Minh Anh - RFI
Thứ Tư, ngày 20 tháng 2 năm 2019
Ngày
26/11/2018, ông Hạ Kiến Khuê (He Jiankui), giáo sư trường đại học Khoa học và
Công nghệ Phương Nam, thành phố Thâm Quyến, trên mạng Youtube thông báo đã cho
ra đời một cặp bé gái song sinh có chỉnh sửa gien. Đầu năm nay, chính quyền
Trung Quốc thông báo một ca mang thai thứ hai mà phôi thai đã có chỉnh sửa
gien. Sự việc đã gây chấn động giới khoa học và làm dấy lên một cuộc tranh cãi
về « đạo đức sinh học » trong vấn đề chỉnh sửa gien trên phôi người.
Thông báo gây tranh cãi là vì nhà khoa học Trung Quốc
đã sử dụng một công cụ công nghệ sinh học tân tiến nhất hiện nay là kỹ thuật
CRISPR-CAS9, do hai nhà khoa học Pháp và Mỹ, Emmanuelle Charpentier và Jennifer
Doudna, đồng phát hiện, để thực hiện việc chỉnh sửa và thay đổi bộ gien trên
phôi thai trước khi cấy vào tử cung người mẹ. Một bước nghiên cứu này cho đến
giờ vẫn bị cấm.
CRISPR-CAS9
: Công cụ truy tầm hiệu quả
Để hiểu rõ vì sao thông báo này của nhà khoa học
Trung Quốc đã làm dấy lên làn sóng chỉ trích, giáo sư sinh học, Carine
Giovannangeli, thuộc Trung Tâm Nghiên Cứu Khoa Học Quốc Gia Pháp CNRS, chuyên
gia về công nghệ CRISPR, trước hết giải thích với RFI Tiếng Việt các tính năng
của kỹ thuật sinh học này.
« CRISPR-CAS9 giống như chiếc kéo thần kỳ.
Chúng có khả năng đến nhận dạng toàn bộ một bộ gien tại một điểm cụ thể nào đó.
Chúng có thể đến cắt những bộ gien đó. Một khi đã cắt, những hệ thống sửa chữa
đứt gãy bẩm sinh tồn tại trong mọi tế bào đều có khả năng kích ứng các chỉnh sửa
về gien.
CRISPR đã được sử dụng nhiều để tiến hành những chỉnh
sửa rất chính xác tại các bộ gien. Đó là một công cụ để truy tầm rất tuyệt vời
bởi vì chúng vận hành rất rất tốt ở nhiều hệ thống khác nhau. Điều đó cho phép
thúc đẩy nghiên cứu một cách nhanh hơn rất nhiều so với những gì chúng có thể
làm mà không có CRISPR. Đối với nghiên cứu, đây quả là một công cụ độc nhất vô
nhị hiện nay. »
Công nghệ CRISPR-CAS9 được hai nhà khoa học Pháp – Mỹ
nói trên phát hiện vào năm 2012 tại trường đại học Berkeley, bang California. Từ
đó, đến nay công nghệ này đã được sử dụng rộng rãi trong nghiên cứu về gien người.
CRISPR mang lại cho các nhà khoa học khả năng xác định dễ dàng, nhanh chóng và
một chính xác các bộ gien không lành mạnh, bị đứt gãy hay bị tổn thương.
Vẫn theo nhà khoa học Carine Giovannangeli, tiến bộ
công nghệ này đã thật sự mang lại một sự phấn khởi cho cộng đồng khoa học và
cho phép hiểu rõ hơn những căn bệnh hiểm nghèo, phát triển các loại thuốc và
tìm ra những liệu pháp cho nhiều bệnh hiếm hiện vẫn chưa tìm được cách chữa trị.
« CRISPR đang được sử dụng và đã đưa vào thí
nghiệm lâm sàng. Khoảng 20 thí nghiệm đã được công bố. Nhưng các thí nghiệm này
chỉ được thực hiện ở người lớn. Ví dụ, một trong số những trường hợp được sử dụng
phổ biến nhất là lấy mẫu những tế bào như bạch huyết bào, tế bào tủy sống, những
tế bào của người bệnh, rồi đem đi xử lý trong phòng thí nghiệm bằng công cụ
CRISPR để chỉnh sửa.
Một khi đã chỉnh sửa xong, người ta có thể cấy ghép
trở lại cho bệnh nhân trong một số trường hợp. Nếu mọi việc suôn sẻ, tùy theo từng
căn bệnh mà người ta có thể có được những thông tin hữu ích về những căn bệnh
đó. »
Lằn
ranh đỏ
Trở lại với thông báo của nhà khoa học Trung Quốc,
việc cho ra đời những đứa trẻ có gien bị chỉnh sửa đã thật sự gây sốc. Một làn
sóng chỉ trích đã dấy lên từ phía cộng đồng khoa học cho đến nhiều định chế quốc
tế, cho rằng nghiên cứu này của nhà khoa học Trung Quốc là « vô trách nhiệm ».
Ủy ban tham vấn đạo đức tại Pháp bày tỏ quan ngại rằng « một lằn ranh đỏ
đã bị vượt qua ».
Trên thực tế, cho đến lúc này, việc thực hiện các
thí nghiệm lâm sàng chủ yếu được tiến hành trên một vài tế bào cơ thể ở người lớn.
Nghiên cứu chỉnh sửa gien trên phôi thai chỉ được cho phép hạn hẹp ở những phôi
thai không thể phát triển tiếp được nữa.
