Chuyên
gia: Đồng bằng Sông Cửu Long sẽ khô hạn và xâm nhập mặn ngắn hạn trong năm 2024
RFA
2024.01.27
Bản đồ vùng nước nổi dọc theo hạ lưu sông
Mekong ở Campuchia và Việt Nam (ảnh minh họa). Stimson
Cente
“Nước đi về đâu: mùa khô Mekong năm 2024” là chủ đề của hội
thảo được diễn ra hôm 25 tháng Một, 2024, tại Stimson Center ở Washington
DC.
Nhiều chuyên gia và nhà hoạt động môi trường hàng đầu về
sông Mekong có mặt tại hội thảo, đưa ra nhiều phân tích liên quan đến diễn biến
lưu lượng nước trên sông Mekong, lượng nước mưa, hoạt động của các đập thủy điện,
hiện tượng El Nino, sự phình to của hồ Tonlesap trong các năm gần đây… nhằm dự
đoán về tình hình sông Mekong trong năm tới.
Thủy điện ở thượng nguồn
TS. Brian Eyler, Giám đốc Chương trình Đông Nam Á và
Chương trình Giám sát các đập sông Mekong, đã chỉ ra ảnh hưởng của các đập thủy
điện thượng nguồn đến dòng chính của sông Mekong. Khu vực này, ngoài các đập của
Trung Quốc còn có nhiều đập của Lào và Thái Lan.
Hiện một vài khu vực của dòng sông Mekong, mực nước đã xuống
thấp hơn nhiều so với mức trung bình của các năm qua, theo T.S Brian Eyler.
Trong mùa khô, một số đập như Tiểu Loan của Trung Quốc
đang xả nước và nó chiếm 23% lượng nước có thể sử dụng được cho khu vực sông
Mekong. Việc xả lũ của đập Tiểu Loan khiến làm dâng nước ở một số khu vực của
Thái Lan. TS. Brian Eyler cho biết có thể thấy mỗi lần đập Tiểu Loan xả nước,
lượng nước này kết hợp với lượng nước tích dồn khác, có thể làm tăng dòng chảy
của dòng sông. Điều đó ảnh hưởng đến hệ sinh thái và đời sống xã hội ở lưu vực
sông Mekong.
Ông Alan Basist, chủ tịch của tổ chức “Eyes on
Earth” (tạm dịch là “Quan sát trái đất”) đã trình bày một bức tranh chung về
nhiệt độ và lượng mưa hàng tháng của khu vực. Căn cứ trên số liệu các năm trước,
ông dự đoán lượng nước vùng hạ lưu sông Mekong có được trong đầu mùa mưa năm
nay sẽ thấp hơn mức trung bình các năm qua.
Đồng bằng sông Cửu Long dường như sẽ chịu ảnh hưởng từ một
nguồn khác là hồ Tonlesap ở Campuchia. Đó là nhận định của ông Alan.
Ông Alan nói rằng so sánh với 30 năm trước thì có thể thấy
xu hướng biến đổi khí hậu đã khá rõ ràng.
Trong năm năm qua, các đập ở hạ nguồn có xu hướng chung
là khá khan hiếm nước.
Các đập thủy điện Trung Quốc ở thượng nguồn cũng có dấu
hiệu giảm lượng nước như vậy. Đập Tiểu Loan và Nọa Trát Độ của Trung Quốc
khá là khan hiếm nước, trong khi hai đập này chiếm 50% lượng nước của tất cả
các đập thủy điện thượng nguồn. Ông Alan cho rằng các nước hạ lưu cần theo dõi
mức độ tích lũy nước của các hồ này.
Do đó, có một câu hỏi được đặt ra là liệu các đập lớn ở
thượng nguồn Mekong có đang thực hiện đúng chức năng của nó hay không. Vị chủ tịch
của “Eyes on Earth” còn nói các dòng chảy tự nhiên của Mekong bị bóp méo nên
tác động xấu đến khu vực. Trong năm 2022, đôi khi tháng 2, tháng 3 nước lại nhiều
hơn mức cần thiết, gây ngập lụt tiêu cực, nhưng đôi khi nước lại thiếu, không đủ
phục vụ nhu cầu. Trong năm 2023, tháng 4 và 5 thì nước cũng thấp hơn dòng chảy
thông thường, cũng có thể một phần do hạn hán.
