CHUỖI CUNG ỨNG CÔNG NGHỆ CAO và VIỆC NÂNG CẤP QUAN HỆ MỸ - VIỆT (Mercy A. Kuo | The Diplomat)

 

Chuỗi cung ứng công nghệ cao và việc nâng cấp quan hệ Mỹ-Việt    

Thông tin chi tiết từ Alexander Vuving

THE DIPLOMAT by Mercy A. Kuo – September 25, 2023

Ba Sàm lược dịch

September 26, 2023

https://huuvinhbasam.wordpress.com/2023/09/26/36-chuoi-cung-ung-cong-nghe-cao-va-viec-nang-cap-quan-he-my-viet/

 

Tác giả Mercy Kuo của tờ Diplomat thường xuyên tiếp xúc với các chuyên gia về đề tài, các nhà thực hành chính sách và các nhà tư tưởng chiến lược trên toàn cầu để có được những hiểu biết đa dạng về chính sách châu Á của Hoa Kỳ. Cuộc trò chuyện này với Tiến sĩ Alexander Vuving – giáo sư Trường Cao đẳng Nghiên cứu An ninh tại Trung tâm Nghiên cứu An ninh Châu Á Thái Bình Dương Daniel K. Inouye và biên tập viên cuốn “Hindsight, Insight and Foresight: Thinking about Security in the Indo-Pacific” (APCSS 2020)  – là bài thứ 384 trong “Loạt bài Thông tin chi tiết về Tầm nhìn xuyên Thái Bình Dương”.

 

.

Năm 2021 ông dự đoán Mỹ và Việt Nam sẽ trở thành đối tác chiến lược. Điều gì làm ông ngạc nhiên nhất về kết quả của việc nâng cấp quan hệ song phương gần đây?

 

Đó không phải là một sự nâng cấp “thông thường”, mà là một sự nâng cấp kép từ “đối tác toàn diện” đơn thuần lên “đối tác chiến lược toàn diện” đầy đủ, bỏ qua “đối tác chiến lược” cấp trung ở giữa. Hầu hết các nhà quan sát cho rằng Hoa Kỳ và Việt Nam đã tăng cường mối quan hệ của họ như một đối trọng với sức mạnh ngày càng tăng của Trung Quốc. Nhưng nếu chỉ vì sự quyết đoán của Bắc Kinh, Hà Nội sẽ nhất quyết đòi nâng cấp “bình thường” lên một bậc thành “quan hệ đối tác chiến lược”.

 

Tôi nghĩ điều thực sự thuyết phục người Việt Nam “đi tắt đón đầu” là lời đề nghị của Hoa Kỳ biến Việt Nam thành một trung tâm công nghệ cao và bán dẫn lớn trong chuỗi cung ứng của bạn bè Hoa Kỳ. Sự hỗ trợ của Hoa Kỳ dành cho Việt Nam để có được công nghệ, bí quyết, vốn và khả năng tiếp cận thị trường cần thiết cho tham vọng này là một lời hứa quan trọng, trong mối quan hệ đối tác chiến lược toàn diện đang được nâng cao giữa Hoa Kỳ và Việt Nam. Lời đề nghị này chỉ trở nên rõ ràng trong năm nay, sau chuyến đi tới Hà Nội của Bộ trưởng Tài chính Hoa Kỳ Janet Yellen, Đại diện Thương mại Hoa Kỳ Katherine Tai và một số phái đoàn doanh nghiệp Hoa Kỳ.

 

.

Cả hai nước sẽ được hưởng lợi như thế nào từ khái niệm “đối tác chiến lược toàn diện” mới?

 

Việc chỉ định này tạo ra một khuôn khổ cho mối quan hệ song phương. Những lợi ích mà nó mang lại hầu hết đều mang tính chất vô hình và lâu dài. Một trong những lợi ích dễ thấy nhất của việc chỉ định mới là đối với Hoa Kỳ: nó báo hiệu cho toàn bộ hệ thống chính trị ở Việt Nam rằng Washington hiện là “đối tác chiến lược toàn diện” ngang hàng với những người bạn lâu năm của Hà Nội là Bắc Kinh và Moscow. Bên cạnh sự tôn trọng cao độ này, nó cũng cho thấy Việt Nam không còn coi Mỹ là mối đe dọa đối với chế độ Cộng sản của mình. Do đó, Hà Nội sẽ đối xử với Washington thuận lợi hơn rất nhiều trong tương lai.

