10/09/2018
Phần
I: Vài phản biện cụ thể
Tôi rất đắn đo khi đưa lên mạng những dòng này. Bao
lần định viết rồi lại xóa! Định tổ chức tọa đàm tại Đà Nẵng, lại tạm đình chỉ…
Tuy ý thức được là vấn đề này liên quan đến mọi tầng
lớp nhân dân, rất nhạy cảm, nhưng tôi quyết định tỏ rõ lập trường của mình và
chấp nhận phản biện của mọi người.
VÀI LỜI MỞ TRƯỚC
1.- Tôi xin nói trước là tôi không đồng ý về các
thái độ cực đoan, không có chút lịch sự tối thiểu khi tranh luận, để cho cảm
tính chi phối rồi dùng những lời lẽ quá đáng, thậm chí mạt sát chửi rủa những
người lớn tuổi có học vị cao như các ông Bùi Hiền, Hồ Ngọc Đại… Tôi xin báo trước
là những còm thuộc loại này sẽ không thể tồn tại trên tường của tôi…
2.- Cũng xin nói rõ là cái gọi là “Công nghệ giáo dục,
CNGD” không liên quan gì đến mưu toan cải tiến chữ viết tiếng Việt của ông Bùi
Hiền! Việc ông này sau một thời gian im lặng vì đã phải đón nhận sự phản đối kịch
liệt của toàn dân, đứng ra bênh vực GS Hồ Ngọc Đại, cho mình đồng thuyền đồng hội,
là hành động vớ vẩn, bất minh, đáng trách như kẻ nhảy lên xe tuần hành của các
cầu thủ U23 phất cờ chia phần chiến công của một ông tiến sỹ hám danh nọ!
Sự xâm phạm chữ quốc ngữ, một báu vật cùng với tiếng
Việt đã quyện vào hồn dân tộc, đã bị phát giác và bị loại bỏ. Viện ngôn ngữ học
qua khẳng định mới đây của GS Viện Trưởng Nguyễn Văn Hiệp: Trả lời chính thức của Viện Ngôn ngữ học về đề xuất cải cách chữ
viết của ông Bùi Hiền, đã ký giấy khai tử cho công trình này. Chúng ta
không nên bàn đến nữa, không nên nhắc đến nữa, một thây ma vừa được chôn!
3.- Ngoài Bắc đã duy trì cách đọc ký tự chữ quốc ngữ
(A BỜ CỜ) từ Hội Truyền Bá Chữ Quốc Ngữ của các cụ Nguyễn Văn Tố, Hoàng Xuân
Hãn. Trong Nam lại dùng cách đọc có ảnh hưởng của tiếng Pháp (A, BÊ, XÊ.). Hai
cách đọc này có thể tồn tại song song vì ngoài Bắc vẫn đọc VTV là vê tê vê chứ
không đọc vờ tờ vờ…
Không nên lấy khác biệt nhỏ này làm quan trọng để dẫn
đến chia rẽ Bắc-Nam, đả kích lung tung, không có lợi cho tinh thần đoàn kết, thống
nhất dân tộc!
VÀI ĐỀ NGHỊ CỤ THỂ
Tôi đã nghe tiếng từ lâu, về trường phái Hồ Ngọc Đại
cho giáo dục. Tôi đã đánh giá GS là người tâm huyết lo cho giáo dục bền bỉ liên
tục trong giai đoạn có bao điều bất cập tràn lan như dạy thêm học thêm…!
Tôi cũng biết có nhiều trí thức mà tôi kính trọng ủng
hộ CNGD, nhất là nhóm Cánh Buồm do nhà giáo Phạm Toàn, một sĩ phu Bắc Hà mà tôi
quen thân, nể trọng, một trí thức dấn thân đã có những phản biện xã hội sắc bén
hợp thời cho đất nước.
1.- Xin nói rõ là cái nhìn của tôi đối với CNGD là
cái nhìn phản biện, của một cá nhân với tất cả những giới hạn của nó. Nếu có điều
khó chấp nhận, tôi mong nó sẽ được điều chỉnh, thẩm định, cải tiến để hiện diện
song hành với các phương phảp giảng dạy truyền thống mà không có áp đặt bắt buộc.
Tôi nghĩ cần phải có thời gian, có nghiên cứu thống kê khoa học (mẫu thử có giá
trị là 1000 học sinh, so sánh thì phải kể đến trình độ giáo viên, điền kiện lớp
học…).