Ngoài các đập thượng nguồn thì các đập còn lại ảnh hưởng
thế nào đến mực nước sông Mekong? Ông Alan lấy một ví dụ ở khu vực thượng nguồn
Lào, các đập đã thay đổi dòng chảy của dòng sông Mekong. Năm 2023 hạ lưu Mekong
đã không thấy lũ mặc dù có mưa. Những vùng trước đây có mùa nước nổi thì năm
2023 không còn nữa.
Biển hồ Tonlesap
Ông Alan Basist nhấn mạnh tầm quan trọng của dòng chảy
ngược từ sông Mekong vào hồ Tonlesap ở Campuchia đối với vùng hạ lưu. Vào
cuối mùa mưa, tức là khoảng cuối tháng 10, 11 và 12, sông Mekong chảy ngược vào
hồ Tonlesap. Theo ông Alan, khi mực nước sông Mekong cao hơn hồ
Tonlesap, nước sông khi đó có lúc thậm chí cao hơn mực nước biển. Khi đó sẽ có
dòng chảy ngược vào hồ Tonlesap. Trong hàng ngàn năm, điều đó tạo ra môi trường
cho canh tác, nuôi trồng thủy sản. Khi dòng chảy ngược này không còn, nó sẽ có
tác động lớn đến an ninh lương thực, xã hội.
Ông Alan cho biết trong năm 2023, đến tháng 11 thì dòng
chảy ngược không còn nữa mà nước từ Tonlesap đổ ra lưu vực xung quanh. Ngoài
ra, mùa mưa làm hồ Tonlesap phình to hơn. Lượng nước cung cấp cho dòng chảy ngược
năm 2022 vào hồ Tonlesap chủ yếu từ các nhánh sông. Mực nước xung quanh hồ cao
hơn hồ và chảy vào hồ làm hồ Tonlesap phình to ra. Đây là sự phình to lành mạnh,
có ích cho nghề cá, xã hội, môi sinh.
Bà Chea Seila, Điều phối viên dự án của Chương trình
“USAID Wonders of the Mekong” cho biết hơn 30% ngành đánh bắt cá ở Campuchia là
đánh cá di cư. Một số rối loạn của dòng chảy Mekong đã ảnh hưởng đến đường di
cư của cá. Cá đã thay đổi hướng di cư của chúng. Điều này ảnh hưởng lớn đến an
sinh xã hội và môi trường trong khu vực.
TS. Brian cho biết hiện tượng biến đổi khí hậu còn tác động
tới các loài chim trong khu vực. Các loài chim có thể mất tổ mà phải di cư sang
vùng khác. Sự biến động của môi trường tự nhiên trở thành cú sốc đối với một số
loài chim.
El Nino và xâm nhập mặn
TS. Nguyễn Văn Huy, Chuyên gia tư vấn của tổ chức ISET
International, nói về ảnh hưởng của xu hướng Elnino tới khí hậu trong khu vực
năm 2024. Ông dự báo nhiệt độ tăng 1,9 độ C, thấp hơn so với năm 2015 và
2016 (2,5 độ C.) Xu hướng Elnino sẽ gần giống như 2018 và 2019. Hiện tượng El
Nino sẽ dừng lại vào khoảng tháng 3 năm 2024 và có thể chuyển thành hiện tượng
Elso, sau đó là La Nina. Chúng sẽ gây ra mưa lớn ở khu vực thượng lưu và hạ lưu
Mekong. Nếu có hạn hán thì chỉ ngắn chứ không kéo dài.
TS. Huy cho biết từ tháng 11 năm 2023 đến tháng 1 năm
2024 lượng mưa theo tháng đã giảm mạnh ở Cần Thơ, An Giang, Kiên Giang, Bạc
Liêu. Nó tạo ra khô hạn ở hạ lưu Mekong ở Việt Nam. Do đó, sẽ có hạn hán
ngắn hạn trong vùng. Đồng thời, có thể sẽ có xâm nhập mặn vào khoảng tháng 2 và
sẽ tiếp tục vào tháng 3.
No comments:
Post a Comment