THẾ GIỚI HÔM NAY : 08/09/2023 (The Economist)

 

THẾ GIỚI HÔM NAY : 08/09/2023

The Economist 

Đỗ Đặng Nhật Huy, biên dịch

08/09/2023

https://nghiencuuquocte.org/2023/09/08/the-gioi-hom-nay-08-09-2023/

 

Nga nói việc Mỹ tài trợ đạn uranium nghèo cho Ukraine là “hành động tội phạm.” Chính quyền Biden hôm thứ Tư cho biết họ sẽ cung cấp loại đạn dùng trong xe tăng M1 Abrams này như một phần của gói viện trợ quân sự và nhân đạo trị giá 1 tỷ USD. Trong khi đó, tổng thư ký NATO Jens Stoltenberg nói quân đội Ukraine đang “dần dần chiếm được thế trận” trong cuộc phản công; Ukraine tuần này tuyên bố đã chọc thủng tuyến phòng thủ đầu tiên của Nga ở mặt trận phía nam.

 

Đồng nhân dân tệ của Trung Quốc giảm xuống mức 7,3 tệ đổi 1 USD, thấp nhất trong 16 năm qua, khi nền kinh tế phục hồi chậm chạp sau đại dịch. Dữ liệu công bố hôm thứ Năm cho thấy xuất khẩu của Trung Quốc đã giảm 8,8% so với cùng kỳ trong tháng 8 – dù có khá hơn mức giảm 14,5% của tháng 7.

 

Cổ phiếu Apple giảm hơn 3% vào thứ Năm sau khi Trung Quốc cấm nhân viên nhà nước sử dụng iPhone. Trung Quốc, một trong những thị trường nước ngoài lớn nhất của gã khổng lồ công nghệ Mỹ, từ lâu đã không cho phép một số nhân viên chính phủ sử dụng iPhone, nhưng những hạn chế mới được cho là áp dụng rộng rãi hơn. Vốn hoá của Apple đã giảm hơn 200 tỷ USD trong hai ngày qua.

 

Chính quyền Biden lên án những bình luận “thù ghét [và] bài Do Thái” trong bài phát biểu hồi tháng 8 của tổng thống Palestine Mahmoud Abbas. Một đoạn video của ông Abbas vừa xuất hiện trên mạng hôm thứ Tư, trong đó ông nói Hitler tàn sát người Do Thái ở châu Âu vì “vai trò xã hội” của họ – mà theo ý ông là mô hình kinh doanh cho vay nặng lãi – chứ không phải vấn đề tôn giáo. Cơ quan ngoại giao của EU cũng chỉ trích những nhận xét này là “sai sự thật và gây hiểu lầm trắng trợn.”

 

Sản lượng công nghiệp ở Đức giảm 0,8% trong tháng 7, tháng giảm thứ ba liên tiếp. Nhu cầu hàng hóa yếu ở Trung Quốc, tình trạng thiếu lao động và lãi suất tăng đều góp phần khiến tăng trưởng nhà máy chậm lại, tạo thêm áp lực cho nền kinh tế đang gặp nhiều khó khăn của Đức. Dữ liệu công bố hôm thứ Tư cho thấy đơn đặt hàng công nghiệp đã giảm 11,7% trong tháng 7 so với tháng trước.

 

Anh sẽ tham gia lại chương trình Horizon của EU, mô hình hợp tác nghiên cứu lớn nhất thế giới, sau hai năm vắng bóng vì Brexit. Chính phủ Anh cho biết nhiều tháng đàm phán đã mang lại một “thỏa thuận mới riêng biệt” bao gồm “cải thiện các điều khoản liên kết tài chính.” Thủ tướng Rishi Sunak từng lo ngại về việc tiến trình nghiên cứu bị đẩy sang cho khối và liệu Horizon có cần thiết hay không. Các nhà khoa học Anh hoan nghênh thỏa thuận này.

 

Con số trong ngày: 291, là số ngôi nhà ở phía đông London bị Tòa Tối cao Anh chặn xây dựng vào năm 2021, phần nào là để cứu một cây dâu tại đây.

 

 

TIÊU ĐIỂM

 

Giá lương thực toàn cầu tăng

 

Vào thứ Sáu, Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp FAO của Liên Hợp Quốc sẽ công bố chỉ số giá lương thực tháng 8. Giá lương thực toàn cầu đã giảm trong những tháng gần đây so với cùng kỳ năm trước. Tuy nhiên, thước đo của FAO cho thấy có tăng nhẹ trong tháng 7 so với tháng 6 trong khi các chỉ dấu của tháng 8 có thể còn tệ hơn.