Điều tôi cương quyết không đồng ý là thái độ khinh
miệt phò mới nới cũ, thái độ giáo điều cao ngạo chỉ cái tôi đề xuất mới đúng mà
thôi!
2.- Thành ra tôi đã đi từ lòng ngưỡng mộ, từ thiện cảm
tiên thiên, tôi tự mình tìm hiểu mới ngộ ta nhiều điều. Té ra CNGD có nhiều bất
cập. Tôi sẽ chân thực tỏ bày ở đây và sẽ không thoả hiệp với cái mà tôi nhận thức
rõ là sai trái.
Tôi cám ơn cộng đồng mạng đã gợi cho tôi sự hoài
nghi, cái bắt đầu của mọi khám phá, và tôi thấy được nhiều điều của CNGD cần phải
thẩm định!
CÁI GỌI LÀ CÔNG NGHỆ GIÁO DỤC (CNGD)?
Trước tiên, tôi thấy khó chịu với từ “Công Nghệ Giáo
dục” dùng cho việc đánh vần tiếng Việt! Nó chỉ là một thứ thủ thuật, một phương
pháp cụ thể! Nâng quan điểm đến mức công nghệ nghe không ổn, Thật vậy, hễ công
nghệ (technology) là phải phổ quát, có hệ thống, có thâm sâu khoa học! CNGD này
phát xuất từ “Học thuyết phát triển phương pháp giáo dục” của V.V Davydov và
D.B Elkonin thịnh hành tại Liên Xô những năm 70. GS Hồ Ngọc Đại đã mang mô hình
GD của nước Nga về áp dụng tại Việt Nam. Thời ấy tin học chưa phát triển. Ngày
nay các phương tiện thính thị của công nghệ điện tử, các phương tiện trao đổi của
công nghệ thông tin có thể hỗ trợ cho việc giảng dạy mà dùng từ CNGD cho một
phương pháp giản đơn của việc đánh vần, thật lòng tôi nghe không ổn! Ngay các
giáo sư người Nga cũng dùng từ: phương pháp giáo dục thôi, họ đâu có rao cao
giá quá đáng là “công nghệ giáo dục”!
CÓ NÊN ÁP DỤNG CNGD CHO CÁCH DẠY TOÁN
KHÔNG?
Ta biết GS Hồ Ngọc Đại rất tự hào về việc dạy
“toán hiện đại, cao cấp” cho học sinh cấp 1 ở trường thực nghiệm. Ông từng
tuyên bố: Trẻ con lớp 1 ở trường Thực nghiệm được học tiếng Việt, toán
hiện đại, cao cấp.
Đây là mặt trái của CNGD mà tôi rõ nhất, là nhà khoa
học thâm niên về cơ học tính toán tại Bỉ trong 40 năm.
GS Nguyễn Tiến Dũng (Đại Học Toulouse, Pháp) đã viết một
bài phản biện khá đầy đủ về việc này. Ông có nhận xét tóm lược: “Tôi
e là khi học sinh lớp 1 mất quá nhiều thời gian vào việc tiêu hóa ngôn ngữ toán
học hình thức, thì thời gian dành cho việc học những khái niệm cơ bản nhất của
toán học lại bị giảm đi, dẫn đến hổng kiến thức cơ bản”.
Tôi xin thêm là, tại Bỉ cũng đã có một thời áp dụng
cách dạy toán cách tân này dựa theo lý thuyết tập hợp (1965-1975). Sau mười năm
thí nghiệm đại trà, kết quả là một đại họa của nền giáo dục Bỉ. Trẻ em không biết
tính toán cụ thể, các ngành kỹ thuật cần cụ thể tính toán không thể tuyển sinh
được. Một đợt phản đối mạnh mẽ phát xuất từ các phụ huynh, có đồng tình của
các giáo sư đại học, các doanh nhân, chủ nhân các xí nghiệp công nghệ…! Kết quả
là Bộ Giáo dục Bỉ đã phải cho ngưng cách dạy toán cách tân, cho thu hồi sách mới,
trở lại với cách dạy truyền thống cho đến ngày nay.
Nước Bỉ không phải là trường hợp duy nhất tại Âu
Châu. Có lẽ GS Hồ Ngọc Đại đã bị ảnh hưởng trường phái cách tân này rất thịnh
hành tại Châu Âu một thời, có lan tràn sang Nga! Nhà toán học Nga
Kolmogorov cũng đã mắc sai lầm khi đưa lý thuyết hình thức về tập hợp vào dạy đại
trà cho trẻ nhỏ ở Nga nhưng rồi phải bỏ sau khi bị la ó phản đối!
