Đối
thủ Trung Quốc xuống dốc, gây lo lắng cho… Hoa Kỳ
Thụy My - RFI
Đăng ngày: 29/09/2023 - 09:00
Theo Le
Figaro ngày 28/09/2023, những vụ thanh trừng bí ẩn trong quân đội
Trung Quốc, xu hướng dân tộc chủ nghĩa được đẩy mạnh trong lúc kinh tế đang sa
sút, Bắc Kinh hung hăng với láng giềng khiến Hoa Kỳ lo ngại hơn cả khả năng bị
giành mất vị trí đại cường số một thế giới.
Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình (giữa) và tư lệnh
Quân chủng hỏa tiễn Vương Hậu Bân (trên, bên trái), chính ủy Từ Tây Thịnh
(trên, bên phải) tại Bắc Kinh,Trung Quốc, ngày 31/07/2023. AP - Li Gang
Nội bộ
căng thẳng, Tập Cận Bình tiếp tục « đả hổ »
Trong bài « Tập Cận Bình và những vụ thanh
trừng bí ẩn ở đầu não quân đội Trung Quốc », Le Figaro nhắc lại sự mất
tích của bộ trưởng Quốc Phòng sau khi nhiều sĩ quan cao cấp bị cách chức, gây
ra những đồn đãi về quyền hành thực tế của ông Tập. Đây là người thân tín thứ
hai của Tập Cận Bình bị thất sủng, sau ngoại trưởng Tần Cương (Qin Gang). Bắc
Kinh chỉ nói rằng việc bộ trưởng Lý Thượng Phúc (Li Shangfu) lỗi hẹn với các
đồng nhiệm Việt Nam là vì « lý do sức khỏe ».
Ngoài tướng Lý còn có 8 sĩ quan cao cấp khác bị cáo
buộc nhận hối lộ. PLA Daily hôm 22/09 cảnh báo các quân nhân
nên « thanh lọc các mối quan hệ xã hội », cho thấy không khí
thanh trừng. Chuyên gia Alex Payette, người sáng lập Cabinet Cercius cho rằng
Tập Cận Bình không dự G20, thay vào đó đi thanh tra các doanh trại quân đội ở
Hắc Long Giang, có thể do tình hình nội bộ căng thẳng.
Các nhà quan sát nhận định quyền lực của ông Tập vẫn
bao trùm, nhưng không phải là tuyệt đối. Theo nhà chính trị học độc lập Trần
Đạo Ngân (Chen Daoyin), đang có những đấu đá nội bộ, mỗi bên dùng ngọn cờ chống
tham nhũng để tấn công nhau. Ông Khúc Thanh Sơn (Qu Qingshan), Viện trưởng Viện
nghiên cứu Văn minh và Lịch sử Đảng của Trung ương Đảng, tuyên bố «
Tham nhũng là khối u độc hại nhất đe dọa đảng », loan báo một chiến
dịch năm năm mới, trong khi hàng trăm ngàn cán bộ đã bị trừng phạt.
Payette nhấn mạnh : « Vấn đề là ngoài tham
vọng cá nhân, liệu có bất đồng về đường hướng chính trị của ông Tập hay về cách
lãnh đạo hay không ». Nhất là về chiến lược Đài Loan, khi quân đội
trên tuyến đầu. Nếu Trương Hựu Hiệp (Zhang Youxia), phó chủ tịch Quân ủy Trung
ương, bạn thời thơ ấu của Tập Cận Bình bị kỷ luật, thì đây sẽ là một trận địa
chấn. Nhưng ông Trần Đạo Ngân cho rằng hiện chưa ai có thể đương đầu với ông
Tập, sau cái chết của cựu chủ tịch Giang Trạch Dân (Jiang Zemin) và vụ ông Hồ
Cẩm Đào bị áp tải ra khỏi Đại hội Đảng.
Tạo không
khí khủng bố để chuẩn bị cho « bão lớn » ?
