THẾ GIỚI HÔM NAY : 15/01/2024 (The Economist)

 

THẾ GIỚI HÔM NAY : 15/01/2024

The Economist

Đỗ Đặng Nhật Huy, biên dịch

15/01/2024

https://nghiencuuquocte.org/2024/01/15/the-gioi-hom-nay-15-01-2024/

 

Trung Quốc kêu gọi các chính phủ nước ngoài đã chúc mừng tổng thống đắc cử William Lại Thanh Đức của Đảng Dân tiến Đài Loan không can thiệp vào “công việc nội bộ” của Trung Quốc. Mỹ, Anh, Nhật và Liên minh châu Âu đều ca ngợi kết quả bầu cử. Trong các cuộc bầu cử lập pháp diễn ra đồng thời, DPP đã mất đa số trong quốc hội. Một phát ngôn viên của Trung Quốc cho biết kết quả bầu cử cho thấy DPP “không đại diện cho dư luận chính thống” và Trung Quốc vẫn đặt mục tiêu “thống nhất đất nước.” Bộ ngoại giao Đài Loan kêu gọi Trung Quốc “đối mặt với thực tế.”

 

Hàng nghìn người Israel, trong đó có thân nhân của những người vẫn đang bị Hamas bắt làm con tin ở Gaza, đã tề tựu về Tel Aviv để đánh dấu 100 ngày kể từ vụ tấn công của Hamas hôm 7/10. Khoảng 130 con tin vẫn đang mất tích; và 110 người đã được thả vào tháng 11. Một cuộc biểu tình lớn ủng hộ Israel đã được tổ chức tại London sau cuộc tuần hành ủng hộ Palestine hôm thứ Bảy.

 

Sau cuộc gặp ở Cairo, ngoại trưởng Trung Quốc Vương Nghị và tổng thống Ai Cập Abdel-Fattah al-Sisi đã kêu gọi ngừng bắn ở Gaza và bày tỏ quan ngại về tự do hàng hải ở Biển Đỏ. Mỹ đã tiến hành các cuộc không kích nhằm vào phiến quân Houthi, nhóm phiến quân người Yemen đang tấn công các tàu viễn dương. Ông Vương chỉ ra rằng Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc không chấp thuận hành động trả đũa như vậy.

 

Trước cuộc họp của Diễn đàn Kinh tế Thế giới tại Davos, đại diện của chính phủ Ukraine đã gặp các cố vấn an ninh quốc gia từ hơn 80 quốc gia để thảo luận về “công thức hòa bình” của Volodymyr Zelensky nhằm chấm dứt chiến tranh với Nga. Hơn 60 nhà lãnh đạo thế giới và hàng nghìn doanh nhân sẽ gặp nhau tại Davos từ thứ Hai. Ông Zelensky sẽ có bài phát biểu tại đây vào cuối tuần.

 

Tổng thống Maldives Mohamed Muizzu đặt ra thời hạn 15 tháng 3 để Ấn Độ rút toàn bộ 75 binh sĩ khỏi quần đảo. Mối quan hệ bền chặt từ trước đến nay của hai nước đã trở nên căng thẳng kể từ khi ông Muizzu đắc cử vào tháng 11 với chủ trương nới lỏng quan hệ với Ấn Độ. Ông vừa trở về từ Trung Quốc, quốc gia đang cạnh tranh ảnh hưởng với Ấn Độ trong khu vực.

 

Theo một cuộc thăm dò từ NBC News và Des Moines Register, Donald Trump đang dẫn đầu trong các cử tri Cộng hoà ở Iowa, với tỉ lệ ủng hộ theo thăm dò là 48%. Nikki Haley đứng thứ nhì với 20%. Bà Haley đã vượt qua Ron DeSantis, thống đốc bang Florida, người đứng thứ hai trong cuộc thăm dò hồi tháng 12. Ông Trump là ứng viên chắc chắn sẽ giành được đề cử tổng thống của đảng Cộng hòa.

 

Hàng trăm lính cứu hỏa đang chiến đấu với đám cháy rừng ở phía bắc Perth, thủ phủ của bang Tây Úc. Hơn 40 đám cháy riêng biệt đang bùng cháy khắp bang này trong bối cảnh hạn hán nghiêm trọng. El Niño đã gây ra nhiệt độ nóng bất thường ở nhiều vùng của Australia, làm tăng nguy cơ cháy rừng.

 

Con số trong ngày: thế giới vào năm 2023 ấm hơn 1,45°C so với thời kỳ tiền công nghiệp — gần bằng với ngưỡng biểu tượng 1,5°C.

 

 

TIÊU ĐIỂM

 

Vòng bỏ phiếu kín ở Iowa mở màn bầu cử Mỹ

Donald Trump đang tiến rất gần tới đề cử tổng thống của đảng Cộng hòa. Thứ Hai này ông sẽ đối mặt với thử thách bầu cử thực sự đầu tiên: vòng bỏ phiếu kín ở Iowa.

 

Theo thăm dò của NBC News và Des Moines Register, ông Trump là lựa chọn số một của 48% số người có khả năng tham gia cuộc họp kín của đảng Cộng hòa. Nikki Haley, cựu thống đốc Nam Carolina, và Ron DeSantis, thống đốc Florida, kém khoảng 30 điểm khi họ tranh giành vị trí thứ hai. Cả hai đều không phải là ứng viên hàng đầu. Nhưng một màn thể hiện mạnh mẽ ở Iowa có thể tạo động lực cho các cuộc bỏ phiếu trong tương lai.