Tóm lại, đây là một sai lầm căn bản. Tôi đề nghị phải
dứt khoát loại bỏ các chương trong sách CNGD về cách dạy toán, ngỏ hầu tránh
cho Việt Nam rơi vào sai lầm ê chề của châu Âu trong những năm 70!
TÁCH RỜI TRẺ EM RA KHỎI SỰ HỖ TRỢ CHĂM
SÓC CỦA PHỤ HUYNH CÓ QUÁ CỰC ĐOAN KHÔNG?!
Một trong những phát biểu ấn tượng nhất của GS Hồ Ngọc
Đại thường được công dân mạng trích dẫn là (xem hình bên dưới): “Ở
phương pháp cũ ai cũng dạy được… nhưng với phương pháp mới của tôi thì ngoài cô
giáo không ai làm được. Bố mẹ không làm được. Trẻ con chỉ học ở trường là đủ…”
GS Hồ Ngọc Đại
Tôi thấy có gì rất hãi khi ở lứa mẫu giáo và tiểu học
lại cố tình tách trẻ em ra khỏi sự chăm sóc, hỗ trợ của phụ huynh! Có thể lúc đầu
phụ huynh chưa nắm bắt, nhưng dần dà sẽ biết thôi (và sau 20 năm thì học sinh sẽ
thành phụ huynh thôi!)! Chủ trương này được khẳng định cho CNGD là quá chủ
quan!
Tôi tự hỏi trong thử nghiệm, có thật như thế không?
Phải nói phát biểu của GS Đại nếu có thì thật đáng tiếc! Ngay quan điểm này
không thôi, đã đặt phương pháp của GS Đại bên bờ sai trái! Không thể quan niệm
chuyện giáo dục trẻ em mà tách rời ra khỏi gia đình tổ ấm! Đấy chính là sai lầm
của nhà nước cực đoan thời Stalin!
CÓ ĐÚNG CNGD THẬT SỰ ĐI TỪ ĐƠN GIẢN ĐẾN
PHỨC TẠP KHÔNG?
Trong một lần khác, GS Đại khẳng định: “Nguyên
tắc phát triển. Môn học thiết kế theo lôgích nội tại của Hệ thống khái niệm
khoa học, tôn trọng sự phát triển tự nhiên của Đối tượng, không có sự
cưỡng bức từ ngoài. Sự phát triển này sẽ là tối ưu”, nếu quá trình
đi từ trừu tượng đến cụ thể, từ chung đến riêng, từ đơn giản đến phức tạp…”
Giáo dục đi tư đơn giản đến phức tạp là đúng, nhưng
tại sao lại tạo thêm rối rắm cho một việc đơn giản là học đánh vần. Tôn trọng sự
phát triển tự nhiên là biến học sinh 5, 6 tuổi thành nhà ngữ âm học đi tìm chân
lý ư? Việc này mâu thuẫn với mệnh đề cuối của phát biểu vừa trích dẫn! Ông nói
đi từ đơn giản đến phức tạp, nhưng té ra trong CNGD, Hồ Ngọc Đại chính trong
hành động, đã phức tạp hóa một công việc đơn giản, trừu tượng hóa một động tác
cụ thể…
Ở đây, ta thấy GS Đại đang nói một đàng làm một nẻo
vậy!!!
Còn mệnh đề của ông “đi từ trừu tượng đến cụ thể,
từ chung đến riêng” làm tôi ngao ngán! Có phải GS Đại đang cổ súy cho
thói nói lý thuyết thì thao thao mà cụ thể trong việc làm thì ngược lại, nói
chung chung thì hay mà đi đến riêng từng sự việc là rỗng tuếch, chả có gì!
Những tuyên bố của GS Đại dùng cho việc quảng bá
CNGD thường mâu thuẫn như thế. Điều này cho ta thấy GS Đại không nhất quán
trong hành trình khoa học giáo dục của mình, chưa có cộng tác viên bỏ công phản
biện nghiêm túc về nội dung CNGD và kết quả là sự quả quyết thiếu cân nhắc, gây
phản cảm cho người nghe khi GS Đại xuất hiện trên báo đài…
(Còn tiếp)
*
*
11/09/2018
Phần
II: Vài đề nghị xây dựng cụ thể
NÊN THẨM ĐỊNH, SỬA CHỮA VÀ LOẠI BỎ NHỮNG
SƠ SÓT SAI LẦM.
