20/02/2019
Nhân cuộc họp Thượng đỉnh Mỹ-Triều sắp tới tại Hà Nội,
100 nhân sĩ, trí thức, nhà hoạt động xã hội và tổ chức dân sự xã hội người Việt
đã gửi tới Tổng thống Mỹ Donald Trump một bức Thư
ngỏ.
Tuy thư ngỏ nêu trên gây cho người đọc cảm giác
không biết các tác giả của nó thực ra muốn nói gì, song không phải ngẫu nhiên
mà nó ra đúng vào ngày 17 tháng Hai năm 2019, ngày kỉ niệm 40 năm Chiến tranh
Biên giới Việt-Trung, và nhấn mạnh nguy cơ Việt Nam bị tham vọng bành trướng của
Trung Quốc đe dọa. Nếu tôi hiểu không sai, cuối cùng đấy là một thông điệp đơn
giản nhưng vì những lý do nào đó khó nói thẳng: các trí thức Việt Nam mong được Ngài
Tổng thống, His Excellency Donald Trump, người “đóng
vai trò dẫn dắt trong tư cách người đứng đầu quốc gia hùng mạnh nhất và tiên tiến
nhất” của thế giới tự do, lưu ý giúp đỡ để Việt Nam chống Tàu, bởi rút cuộc
thì quyền lợi của Việt Nam và Hoa Kỳ là tương đồng, Ngài giúp chúng tôi cũng
chính là bảo vệ quyền lợi của nước Mỹ.
Tôi khó có thể chia sẻ thông điệp đó.
1. Không chỉ riêng vì lợi ích của Việt Nam, điều kiện
quan trọng nhất để giải quyết các tranh chấp lãnh thổ ở toàn bộ khu vực Biển
Đông bằng các biện pháp hòa bình là sự vững mạnh của cộng đồng các nước dân chủ
tự do toàn thế giới, trong đó có Hoa Kỳ. Song cộng đồng này đang lâm vào một cuộc
khủng hoảng lịch sử; bị chia rẽ sâu sắc; một số liên minh quan trọng bị rạn vỡ;
một số cam kết nền tảng bị hủy bỏ; một số định chế rường cột bị hoài nghi và
công kích; sự ưu việt của thể chế dân chủ pháp quyền bị mai một sức hấp dẫn, trọng
lượng quốc tế của toàn thể cộng đồng bị suy giảm. Donald Trump chính là hiện
thân của cuộc khủng hoảng ấy. Ông ta là kết quả nhưng không là đáp án. Ông ta
là một tai nạn, một vụ nổ cầu chì khi hệ thống chính trị của nền dân chủ quá tải;
điểm tích cực duy nhất ở đó là nó như một cú ngã bệnh đích đáng, khiến cái cơ
thể chính trị rất giàu sức đề kháng của Hoa Kỳ được thanh lọc cần thiết và kích
thích thay đổi. Với tất cả lo ngại, tôi vẫn tin rằng có thể mất trọn một thập
niên hay hơn nữa và phải trả những cái giá rất đắt, cuối cùng cộng đồng dân chủ
thế giới sẽ vượt qua giai đoạn thử thách khắc nghiệt này để tự đổi mới; song Donald Trump không phải là giải
pháp mà là vấn nạn ở tầng cao nhất, và hy vọng vào ông ta không khác gì gửi gắm
tương lai vào con bệnh thay vì vào một nền y học tiến bộ.
2. Một hệ quả của điều kiện nói trên là khả năng kiềm
chế các chính quyền độc tài trên thế giới, trong đó Việt Nam luôn có mặt, và
Trung Quốc đóng vai trò trưởng thượng. Donald Trump, vị tổng thống chỉ tuyệt đối
nhất quán ở sự bất nhất khôn tả của mình, đã vô số lần bày tỏ thiện cảm, thậm
chí lòng ngưỡng mộ, sự sốt sắng hợp tác và thậm chí sẵn sàng che chắn với các
nhà độc tài cả hạng nhất lẫn hạng nhì trên thế giới, từ Putin đến Erdogan, từ
Mohammed bin Salman đến Viktor Orbán, từ Tập Cận Bình đến Kim Jong-un, và tất
nhiên cả với các nhà độc tài ở Ba Đình. Hiển nhiên ông ta có thể quay ngoắt 180
độ để sỉ vả cũng chính những đối tượng ấy trong một cơn đồng bóng lúc 5 giờ
sáng mất ngủ bằng lời lẽ rất thô bỉ mà Hiến pháp Hoa Kỳ bất khả ràng buộc, bởi
với tất cả sự thận trọng trước những khả năng thoái hóa của con người, các nhà
lập quốc của đất nước vĩ đại này không thể hình dung một kịch bản như vậy. Tôi
cũng không thể hình dung giới đấu tranh dân chủ Việt Nam, vì mấy lời đãi bôi
tình thế của Trump nhắm vào phiên bản chủ nghĩa xã hội ở Cuba hay Venezuela,
nói dzậy mà hổng phải dzậy, lại kỳ vọng vào một Tổng thống Mỹ mù tịt về các định
chế dân chủ, tưởng mình là một le Roi Soleil, một Thái dương Vương;
gọi báo chí tự do nước mình là “kẻ thù của nhân dân”, khinh thường quyết định của
các thẩm phán độc lập, hô hoán đòi tống đối thủ chính trị vào tù, đuổi việc bất
kỳ ai dám trái ý mình và hành xử như một tay anh chị sẵn sàng vặn cổ “đứa nào
dám chơi tao”. Donald
Trump là nỗi hổ thẹn của thế giới tự do và cơ hội của thế giới độc tài.