Nhà nghiên cứu Carine Giovannangeli lưu ý tại Pháp
các thí nghiệm về chỉnh sửa gien trên phôi thai để cho ra đời trẻ sơ sinh là bị
nghiêm cấm. Vấn đề ở đây có thể là Trung Quốc đã không tham gia ký kết Công ước
Oviedo, công ước về bảo vệ nhân quyền và nhân phẩm có liên quan đến các ứng dụng
về sinh học và y tế.
Công ước này, được 29 nước ký kết vào ngày
04/04/1997 tại thành phố Oviedo, Tây Ban Nha, trong đó có nước Pháp, nhưng
không có Mỹ và Anh, nghiêm cấm mọi sự thay đổi dòng chủng hệ. Vậy tại sao nhiều
nước lại muốn cấm chỉnh sửa gien trên phôi thai ? Nhà khoa học Pháp giải thích
:
« Hiện nay người ta nghĩ rằng nếu chúng ta
chỉnh sửa gien trên phôi thai chúng ta sẽ cho ra đời những đứa trẻ có bộ gien
đã bị biến đổi. Và như vậy chúng ta đang làm thay đổi giống người bởi vì những
đứa trẻ đó sau này sẽ truyền lại những bộ gien chỉnh sửa đó cho con cháu của
chúng. Đây quả thật là một vấn đề cực kỳ quan trọng.
Bởi vì, mọi người đã suy nghĩ đến khía cạnh này ngay
từ buổi đầu xuất hiện công nghệ CRISPR, mọi người biết rằng câu hỏi này rồi sẽ
được đặt ra. Ai cũng biết là hiện tại công nghệ này chưa đủ mạnh để có thể dùng
một cách đúng đắn và chính xác do chúng có thể có những tác dụng phụ mà chúng
ta hiện chưa rõ.
Hơn nữa, việc sửa đổi ADN trọn đời sao cho có thể
truyền lại được cho những thế hệ sau, cho dù là chúng ta có thể làm một cách rất
hoàn chỉnh và chính xác, cũng cần phải suy nghĩ kỹ trước khi tiến hành. Chỉ nên
áp dụng trong những trường hợp mắc những chứng bệnh nặng và hiếm mà chúng ta thật
sự không còn cách nào khác.
Trở lại với trường hợp nhà khoa học Trung Quốc, những
đứa trẻ được tạo ra chẳng có bệnh tật gì hết, và ông ấy thay đổi bộ gien chẳng
qua chỉ để phòng ngừa cho những đứa trẻ đó được miễn nhiễm SIDA. Đây quả thật
là một trường hợp đánh chê trách ! »
Theo giới khoa học, công nghệ CRISPR vẫn chưa hẳn
chính xác 100% và có thể gây ra những biến đổi bất ngờ không những ngay trong bộ
gien được nghiên cứu bộ gien khác. Giới chuyên gia cho rằng nhà khoa học Trung
Quốc đã không kiểm chứng nghiêm túc những khuyết tật tiềm tàng trước khi cấy
phôi thai vào tử cung người mẹ.
Nếu như thí nghiệm của ông Hạ Kiến Khuê đã bị giới
khoa học phản đối mạnh mẽ cho là « thiếu trách nhiệm » và « không tuân thủ với
các chuẩn mực quốc tế », vụ việc này cũng làm dấy lên một mối bận tâm khác :
Thiếu khung quy định pháp lý rõ ràng và đồng nhất.
Luật liên quan đến nghiên cứu gien trên phôi thai
thay đổi theo từng quốc gia. Tại Anh, Bỉ và Mỹ, do được luật cho phép, các nhà
khoa học có thể tiến hành chỉnh sửa gien phôi thai, nhưng sau đó phải những
phôi thai đó phải bị tiêu hủy vài ngày sau đó. Ngược lại, Ba Lan, Ailen và Nga
nghiêm cấm hoàn toàn các nghiên cứu dạng này.
Tại Pháp, dẫu biết rằng nghiên cứu chỉnh sửa gien
trên phôi thai là được cho phép trong một chừng mực nào theo của luật pháp,
nhưng giới chuyên gia vẫn lấy làm tiếc rằng các văn bản luật vẫn còn quá mơ hồ.
Cùng với sự tiến triển nhanh chóng của công nghệ sinh học và nhất là với cú sốc
trẻ sơ sinh có gien bị chỉnh sửa ra đời ở Trung Quốc, lằn ranh đỏ này có nguy
cơ bị lung lay.
Cộng đồng khoa học thế giới có lẽ đã đến lúc cần phải
xem xét và điều chỉnh lại các quy định sao cho phù hợp với sự tiến triển của
khoa học, như nhận xét của bà Anne Cambon, bác sĩ và thành viên của Nhóm Châu
Âu về đạo đức khoa học và công nghệ mới trên La Croix : « Nếu như quy định
cấm biến đổi phôi thai và giao tử nhằm mục đích tái cấy vào tử cung từ lâu được
xem như là một lằn ranh đỏ, về mặt kỹ thuật mà nói đó là vì điều này trước đây
không thể thực hiện. Sự có mặt của CRISPR-CAS9 trong các phòng thí nghiệm đã
thay đổi diện mạo. Những gì trước đây chỉ là những giả thuyết xa vời giờ đã trở
thành điều có thể ».
No comments:
Post a Comment