Cộng đồng mạng đã chỉ rõ những sơ sót, sai lầm của
sách “tiếng Việt lớp 1 tiểu học, CNGD” khó tránh né mà tôi chưa thấy một bản
đính chính, chuẩn bị cho đợt xuất bản sắp ra. Sao đã hơn 40 năm mà chưa thấy Bộ
Giáo dục và Đào tạo, hay chính nhóm chủ trương đứng ra tổ chức thẩm định một
cách khoa học, khách quan vô tư?
Thời gian 40 năm đủ để có một mẫu thử với mục đích
hoặc xác định giá trị của phương pháp, hoặc so sánh với phương pháp truyền thống.
Sau 40 năm, số lượng mẫu thử 1000 học sinh là điều khả thi! Dĩ nhiên là khi so
sánh phải xác định điều kiện tương đương: hoàn cảnh gia đình, trình độ các cô
giáo, điều kiện vật chất các trường… Đọc trên mạng những ý kiến ủng hộ, cổ vũ
cho CNGD một cách rời rạc, ví dụ như con tôi đã học có kết quả tốt, học sinh cũ
lẻ tẻ đã rất thành đạt…, tôi thấy chưa đủ thuyết phục về tính ưu việt của CNGD.
Tôi nghĩ GS Đại sẽ khó chấp nhận cách bênh vực mình
dùng trường hợp GS Ngô Bảo Châu. Thành tựu toán học của ông ấy có liên quan trực
tiếp gì đến cách đánh vần của thầy Đại? Thành tựu đó xuất phát từ năng khiếu bẩm
sinh, nhất là trường phái toán học Pháp, đặc biệt là giáo sư hướng dẫn luận án
tiến sỹ (Gérard Laumon tại ĐH Paris XI) của GS Ngô Bảo Châu.
Tôi đề nghị trước khi mở rộng thử nghiệm, Bộ nên
thành lập một ban thẩm định độc lập rà soát lại toàn bộ nội dung sách, nếu cần
biên tập lại, loại bỏ các sơ sót.
KHÔNG ÁP ĐẶT CÁCH PHÁT ÂM MỘT VÙNG CHO
CẢ NƯỚC
Bộ cũng nên lập một ban tu thư gạn lọc cách đọc chuẩn
đến từ nhiều địa phương đất Việt, chọn các phát âm đúng. Dứt khoát không dựa
vào cách phát âm tiếng Việt một vùng làm chuẩn rồi áp đặt cho cả nước.
BỘ NÊN TỪ BỎ ĐỘC QUYỀN XUẤT BẢN SÁCH
GIÁO KHOA
Thực tế hơn, Bộ nên cho phép các nhà xuất bản thẩm định
và sửa chữa rồi xuất bản thoải mái. Các sách chọn phương pháp CNGD hay phương
pháp truyền thống sẽ được sử dụng song song. Các vùng miền, tỉnh thành, các trường
lớp, các thầy cô có quyền chọn lựa sách mà dùng cho việc giảng dạy.
Bộ không áp đặt lựa chọn, bộ không độc quyền xuất bản
sách…
Sau 10 năm thị trường sẽ đào thải những phương pháp
không hiệu quả gây rối rắm, những sách có nhiều sơ sót mà không kịp thời điều
chỉnh.
Gần đây, thứ trưởng Bộ GDĐT Nguyễn Hữu Độ đã xác định
sẽ “Không mở rộng (thử nghiệm CNGD) để giữ ổn định cho đến khi thực hiện Chương
trình giáo dục phổ thông mới. Chương trình giáo dục phổ thông có chủ trương “một
chương trình nhiều sách giáo khoa”, tất cả các tài liệu dạy học được đưa vào
nhà trường với tư cách là sách giáo khoa đều phải được Hội đồng quốc gia thẩm định.
Như vậy nguyên tắc tự nguyện chọn lựa được bộ chấp
nhận và khuyến khích, nhưng việc chấm dứt độc quyền xuất bản lại được Bộ duy
trì.
Ở đây ta thấy đánh giá và bình luận của của GS Hồ Ngọc
Đại gần đây về chương trình sách giáo khoa mới của Bộ Giáo dục và Đào tạo:
“Tiêu chuẩn cơ bản của nó là chia tiền” là cơ sở.
Mong thay Bộ GD&ĐT thoát ra khỏi cơ chế lợi ích
nhóm, đặt viên gạch mới minh bạch và thông thoáng cho dân nhờ. Sách cho tiểu học
lớp 1 sẽ là viên gạch đầu tiên khẳng định quyết tâm cải cách chân thực, khai
màu nền móng cho tương lai.
No comments:
Post a Comment