Với tất cả tham vọng vô độ, việc ông ta vẫn không thể lạm dụng các quyền năng
to lớn của chức vụ tổng thống Mỹ để cai trị như một nhà độc tài hay thậm chí
phát-xít là nhờ ở sự vững chắc của các cơ chế phân bố quyền lực và các định chế
dân chủ pháp quyền Hoa Kỳ. Chỗ dựa của những người Việt yêu dân chủ là các cơ
chế và định chế đó chứ không phải His Excellency đương nhiệm.
3. Cả hai cuộc chiến, Việt-Mỹ và Việt-Trung, đều cho
thấy sự lắt léo biến hóa của các liên minh quyền lợi trên sân chơi thế giới mà
Việt Nam chỉ là một trái bóng trong chân các siêu cầu thủ. Mỹ có thể chống Tàu
đến người Việt cuối cùng như đã từng ngược lại; và Mỹ cũng có thể, như tròn 40
năm trước, vừa bịt tai này để không phải nghe tiếng súng ở biên giới Việt-Trung,
vừa dỏng tai kia để nghe ngóng mọi động tĩnh ở Quảng trường Đỏ. Mỹ vào miền Nam
Việt Nam vì quyền lợi của mình và của thế giới tự do, rồi lại rút khỏi đó cũng
vì chính những quyền lợi ấy. Ý tưởng về sự tương đồng quyền lợi giữa Việt Nam
và Hoa Kỳ hiện tại là một slogan tốt cho những cuộc gặp gỡ vô
thưởng vô phạt, có lảy Kiều và rất nhiều hình ăn phây, song nó không liên quan
gì đến thực trạng thế giới hiện tại, trong đó cuộc tranh hùng của hai đế chế, một
đang tại vị và một đang trỗi dậy, là một vòng xoáy nuốt chửng quyền lợi của tất
cả các quốc gia khác. Giữa
cơn mê Make America Great Again của Trump và Giấc mộng Trung
Hoa của Tập, một đất nước không có gì để đặt lên bàn cân ngoài xương máu nhân
dân như Việt Nam thì chỉ giữ cho mình được đôi phần tỉnh táo là đã có phúc lớn.
Còn lại, ở cấp độ những lợi ích dễ thương lượng hơn, dĩ nhiên Ngài Tổng thống với
đam mê tột đỉnh là khoe tài cán của cá nhân mình trong các cú deal thượng
thặng sẽ tiếp tục cảnh báo rằng an ninh quốc gia Mỹ đang bị đe dọa nghiêm trọng
bởi gần
35 tỉ dollar thâm hụt thương mại với Việt Nam, giới cần lao Mỹ đang rên xiết
bởi trò ngoại thương unfair của người Việt, người Việt đang cướp
công ăn việc làm và thu nhập của người Mỹ. Nhưng không sao, Việt Nam chỉ cần
mua máy bay quân sự tốt nhất thế giới của Mỹ, tên lửa tốt nhất thế giới của Mỹ,
tàu chiến tốt nhất thế giới của Mỹ và một số thứ cực kỳ nhất, vĩ đại nhất thế
giới của Mỹ nữa là chúng ta có một big
deal hoàn hảo. America first. Việt Nam không nhất thì
bét.
4. Cuối cùng, tôi cho rằng dù thế nào cũng không nên
tuyên bố rằng 96 người và 4 tổ chức xã hội ký tên vào bức thư ngỏ này phát ngôn
cho “ý chí và tâm nguyện của phần lớn người Việt Nam sinh sống trong nước
cũng như ở nước ngoài“. Chúng ta nên thận trọng với ham muốn làm chủ tập thể.
Berlin, 19/2/2019
No comments:
Post a Comment