 

Một nỗi lo cho ông Trump có thể là thời tiết. Nhiệt độ dưới 0 có thể ảnh hưởng đến tỷ lệ cử tri đi bỏ phiếu và kết quả của các cuộc họp kín, vốn đòi hỏi người dân Iowa phải tham dự các sự kiện trực tiếp kéo dài thay vì chỉ bỏ phiếu rồi về nhà. Trong khi đó phía Dân chủ sẽ thoải mái hơn khi lần đầu tiên áp dụng bỏ phiếu qua thư.

 

100 ngày chiến sự ở Gaza

Hàng ngàn người Israel đã tập trung tại Tel Aviv vào cuối tuần để đánh dấu 100 ngày chiến tranh ở Gaza – và yêu cầu một thỏa thuận giải phóng khoảng 130 con tin vẫn bị giam giữ. Trong khi đó, trên khắp thế giới, hàng nghìn người xuống đường ủng hộ Palestine nhằm kêu gọi chấm dứt cuộc xung đột đã khiến ít nhất 23.000 người Gaza thiệt mạng.

 

Song không có thỏa thuận nào sắp xảy ra. Quân đội Israel vẫn đang rà soát phía bắc Gaza để tìm các đường hầm và lùng sục thành phố Khan Younis ở miền nam để tìm Yahya Sinwar, thủ lĩnh của Hamas ở Gaza. Người đứng đầu quân đội kêu gọi “kiên nhẫn.”

 

Ai Cập, quốc gia đã thay thế Qatar làm trung gian hòa giải chính giữa Israel và Hamas, đang cố gắng môi giới một thỏa thuận thả các con tin còn lại. Một ngày nào đó, thủ tướng Israel Binyamin Netanyahu có thể sẽ phải lựa chọn giữa việc đảm bảo tự do của các con tin hoặc tiếp tục chiến tranh với Hamas – hai mục tiêu không thể cùng xảy ra. Cho đến giờ phút này, cuộc chiến vẫn tiếp diễn.

 

Sắp khai mạc Diễn đàn Davos

Trong tuần này, các nhà lãnh đạo chính trị và kinh doanh từ khắp nơi trên thế giới sẽ tề tựu về khu nghỉ mát Davos của Thụy Sĩ để tham dự cuộc họp thường niên của Diễn đàn Kinh tế Thế giới. Hơn 60 nguyên thủ quốc gia và chính phủ dự kiến sẽ tham dự, bao gồm Lý Cường, thủ tướng Trung Quốc, và Volodymyr Zelensky, tổng thống Ukraine, người sẽ phát biểu tại hội nghị và đang thúc đẩy kế hoạch chấm dứt chiến tranh ở nước mình. Tham dự cùng họ là 1.000 chủ công ty và nhà tài chính.

 

Các chủ đề tranh luận sẽ trải dài từ nguy cơ leo thang xung đột ở Trung Đông và hậu quả của sự gián đoạn ở Biển Đỏ đối với chuỗi cung ứng toàn cầu cho đến tiềm năng kinh tế của trí tuệ nhân tạo. Nhưng năm nay là 2024, một trong những năm bầu cử lớn nhất lịch sử, và giới kinh doanh sẽ muốn biết những thay đổi chính trị sẽ tác động gì tới hoạt động làm ăn của họ. Cuộc bầu cử tổng thống Mỹ và khả năng trở lại của Donald Trump sẽ là một chủ đề thảo luận lớn.

 

Triển vọng không mấy sáng sủa của kinh tế Đức

Vào thứ Hai, cơ quan thống kê của Đức sẽ công bố số liệu GDP 2023. Chính phủ dự đoán nền kinh tế lớn nhất châu Âu đã giảm khoảng 0,4% trong năm 2023, khiến Đức trở thành nền kinh tế lớn duy nhất suy thoái. Ngoài ra năm ngoái còn khép lại với sự sụt giảm đầy bất ngờ của các chỉ số niềm tin kinh doanh. Trong bối cảnh đó, triển vọng cho năm 2024 khó có thể tươi sáng hơn.

 

Đức đang đứng trước những khó khăn như khủng hoảng ngân sách, lãi suất cao và giá năng lượng cao. Một số nhà kinh tế học nổi tiếng dự đoán sẽ có một năm suy thoái nữa. Hiện nay các doanh nghiệp đang gặp khó khăn. Chỉ mới tuần trước, chuỗi cửa hàng bách hóa Galeria Karstadt Kaufhof đã trở thành vụ sụp đổ nổi bật đầu tiên trong năm.

 

Ở một đất nước được ngưỡng mộ vì sự ổn định, quan hệ lao động cũng trở nên căng thẳng một cách bất thường. Giới lái tàu đã đình công trong khi các bác sĩ đang đe dọa làm theo. Một cuộc biểu tình ở Berlin vào thứ Hai sẽ khép lại tuần đình công của nông dân, những người đã tổ chức chặn đường bằng máy kéo xanh của họ. Dù chính phủ đã đồng ý với yêu cầu của họ về trợ cấp nhiên liệu, giới nông dân vẫn cam kết tiếp tục biểu tình.