 

Việc tăng cường quan hệ đối tác cũng sẽ mang lại lợi ích to lớn cho Việt Nam. Nó báo hiệu cho thế giới kinh doanh rằng Việt Nam là điểm đến ưa thích trong chính sách “kết bạn” của Hoa Kỳ. Các nhà đầu tư gắn liền với thị trường Hoa Kỳ sẽ nhận được bảo hiểm chính trị nếu họ gắn chuỗi cung ứng của mình vào Việt Nam. Điều này cực kỳ quan trọng đối với các công ty bị vướng vào cuộc cạnh tranh Mỹ-Trung, các công ty tham gia sản xuất và buôn bán các mặt hàng quan trọng về mặt chiến lược như chất bán dẫn.

 

.

Giải thích tính toán chiến lược và thông điệp địa chính trị của Hà Nội trong việc nâng cấp quan hệ với Washington.

 

Việt Nam phải đối mặt với sự bất ổn tuyệt đối khi bước vào Chiến tranh Lạnh 2, kỷ nguyên mới của sự cạnh tranh ngày càng cao giữa các cường quốc. Vì vậy, nó cần phải mở rộng bờ rào bờ giậu của mình. Vào tháng 12 năm 2021, Tổng Bí thư Đảng Cộng sản Việt Nam Nguyễn Phú Trọng đã ví chính sách đối ngoại lý tưởng của Việt Nam giống như cây tre vì tính linh hoạt và kiên cường của nó. Mối quan hệ hợp tác nâng cao với Hoa Kỳ nhằm tối đa hóa sự linh hoạt của Hà Nội trong việc đối phó với các cường quốc. Có “mối quan hệ đối tác chiến lược toàn diện” với cả ba cường quốc – Mỹ, Trung Quốc và Nga – Việt Nam cho rằng mình có thể di chuyển tự do giữa ba cường quốc này. Nó có thể chọn một bên phù hợp nhất với lợi ích của mình mà không chọn bên nào trong cuộc cạnh tranh quyền lực lớn.

 

Điều này đòi hỏi trò chơi mà Hà Nội chơi giữa các cường quốc không phải là trò chơi có tổng bằng 0. Vì vậy, Hà Nội đã cố gắng cho Bắc Kinh và Moscow thấy rằng sự tiến bộ trong quan hệ của nó với Washington không làm tổn hại đến các mối quan hệ của mình với hai nước kia. Nó cũng cố gắng hết sức để cho Washington thấy rằng mối quan hệ tốt đẹp của mình với Bắc Kinh và Moscow không gây bất lợi cho quan hệ Mỹ-Việt. Vì vậy, một thông điệp trọng tâm mà Hà Nội muốn gửi đi là nó không chơi trò chơi có tổng bằng 0 giữa các cường quốc, và nếu nó đứng về phía một cường quốc [trong một vấn đề], thì điều đó không có nghĩa là nó sẽ đứng về phía nào trong sự cạnh tranh của họ.

 

Trò chơi này lại đòi hỏi tài ngoại giao cây tre rất khéo léo. Vẫn còn một dấu hỏi lớn là liệu cách tiếp cận này có bền vững về lâu dài hay không, trong bối cảnh khoảng cách ngày càng tăng giữa một bên là Trung Quốc và Nga và một bên là phương Tây. Nếu vị thế của Việt Nam không có tính chiến lược cao, thì các cường quốc có thể sẵn sàng khoan dung cho kiểu lăng nhăng [promiscuity] về địa chính trị này trong lâu dài. Nhưng tôi e rằng vị trí của Việt Nam có thể quá chiến lược để điều đó xảy ra.

 

.

Tác động tiềm tàng của việc nâng cấp quan hệ song phương đối với động lực an ninh khu vực và hội nhập kinh tế là gì?

 

Việc nâng cấp sẽ ảnh hưởng đến cán cân quyền lực trong khu vực. Việt Nam và Hoa Kỳ chia sẻ các mục tiêu chiến lược là chống lại sự thống trị của Trung Quốc ở Đông Nam Á và duy trì trật tự quốc tế dựa trên các quy tắc trung lập ở Biển Đông. Mối quan hệ đối tác Mỹ-Việt được nâng cao sẽ tạo thêm sức nặng cho cán cân quyền lực ở khía cạnh này.