Le Figaro nhận thấy
đẩy mạnh dân tộc chủ nghĩa là « Lời đáp của Tập Cận Bình trước
tình hình kinh tế chậm lại và thách thức từ Mỹ ».Vũ Hán đã mở ra một
cuộc truy lùng kimono. Một nhóm người mặc trang phục truyền thống nhiều màu sắc
đã bị bảo vệ một công viên chận lại, nói rằng những ai ăn mặc và trang điểm
kiểu Nhật không được vào. Nhưng hóa ra đó là « Hán phục » (hanfu) đời
nhà Đường, và mỉa mai thay, lại là thời kỳ cực thịnh của Trung Hoa, mở cửa với
thế giới, không như Trung Quốc của ông Tập trong nhiệm kỳ thứ ba.
Sự cố trên đây minh họa cho cao trào dân tộc chủ
nghĩa, sau khi Bắc Kinh đã viết lại lịch sử trong sách giáo khoa, đàn áp các tỉ
phú đỏ. Một dự luật đe dọa bỏ tù công dân nào mặc quần áo « làm
tổn thương đến tình cảm dân tộc ». Những ai thích áo thun in hình
sao và sọc, hãy coi chừng !
Ông Trần Đạo Ngân nhận định : « Đây
là điều mới. Chế độ tạo ra không khí khủng bố để kiểm soát dân chúng, chuẩn bị
cho những cơn bão sắp tới, nhất là chiến tranh với Đài Loan hay trên Biển
Đông ». Một giáo sư đại học Chính trị Bắc Kinh viết trên
WeChat « Ăn sushi hay coi manga có vi phạm luật hay
không ? ». Nhưng câu này bị kiểm duyệt xóa mất.
Hoang
tưởng về « thế lực thù địch »
Những tháng gần đây, đảng tạo ra tâm lý hoang tưởng,
huy động dân Hoa lục chống việc Mỹ « bao vây » Trung Quốc.
Quần chúng được kêu gọi tố cáo « thế lực thù địch » xâm nhập.
Phong trào yêu nước được cổ vũ trong lúc kinh tế u ám, các tập đoàn hùng mạnh
như Country Garden suýt phá sản. Les Echos cho biết ông Hứa
Gia Ấn (Hui Ka Yan), chủ tịch Hằng Đại (Evergrande), tỉ phú giàu nhất châu Á
năm 2017 vừa bị quản thúc tại gia vì tập đoàn nợ đến 328 tỉ đô la. Nhiều nhà
đầu tư chuyển sang Ấn Độ và Đông Nam Á, nhất là doTập Cận Bình đứng về phía
Vladimir Putin từ khi chiến tranh ở Ukraina nổ ra.
Nhà nghiên cứu Marc Julien nhận định : « Tất
cả những chỉ số của Trung Quốc đều màu xanh trong nhiều thập niên, nhưng nay đã
chuyển sang đỏ ». Đảng có hai khả năng, hoặc thực dụng quay lại
với cải cách, hoặc thúc đẩy xu hướng dân tộc chủ nghĩa. Có vẻ như ông Tập đã
chọn cách thứ hai. Về « nhiệm vụ lịch sử » là « thống
nhất Đài Loan », một doanh nhân ở Thượng Hải thổ lộ, nay mọi
người đều bị ám ảnh vì giả thiết này nhưng không dám nói ra.
« Khi kẻ
độc ác gặp khó khăn, có thể làm chuyện ác độc »
Trung Quốc bị giảm phát, dân số sụt xuống khiến vai
trò quốc gia đông dân nhất thế giới bị Ấn Độ giành mất. Viễn cảnh một Trung
Quốc có nguy cơ suy thoái và bất ổn chính trị gây lo lắng cho…Hoa Kỳ. Đối phó
với Bắc Kinh vốn đang cạnh tranh về kinh tế và quân sự luôn là điểm đồng thuận
giữa hai đảng Dân Chủ và Cộng Hòa. Thế nhưng, tại Washington hiện nay, kinh tế
Trung Quốc đi xuống cùng với việc Tập Cận Bình tỏ ra cứng rắn hơn hẳn có vẻ
đáng lo hơn là khả năng bị Bắc Kinh tranh lấy vị trí đại cường số một thế giới.
Ông Joe Biden tháng trước đã tóm tắt : « Khi những kẻ ác gặp
khó khăn, họ sẽ làm những chuyện ác ».