 

Nga đang ném bom các cảng của Ukraine sau khi rút khỏi thỏa thuận cho phép ngũ cốc Ukraine đi qua Biển Đen. Ấn Độ cấm xuất khẩu gạo trắng không phải basmati sau những trận mưa lớn. Và El Niño, một hiện tượng thời tiết gây gián đoạn chu kỳ mùa màng, có thể sẽ tạo ra hạn hán ở phần lớn châu Á và Trung Mỹ.

 

Hậu quả là thị trường thực phẩm rơi vào tình trạng khó khăn. Giá gạo toàn cầu đã lên gần mức cao nhất 12 năm sau lệnh cấm của Ấn Độ. Giá dầu thực vật cũng đang nóng hổi. Các nước nghèo sẽ bị ảnh hưởng nặng nhất. Lạm phát gia tăng có thể khiến các ngân hàng trung ương của họ giữ lãi suất cao trong thời gian dài, khiến cho nền kinh tế bị thiếu hụt tín dụng.

 

 

Toà Florida xem xét luật cấm phá thai

 

Vào thứ Sáu, Tòa án Tối cao Florida sẽ xem xét đơn kiện do các nhà cung cấp dịch vụ phá thai đưa ra đối với lệnh cấm phá thai sau 15 tuần thai của bang. Họ cho rằng phá thai được bảo vệ bởi quyền riêng tư do cử tri bổ sung vào hiến pháp bang năm 1980. Giới hoạt động ủng hộ quyền phá thai đưa quyền này vào luật để phòng khi quyền phá thai trên toàn quốc, có từ sau vụ Roe kiện Wade năm 1973, bị đảo ngược — điều đã trở thành hiện thực vào năm ngoái.

 

Nhưng lệnh cấm sau 15 tuần thai có thể sẽ được giữ nguyên, khi tất cả bảy thẩm phán của toà đều do đảng Cộng hòa bổ nhiệm (trong đó có năm người được chính đương kim thống đốc và ứng viên tổng thống Ron DeSantis giới thiệu). Nếu tòa giữ nguyên lệnh cấm, 30 ngày sau lệnh cấm phá thai sau sáu tuần sẽ có hiệu lực. Ông DeSantis đã ký luật này từ tháng Tư. Ngoài Florida, nó cũng sẽ ảnh hưởng đến phụ nữ bên ngoài tiểu bang, vì bang này chiếm gần 10% số ca phá thai ở Mỹ. Phụ nữ từ Alabama, Georgia và Nam Carolina, những bang láng giềng có luật cấm phá thai nghiêm ngặt hơn, thường đến Florida để phá thai.

 

 

Đức muốn cải cách hệ thống sưởi trong nhà

 

Năm 2004, ngay trước khi trở thành thủ tướng Đức, Angela Merkel từng nói “những cánh cửa sổ được đóng kín” luôn hiện lên trong tâm trí mỗi khi bà nghĩ về đất nước mình. Bà cũng có lý: nhà ở Đức mất nhiệt chậm hơn ba lần so với nhà ở Anh vốn có nhiều gió lùa qua hơn. Giờ đây, Đức sắp đưa ra luật giúp xanh hoá hệ thống sưởi trong nhà, bằng cách cấm các nồi hơi đốt dầu và khí đốt và trợ cấp máy bơm nhiệt. Nhưng nhiều người Đức không ủng hộ. Sự tức giận của họ đã giúp tăng ủng hộ cho đảng dân túy cánh hữu Con đường Thay thế cho nước Đức (Afd).

 

Quốc hội có vẻ sẽ thông qua dự luật vào thứ Sáu. Liên minh cầm quyền đã đạt được thỏa hiệp vào mùa hè, trong đó bao gồm cho các hộ gia đình thêm thời gian để thay đổi hệ thống sưởi. Nhưng tòa án cao nhất nước Đức yêu cầu quốc hội dành thêm thời gian để thảo luận về vấn đề, khiến cuộc bỏ phiếu bị trì hoãn cho đến sau kỳ nghỉ hè. Câu chuyện này cho thấy thách thức của việc xanh hóa hệ thống sưởi trong nhà: bắt buộc áp dụng các hệ thống mới sẽ khiến người dân tức giận, trong khi trợ cấp hoàn toàn là quá tốn kém.