 

Về mặt kinh tế, mối quan hệ hợp tác này sẽ tạo ra một số thuận lợi cho chính sách “kết bạn” của Hoa Kỳ. Nó sẽ thúc đẩy việc tái cơ cấu chuỗi cung ứng toàn cầu từ Trung Quốc sang một số quốc gia thân thiện với Hoa Kỳ.

 

.

Đánh giá các yếu tố và thời điểm đằng sau quyết định của Washington nhằm tăng cường hợp tác chiến lược với Hà Nội và những tác động đối với sự lãnh đạo của Hoa Kỳ và Việt Nam ở Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương.

 

Yếu tố cuối cùng thúc đẩy sự can dự chiến lược giữa Washington và Hà Nội là sự trỗi dậy quyền lực của Bắc Kinh. Một mặt, ảnh hưởng ngày càng mở rộng của Trung Quốc ở Biển Đông, Campuchia và Lào khiến Việt Nam xích lại gần Mỹ hơn. Mặt khác, mối đe dọa của Trung Quốc đối với quyền lực toàn cầu của Mỹ khiến Mỹ phải tăng cường quan hệ với các nước cam kết chống Trung Quốc nhất và “kết bạn” với chuỗi cung ứng của mình. Việt Nam là một quốc gia như vậy với cam kết chống lại sự thống trị của Trung Quốc, vị trí chiến lược ở cửa ngõ phía nam Trung Quốc và dọc theo tuyến đường thương mại sầm uất nhất giữa Thái Bình Dương và Ấn Độ Dương cũng như tiềm năng kinh tế ấn tượng. Tất cả những chiến lược này hội tụ thành mối quan hệ đối tác nâng cao giữa Hoa Kỳ và Việt Nam.

 

Tuy nhiên, thời điểm nâng cao phức tạp hơn. Washington đã theo đuổi quan hệ đối tác chiến lược với Việt Nam từ năm 2010, nhưng Hà Nội chỉ ngừng từ chối lời đề nghị này vào năm 2018. Hai bên đã có kế hoạch nâng cấp quan hệ trong chuyến thăm Nhà Trắng lần thứ hai của người đứng đầu ĐCSVN vào cuối năm 2019, nhưng điều này chưa bao giờ thành hiện thực do Trọng không có khả năng đi lại. Việc nâng cấp phải được công bố bởi lãnh đạo cao nhất của hai nước, tổng thống Mỹ và tổng bí thư ĐCSVN. Vì vậy, nó đã bị trì hoãn bởi đại dịch COVID-19.

 

Sau đó, sự thù địch giữa Mỹ và Nga sau cuộc xâm lược Ukraine của Nga vào năm 2022 đã khiến Việt Nam tạm dừng việc nâng cấp quan hệ với Mỹ vì Hà Nội cần thể hiện cam kết của mình với Moscow, cùng với các cam kết khác. Việc nâng cấp chỉ có thể diễn ra sau khi Moscow tin chắc vào lòng trung thành của Hà Nội và Bắc Kinh yên tâm về ý định của Hà Nội.

 

Trong khi Hà Nội nỗ lực thuyết phục Moscow và Bắc Kinh rằng mối quan hệ hợp tác được nâng cao với Washington sẽ không làm tổn hại đến mối quan hệ của mình với họ thì đây vẫn là một thắng lợi ngoại giao lớn đối với Mỹ. Nó cho thấy Hoa Kỳ có thể thu hút ngay cả một người bạn lâu năm của Trung Quốc và Nga và biến kẻ thù thành bạn bè. Khả năng thu hút hay quyền lực mềm này cực kỳ quan trọng đối với vai trò lãnh đạo của Hoa Kỳ trên trường quốc tế.

 

Quan hệ đối tác mới với Hoa Kỳ cũng nâng cao đáng kể vị thế của Việt Nam trên thế giới. Hà Nội hiện là một trong số ít thủ đô ở châu Á có thể duy trì mối quan hệ chặt chẽ với tất cả các cường quốc. Mối quan hệ được nâng cao với Hoa Kỳ cũng cải thiện đáng kể vị trí của Việt Nam trong chuỗi cung ứng toàn cầu và về lâu dài cũng là vị trí của Việt Nam trong chuỗi giá trị toàn cầu.

 

—