Giáo sư Joshua Eisenman nhận xét, mô hình phát triển
đã mang lại thành công lớn cho Trung Quốc nay không còn áp dụng được. Phương
Tây cũng đánh giá chưa đúng mức tác động xã hội của chính sách zero Covid trong
ba năm qua. Sự hung hăng trước các nước trong khu vực cộng thêm liên minh với
Nga khiến Washington thêm cảnh giác, nhất là vụ tung ra tấm bản đồ lấn sang
lãnh thổ của tất cả láng giềng kể cả Nga, cho thấy Bắc Kinh đã bất chấp luật
pháp quốc tế. Hai bộ trưởng quan trọng về ngoại giao và quốc phòng thì
« mất tích », khiến Mỹ khó đối thoại.
Tuy chưa bao giờ công khai chính sách ngăn chận
Trung Quốc, chính quyền Biden đã tăng cường mở rộng các liên minh ở Ấn Độ-Thái
Bình Dương. Bộ Tứ gồm Mỹ, Úc, Ấn, Nhật và AUKUS, liên minh quân sự Mỹ, Úc, Anh
là những tổ chức chính thức, nhưng Hoa Kỳ còn ký nhiều thỏa thuận quốc phòng
hay đối tác với các nước ở Ấn Độ Dương và Thái Bình Dương. Washington xích lại
gần Ấn Độ, xây dựng mối quan hệ chặt chẽ hơn với Việt Nam, Philippines, tập hợp
Hàn Quốc và Nhật Bản, thành lập hoặc tái lập quan hệ ngoại giao với các đảo
quốc Thái Bình Dương. Chủ thuyết của Biden « cạnh tranh nhưng không đối
đầu » đã thu hút được một số quốc gia đang lo lắng trước sự hiếu chiến của
Trung Quốc.
Phương
pháp NATO khó áp dụng cho chiến trường Ukraina
Liên quan đến Ukraina, Le Monde nói
về « Những lỗ hổng trong việc đào tạo của NATO ». Phóng viên của tờ
báo rong ruổi trên ba mặt trận khác nhau từ miền đông đến đông nam, và ghi nhận
các chiến binh đều phàn nàn rằng những gì được đào tạo không phù hợp với thực
tế chiến trường.
Các nước đồng minh từ một năm qua vẫn nói rằng cùng
với chi viện vũ khí, việc huấn luyện - chủ yếu tại Anh, Đức, Tây Ban Nha, Ba
Lan - đã mang lại hiệu quả cho cuộc chiến vệ quốc của Ukraina. Sự thật ra sao ?
Trước hết là vấn đề phiên dịch. Trên mặt trận Bakhmut, Yeyhen, 24 tuổi có
kỷ niệm đáng nhớ lúc tập huấn tại Anh. « Có lần huấn luyện viên nói cần
lo cho an ninh cá nhân trước khi nghĩ đến những người bị thương. Nhưng phiên
dịch người Ukraina lại hiểu rằng "Nếu có người bị thương thì nên giết họ
để giữ an toàn cho mình" ... ». Những hoạt động được dạy dành cho bộ
binh « không chịu hỏa lực của địch, không dưới đạn pháo, không bãi mìn
và những tay súng bắn tỉa, trong khi đây là chuyện thường ngày ở chỗ chúng tôi.
Ngay cả độ sâu của chiến hào cũng khác ».
Khi về nước, Yeyhen cũng như nhiều người khác đành
tìm hiểu cách sử dụng vũ khí mới và chiến thuật trên mạng. Vadim, tức
« Nesquik », tiểu đoàn trưởng 28 tuổi nhưng đã dạn dày kinh nghiệm,
được học cách tổ chức tiếp liệu ở Đức, nhưng « không ai đến kho để nhận
cả, mỗi lần đều hẹn gặp để giao và địa điểm luôn thay đổi ». Anh cũng
cho rằng không nên đánh giá thấp quân Nga, « họ thích ứng rất nhanh, có
nguồn nhân lực dự trữ mà chúng tôi không có và vô số thiết bị. NATO nên gởi
người ra mặt trận một tháng, sẽ thấy mỗi ngày mỗi khác ».
