi Stephen Blank). Cuối cùng, hai chương của Leszek Buszynski và Peter M.
Solomon viết về chiến lược của ASEAN và Liên minh Châu Âu ở Biển Đông.
Bernard D. Cole, một chuyên gia lâu năm về tình hình hải quân ở Châu Á,
viết chương cuối để tổng kết cuốn sách.
Tất cả các chương của cuốn sách đều cung cấp
những góc nhìn quan trọng về chính sách và chiến lược Biển Đông của các
cường quốc, ASEAN và EU. Các chương sách này đều có nhiều dẫn chứng
thực tế và phân tích rất chi tiết. Tóm lại, cuốn sách này có những
đóng góp quan trọng cho nghiên cứu về chính trị và cạnh tranh của
các cường quốc ở Biển Đông.
Tuy nhiên, cuốn sách này nên tiếp cận vấn đề
đại chiến lược một cách có hệ thống hơn. Cuốn sách không có chương
dành riêng cho việc xây dựng khung phân tích hoặc lý thuyết. Vì vậy, các
chương đều không dựa trên một lý thuyết về đại chiến lược chung. Trên
thực tế, rất ít chương cố gắng sử dụng khung lý thuyết về đại chiến
lược để phân tích về nước trong chương đó.
Cuốn sách cũng nên sử dụng chủ nghĩa hiện
thực trong Quan hệ Quốc tế để giải thích động cơ và lựa chọn của
các cường quốc, từ đó diễn giải đại chiến lược của họ. Ví dụ, chủ
nghĩa hiện thực tấn công cho rằng vì tình trạng vô chính phủ của hệ
thống quốc tế, các cường quốc sẽ tìm cách thiết lập các vùng ảnh
hưởng trong khu vực của họ để đảm bảo an ninh. Thực tế, chính việc các
cường quốc tìm cách thiết lập ảnh hưởng trước hết trong khu vực rồi
mở rộng ra toàn cầu giúp định hình đại chiến lược của họ. Lý thuyết về
dịch chuyển quyền lực cũng có thể giúp giải thích động cơ cho đại
chiến lược của các cường quốc. Lí thuyết này nhấn mạnh rằng các
cường quốc đang lên có mục tiêu lâu dài là lập ra trật tự mới nên
khó tránh khỏi xung đột với cường quốc số một, vì cường quốc này đang
tìm cách bảo vệ vị trí và vùng ảnh hưởng của mình. Đại chiến lược ở đây liên
quan đến việc tranh chấp quyền lực, địa vị và ảnh hưởng. Cuối
cùng, chủ nghĩa hiện thực phòng thủ nhấn mạnh vai trò của tình trạng
lưỡng nan an ninh trong việc định hình đại chiến lược của các cường
quốc. Do bản chất vô chính phủ của hệ thống quốc tế, các quốc gia
thường thổi phồng mối đe dọa an ninh từ các quốc gia khác. Vì vậy,
các quốc gia thường dùng các yếu tố đối nội và đối ngoại để cân
bằng lại những quốc gia được cho là đe dọa an ninh của họ. Điều này
dẫn đến tình trạng các cường quốc tìm cách duy trì cân bằng quyền
lực.
Các lý thuyết Quan hệ Quốc tế này nếu được
cho vào đã có thể giúp cung cấp một khuôn khổ lý thuyết vững chắc để tìm
hiểu chiến lược của các cường quốc ở Biển Đông. Thực tế, tranh chấp
giữa các cường quốc ở Biển Đông hiện nay đều phản ánh các động lực được
miêu tả trong chủ nghĩa hiện thực tấn công, thuyết dịch chuyển quyền
lực và chủ nghĩa hiện thực phòng thủ. Chúng ta có thể coi cạnh
tranh địa chính trị ở Biển Đông là kết quả của (a) cạnh tranh giành
vùng ảnh hưởng giữa các cường quốc, hoặc (b) tình trạng lưỡng nan
an ninh dẫn đến nỗ lực cân bằng quyền lực giữa các cường quốc khi họ lo
sợ lẫn nhau, hoặc do cả (a) và (b).
Nếu sử dụng hệ thống lý thuyết hoặc khung
phân tích trong Quan hệ Quốc tế, cuốn sách chắc chắn sẽ cho một bức
tranh rõ ràng hơn về “vấn đề đại chiến lược”. Vì không có hệ thống
này, các chương trong quyển sách thường dựa vào các yếu tố rời rạc
và tạm thời để làm rõ “đại chiến lược” của một cường quốc ở Biển Đông.
Bản thân sự rời rạc và tạm thời của các yếu tố này đi ngược lại với
cách tiếp cận đại chiến lược vì đại chiến lược thường tập trung vào
một kế hoạch dài hạn, nhất quán của cường quốc đó.
Ví dụ, trong các chương về Trung Quốc, các tác
giả nhấn mạnh nhiều yếu tố trong nước ảnh hưởng đến chính sách của
Trung Quốc ở Biển Đông. Những yếu tố này bao gồm chủ nghĩa dân tộc,
bộ máy chính trị, các ý tưởng về quyền lịch sử và phản ứng với các nước
tranh chấp chủ quyền khác. Tuy nhiên, tác giả chưa phân tích được logic
chiến lược của việc Trung Quốc trỗi dậy cũng như ảnh hưởng của sự
trỗi dậy này lên Biển Đông. Vì vậy, các chương này chưa giải quyết
được câu hỏi: Đại chiến lược của Trung Quốc ở Biển Đông chính xác là
gì?
Mặc dù có một số thiếu hụt về lý thuyết,
cuốn sách vẫn có những đóng góp quan trọng cho văn liệu ngày càng mở rộng
về nghiên cứu Biển Đông. Các chương của cuốn sách khi đứng một mình hay cạnh
nhau đều cho bạn đọc một bức tranh tổng thể về chính trị cường quốc
ở Biển Đông. Độc giả sẽ được hiểu thêm về tính toán chiến lược của
các cường quốc có lợi ích chiến lược ở Biển Đông như Trung Quốc, Hoa
Kỳ, Nhật Bản, Ấn Độ và Nga.
----------------
Zhang Baohui là Giáo sư bộ môn Khoa học Chính
trị và Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Châu Á Thái Bình Dương ở Đại
học Lĩnh Nam, Hong Kong.
Nguồn bài điểm sách bằng tiếng Anh: Contemporary
Southeast Asia, Vol. 40, No. 2 (2018), pp. 333–35.
--------------------
Có
Thể Bạn Quan Tâm:
No comments:
Post a Comment