Huấn luyện
viên phải tham khảo…YouTube
Tại Donetsk, trung sĩ Vassil tức « Papic », đã trải
qua 35 ngày ở Anh để phối hợp việc huấn luyện 200 người lính. Anh nói với các
huấn luyện viên người Anh và Đan Mạch, là cẩm nang của NATO không thích hợp
trên thực địa Ukraina như cách tấn công chiến hào chẳng hạn, nhưng họ trả lời
là tất cả đã được viết sẵn. Nhiều khi huấn luyện viên phải lên YouTube để tìm
giải pháp.
Cách đánh phối hợp với drone không có trong giáo
trình NATO trong khi không thể tách rời khỏi cuộc chiến Ukraina. Vassil
nói: « Những nước không chiến đấu lại dạy cách đánh, lẽ ra phải ngược
lại ». Dmitri và đồng đội thì phải mày mò tìm cách sửa chữa các xe
tăng bị hư hại. Evgueni, mới 24 tuổi nhưng đã nhận được huy chương anh hùng
Ukraina, kể lại anh phải gởi trả về hậu phương một tân binh học ở Đức vì người
lính này chỉ biết cách dàn hàng tiến lên, nhưng như vậy lực lượng xe tăng sẽ bị
thiệt hại nặng trước pháo Nga.
Xa hơn ở phía nam, tại mặt trận Zaporijia, trung sĩ
Mikhaël Vovk tức « The Performer » nhận định : « Ở đây chúng
tôi chiến đấu mà không được không lực và pháo binh yểm trợ, trong khi đây là
trung tâm của chiến thuật NATO. Hơn nữa, những chiến binh của chúng tôi giàu
kinh nghiệm hơn những người huấn luyện họ. Đã mười năm qua họ phải chiến đấu từ
khi Donbass và Crimée bị xâm chiếm ».
Một chủ đề bất đồng nữa là phá mìn. Dmitri, có ngoại
hình như tài tử xi-nê Mỹ, đã sang học ở Ba Lan, kể rằng NATO đòi hỏi phải phá
toàn bộ bãi mìn, trong khi người Ukraina chỉ cần mở một lối vào để đội quân
tiến lên, và lại phải làm việc dưới bom đạn. Le Monde kết
luận, các quân nhân được phương Tây huấn luyện đều phải đào tạo lại trên thực
địa.
Đối lập
Nga lưu vong không có lãnh đạo xứng tầm
Về phía đối lập Nga, nhà phân tích Tatiana
Kasstouéva-Jean của Viện Quan hệ Quốc tế Pháp, trả lời Le Monde, cho
rằng thực ra nhiều người trong số họ tự coi là nhà ly khai thay vì đối lập.
Những khuôn mặt hàng đầu như Mikhail Khodorkovski, Garry Kasparov, ê-kíp quỹ
chống tham nhũng FBK của Alexei Navalny…đã lưu vong từ trước chiến tranh. Từ
ngày 24/02/2022, nhiều nhà đấu tranh nhân quyền, nhà báo, blogger, luật sư, nhà
nghiên cứu, nghệ sĩ chạy ra nước ngoài vì không còn có thể tự do hành nghề tại
Nga. Tiếp theo, lệnh tổng động viên từng phần tháng 9/2022 khiến hàng loạt
thanh niên phải chạy trốn, tuy chưa hẳn chống Putin.
Trước đây Lênin đang lưu vong đã bí mật về nước tổ
chức Cách mạng tháng Mười và nắm quyền năm 1917, nhưng đó chỉ là trường hợp đặc
biệt trong lịch sử Nga. Tuy internet và mạng xã hội giúp trong và ngoài nước
liên lạc được với nhau, nhưng khác với Belarus có Svetlana Tsikhanovskaia, nhân
vật được coi là lãnh tụ, giới lưu vong Nga bị chia năm xẻ bảy. Khi một nhóm cố
gắng ngoi lên dẫn đầu với ý tưởng riêng, những nhóm khác liền phản đối tính
chính danh. Trong giới tinh hoa trẻ tuổi mới chạy sang, có người kết nối được
với lớp cũ, người thì cố hòa nhập vào cuộc sống mới, có người tìm cách tự biến
thành vô hình để tránh bàn tay nối dài của Vladimir Putin, không tham gia bất
cứ sự kiện chính trị nào.
No comments:
Post a Comment